Museum Valkenburg

Detail gevel met jaarsteen en wapen van Valkenburg en Limburg

Het voormalige raadhuis en postkantoor van Valkenburg is een eclectisch bouwwerk van architect J.H.C. Kröner uit 1900 (volgens de jaarsteen).

Het museum in 1980

Het gebouw van Limburgse mergel telt twee bouwlagen en een kapverdieping onder een hoogopgaand schilddak. Het gemeentehuis was gevestigd in het rechter gedeelte van het pand, het postkantoor in het middendeel. Het linkerdeel, dat als een separaat gebouw oogt, was als woonhuis in gebruik. De asymmetrische voorgevel aan de Grotestraat weerspiegelt deze functie-indeling. De statige entree van het stadhuisgedeelte wordt gevormd door de toegangstrap en het bordes met hardstenen balustrade. Hierboven bevindt zich in de tweede bouwlaag een balkon van mergel rustend op hardstenen kolommen. Op de balustrade van het balkon zijn twee leeuwen in natuursteen geplaatst, die elk het wapen van Valkenburg vasthouden. Dit middendeel van de gevel wordt bekroond door een achtzijdig torentje en een puntdak waarop een valk is geplaatst. Het torentje bevat een uurwerk, een jaarsteen en twee wapenstenen.

Het middendeel van de frontgevel wordt gedomineerd door een groot venster op de begane grond met tracering in mergel. Hieronder is het embleem van de posterijen aangebracht. Het postkantoor had een eigen entree. De gevel van het voormalig woonhuis ter linkerzijde is hoger dan de rest van het pand. De entree is verwerkt in een erkervormige uitbouw in het midden van deze gevel. Daarboven bevindt zich een ronde erker en daarboven een balkon met smeedijzeren leuning. Dit geveldeel heeft een topgeveltje. Ter linkerzijde van de topgevel is een kleine balustrade langs de dakrand.

Het gebouw is nog steeds eigendom van de gemeente Valkenburg aan de Geul.

De oorspronkelijke interieurindeling is in beperkte mate intact. Op de begane grond bevinden zich de entree, de kassaruimte en de op een verhoging gelegen ontvangstkamer, waar een leestafel staat en een museumwinkel is ingericht. Achter het historische pand bevinden zich een tweetal later gebouwde museumzalen, die voor wisselende exposities benut worden. Op de eerste verdieping van het hoofdgebouw bevinden zich enkele representatieve ruimten. Aan de zuidzijde is de afdeling geologie gevestigd en aan de noordzijde de afdelingen lokale geschiedenis en archeologie. De tweede verdieping wordt eveneens benut voor tijdelijke exposities, meestal over onderwerpen uit de lokale geschiedenis (onder andere over de Schaelsberger kluis).

• 
  Ontvangstruimte begane grond
• 
  Nieuwbouw begane grond
• 
  Eerste verdieping
• 
  Tweede verdieping

De afdeling geologie richt zich vooral op krijtgesteenten, die in Zuid-Limburg voorkomen, zoals de Formatie van Maastricht en de Formatie van Gulpen. Het museum bezit een uitgebreide collectie fossielen uit het Krijt (en enkele fraaie exemplaren uit het Carboon en Devoon), in totaal ongeveer 1800 voorwerpen.

• 
  Zaaloverzicht geologie en fossielen
• 
  Vuursteen uit de ENCI-groeve
• 
  Fossielen uit het Carboon
• 
  Krijtfossielen (zee-egels)

De afdeling archeologie bestaat uit een gevarieerde collectie archeologische kunst- en gebruiksvoorwerpen uit de prehistorie, Romeinse tijd en middeleeuwen, alsmede een aantal bruiklenen van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap. Hoogtepunten uit de collectie zijn de vuistbijlen en andere werktuigen uit de neolithische vuursteenmijnen van Valkenburg (meer dan 1500 artefacten) en een groot aantal bodemvondsten van opgravingen op het terrein van de kasteelruïne van Valkenburg.

• 
  Prehistorische werktuigen van hertshoorn
• 
  Vuistbijlen uit Valkenburgse vuursteenmijn
• 
  Romeinse bodemvondsten
• 
  Bodemvondsten kasteel van Valkenburg

De afdeling lokale geschiedenis toont historische voorwerpen uit de geschiedenis van Valkenburg en (reproducties van) historische documenten, landkaarten, tekeningen, schilderijen en foto's. Deelcollecties bestaan onder meer uit devotionalia, klokken, schutterij-memorabilia, ambachtelijke werktuigen en toerisme. In 2014 werd de uit ongeveer 1000 voorwerpen bestaande historische inventaris van Apotheek Hupperetz overgedragen aan het nieuw-opgerichte Museum voor Familiegeschiedenis in Eijsden.

• 
  Middeleeuwse vijzel
• 
  Mergelbouwtentoonstelling
• 
  Bewerkte steen Schaelsberger kluis
• 
  Nagebouwde kruisweg Schaelsberger kluis

De kunstcollectie van Museum Valkenburg is vooral gericht op lokale onderwerpen en regionaal bekende kunstenaars, zoals Charles Eyck, Guill Serpenti, Daan Wildschut, Pieke Dassen, Hans Coumans en Guillaume Stassen. Van eerstgenoemde kunstenaar heeft het museum 250 beelden, schilderijen, tekeningen en etsen in bezit (naast circa 460 bruiklenen). In 2004 verwierf het museum een glas-in-betonraam ontworpen door Eyck, afkomstig van de in dat jaar gesloopte Sint-Jozefkerk in Vaals. In 2014 ontving het museum enkele werken van Eyck in bruikleen van het Museum Catharijneconvent in Utrecht.[2]

• 
  Gezicht op Valkenburg (L. Brounne, 1856)
• 
  Graaf Villers de Masbourg met zonen en zoeaven
• 
  Voorstudie Limburgs bevrijdingsmonument (Ch. Eyck, ca 1950)
• 
  Glas-in-betonraam (Ch. Eyck, ca 1955)