Natuurlijke hulpbron

Natuurlijke hulpbronnen kan men als volgt verder onderverdelen:

• Niet vernieuwbare hulpbronnen. Het betreft onder andere mineralen, ertsen en fossiele brandstoffen. Deze hulpbronnen worden door de aarde niet of slechts heel langzaam opnieuw gemaakt.
• Ecosysteemdiensten (diensten die door een ecosysteem aan mensen wordt geleverd[1]). Hieronder vallen
  • het verstrekken van een product door ecosystemen, zoals:
    • vernieuwbare hulpbronnen zoals biomassa (bijvoorbeeld hout, rubber), die steeds opnieuw worden aangemaakt, mits het gebruik niet hoger is dan de natuurlijke aanwas.
    • milieuvoorraden (bijvoorbeeld drinkwater, zuurstof) en
  • regulerende diensten (bijvoorbeeld bestuiving van gewassen, bodemvormende processen),
  • culturele diensten (bijvoorbeeld gelegenheid geven tot recreatie), en
  • diensten die de voorgaande diensten ondersteunt (bijvoorbeeld biodiversiteit, en de kringloop van nutriënten in een ecosysteem).

Hulpbronnen worden ook op andere wijzen ingedeeld:

• Bewezen reserves tegenover onbewezen (geschatte) reserves.
• Hulpbronnen die (al) commercieel winbaar zijn tegenover hulpbronnen waarbij het zich economisch nog niet loont om ze te winnen.
• Hulpbronnen die technisch (al) kunnen worden gewonnen tegenover hulpbronnen die door een gebrek aan techniek (nog) niet kunnen worden benut.

De technologische ontwikkeling is van grote invloed op de twee laatstgenoemde punten. Nieuwe technieken maken het soms mogelijk om hulpbronnen die eerder om technische of economische redenen niet winbaar waren, alsnog winbaar te maken.

Hoeveel hulpbronnen er worden verbruikt, wordt met name bepaald door:

• De bevolkingsomvang. De demograaf, econoom en predikant Thomas Malthus (1766 – 1834) werd beroemd doordat hij wees op de potentiële gevaren van bevolkingsgroei: "Het vermogen van de mens tot bevolkingsgroei is onbegrensd veel groter dan het vermogen van de aarde om voor de mens een bestaan te produceren". Paul R. Ehrlich was daarna een van de eersten die hierop de nadruk legden.
• De omvang van de consumptie per hoofd van de bevolking.
• De mate van efficiëntie bij het gebruik van hulpbronnen.

In de praktijk is het jaarlijkse gebruik van natuurlijke hulpbronnen tussen 1970 en 2017 gegroeid van 27 biljoen ton naar 92 biljoen ton, en daarmee dus 3.4 keer zo hoog geworden. Sinds het jaar 2000 groeit het verbruik met circa 3.2 procent per jaar.[2]

Omdat de bevolking van de aarde en de consumptie per persoon sterk groeien, en de geleidelijk verhoogde efficiency bij de inzet van hulpbronnen (hulpbronnenefficientie) dit maar voor een deel kan compenseren, is er een zeer grote en over het algemeen sterk stijgende vraag naar natuurlijke hulpbronnen. Anderzijds zijn de hulpbronnen schaars. Hierdoor is het van groot belang dat de natuurlijke hulpbronnen duurzaam worden beheerd. Er zijn pogingen gedaan om op een kwantitatieve wijze te bepalen in welke mate het gebruik van hulpbronnen zou moeten worden beperkt om te voorkomen dat de natuurlijke hulpbronnen worden uitgeput. Deze benaderingen proberen ten eerste de omvang te bepalen van de vernieuwbare hulpbronnen die de aarde op een duurzame wijze kan produceren. Deze omvang wordt wel aangeduid met termen zoals de milieugebruiksruimte of de biocapaciteit. Deze ruimte of capaciteit kan worden geconsumeerd, zonder dat dit leidt tot een uitputting van de natuurlijke hulpbronnen. Vervolgens wordt deze milieugebruiksruimte of biocapaciteit gedeeld door het aantal personen, om op die wijze te laten zien hoeveel een persoon maximaal kan consumeren binnen grenzen van duurzaamheid. Een voorbeeld hiervan is de ecologische voetafdruk.

Genoemde berekeningen leiden tot de conclusie dat het gebruik van natuurlijke hulpbronnen hoger is dan het duurzame productievermogen van de aarde. Er worden meer hulpbronnen gebruikt, dan de natuur kan herstellen. De grenzen van de biocapaciteit en de milieugebruiksruimte worden overschreden. Dit wordt aangeduid met de term overshoot. De Earth Overshoot Day probeert de aandacht te richten op dit verschijnsel. Deze ecologische overshoot is niet duurzaam en zal, indien zij blijft aanhouden, op termijn leiden tot een afname van de opbrengst van vernieuwbare hulpbronnen. Zo zal bijvoorbeeld een sterke ontbossing op den duur leiden tot een verminderde aanwas van nieuw hout.

Beperking van gebruik kan plaatsvinden via:

• Geboortebeperking. (Het neomalthusianisme is de ideologie die streeft naar geboortebeperking als middel tot het aanpakken van sociale en economische wantoestanden die volgens de aanhangers van het neomalthusianisme voortspruiten uit overbevolking.)
• Reductie van de consumptie per persoon.
• Een efficiënter gebruik van hulpbronnen. Wanneer men door de inzet van nieuwe technologieën en verbeterde productieprocessen, met behulp van minder hulpbronnen meer weet te produceren, stijgen de hulpbronnenefficiëntie, de hulpbronnenproductiviteit en de eco-efficiëntie.

De besparing op hulpbronnen door de introductie van nieuwe technologieën die leiden tot een hogere energie- en hulpbronnenefficiëntie, valt in de praktijk vaak tegen. Dit komt door het terugslageffect oftewel het rebound effect. De nieuwe technologie zorgt voor een efficiënter gebruik van hulpbronnen. Bij een gelijkblijvende consumptie, zou dit leiden tot een beperking van het verbruik van hulpbronnen. In de praktijk zorgt de verhoging van de efficientie echter ook voor een daling van de prijs van de hulpbron en de energie, waardoor de consument er meer van zal gaan gebruiken. Dit effect beperkt de besparing.

Regelmatig worden er pogingen gedaan om te berekenen hoeveel natuurlijke hulpbronnen er in de toekomst nog beschikbaar zullen zijn, en wanneer de niet-vernieuwbare hulpbronnen uitgeput zullen zijn. De Club van Rome ondernam hiertoe met zijn rapport De grenzen aan de groei een bekende poging.

Het is echter erg moeilijk om het moment te bepalen dat een bepaalde hulpbron uitgeput zal zijn, omdat dit afhankelijk is van vele factoren waaronder de ontwikkeling van de vraag, de economische groei, de bevolkingsgroei, keuzes van consumenten, de stand van de techniek, de hulpbronnen- en energie-efficiëntie, en de ontdekking van nieuwe reserves van niet-vernieuwbare hulpbronnen.

Vele van de niet-vernieuwbare hulpbronnen zoals fossiele brandstoffen worden in hoog tempo uitgeput. Bijvoorbeeld aardolie. Als het gebruik van vernieuwbare natuurlijke hulpbronnen hoger blijft dan de natuurlijke aanwas, zal ook de beschikbaarheid van deze hulpbronnen in de toekomst afnemen.

Onderstaande tabel geeft de belangrijkste producenten weer van zeldzame grondstoffen.[3]

• Ecosysteemdienst
• Grondstof