Kanne

De naam Kanne verscheen voor het eerst in 965 in schriftelijke documenten, en wel als Cannes. In 1079 was sprake van apud Kanne. Wellicht heeft de naam betrekking op zoiets als bakaarde.

De geschiedenis van Kanne gaat terug tot de Romeinen die de plaatselijke mergelsteen reeds ontgonnen. Ook een Romeinse begraafplaats werd er gevonden. Voor die tijd lag er al een hoogteversterking op Caestert.

Kanne is ontstaan uit twee domeinen: Het ene was Opkanne, een prinsbisschoppelijk domein, in 965 geschonken aan het kapittel van de Sint-Maartensbasiliek te Luik.

Het andere was Neerkanne. Dit was oorspronkelijk een allodium dat door het Allodiaal Hof van Luik in leen gegeven werd aan achtereenvolgens de families: van Liers (1351), Chabot (1454), de Villers (1477), Pité (1496), Vander Straten (1575), de Pallant (1607), de Wansoulle (1643), van Dopff (1697), de Coenen (1761), en de Thier (1792).

In Opkanne stond, aan de huidige Onderstraat, het Kasteel Harff, waar de Heren van Kanne verbleven. In 1391 kreeg hier de familie Van den Bosch de heerlijke rechten. Eén der latere heren was Gijs van den Bosch (Guy de Canne) (1443-1486) die in de strijd tussen het Huis Horne en het Huis van der Mark aan de zijde van Willem I van der Marck Lumey streed, in het Prinsbisdom de functie van voogd bekleedde en in 1486 te Luik door een woedende menigte werd vermoord.

Aldus waren er twee heerlijkheden. Deze werden in 1794 verenigd. Toen echter, in 1843, de grens tussen Nederland en de jonge staat België werd vastgesteld, kwam Kasteel Neerkanne – door toedoen van kasteelheer de Thier – op Nederlands grondgebied te liggen.

De nabijheid van de belangrijke vesting Maastricht maakte dat in de 17e en 18e eeuw ook Kanne te lijden had van voornamelijk Franse troepen die Maastricht belegerden.

In 1848 werd onder impuls van pastoor Stassen de Fanfare Sint-Cecilia gesticht. Deze fanfare is de oudste muziekvereniging van Riemst. In 1910 werd na onenigheid over het gebruik van de fanfarezaal de Fanfare Alliance gesticht, in de volksmond beter bekend als "de Bloow".

• Château Neercanne, (voorheen Château Agimont geheten), vlak bij het dorp, maar op Nederlands grondgebied (in de gemeente Maastricht). Het kasteel is het enige terrassenkasteel van Nederland. Het werd in 1698 op de resten van een oudere burcht gebouwd door de militair gouverneur van Maastricht Daniël Wolff baron van Dopff. Na de Belgische onafhankelijkheid ijverde de toenmalige eigenaar, baron van Thier, ervoor dat zijn bezit bij het Koninkrijk bleef. De mergelstenen muren rond de zuidelijke boomgaarden van het kasteel werden zo de landsgrens tussen België en Nederland. Van deze muren staan enkele delen overeind. De Heilig-Grafkapel en het voormalige Kanunnikenhuis van de Sepulchrijnen pal naast de boomgaard werden echter Belgisch. Het kasteel en de buitenplaats zijn in het bezit van Stichting Het Limburgs Landschap. De binnenplaats, de bossen en enkele delen van de tuinen zijn vrij te bezoeken.

• De barokke Heilig-Grafkapel, die volledig uit mergel of kalksteen opgetrokken is. De oorspronkelijke kapel werd door Herman Jekermans, een timmermanszoon en bezoeker van het Heilige Land in 1647 gebouwd als kleine kopie van de Heilig Grafkerk te Jeruzalem om zijn belofte bij behouden terugkeer na te komen. Door de komst van vele bedevaartgangers was de kapel al snel te klein. In 1714 werd de huidige kapel gebouwd op grond van kasteelheer Daniël Wolff de Dopff. Vooral de gevel van de kapel is sterk geornamenteerd met onder meer Toscaanse pilasters en beeldhouwwerk. De kapel werd in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd.

• Sint-Hubertuskerk, een kerkgebouw uit 1938 met een geklasseerde 16e-eeuwse mergelstenen toren.

• De gerestaureerde Smokkelmolen en de Molen van Opkanne zijn watermolens op de Jeker.

• De Grotten van Kanne. Feitelijk een kalksteengroeve, in de volksmond grotten genoemd, met een museum, ondergrondse feestzaal en champignonkwekerij. Opengesteld voor toeristen sinds 1954 en uitsluitend te bezichtigen met een gids.

De omgeving van Kanne kent aanzienlijke hoogteverschillen. Het dorp ligt in het dal van de Jeker dat is ingesneden in het Plateau van Caestert, waartoe ook de Sint-Pietersberg behoort. Ook het Albertkanaal is diep ingesneden. Van groot natuur- en cultuurhistorisch belang is het voorkomen en dagzomen van mergelsteen, waardoor een bijzondere flora en fauna van kalkminnende soorten ontstaat, zoals op de kalkgraslanden. De mergelsteenwinning leidde bovendien tot het ontstaan van uitgebreide gangenstelsels, die vervolgens weer voor allerlei doeleinden werden benut, zoals de champignonteelt, maar ook voor smokkel, voor het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, en later zelfs voor een militair hoofdkwartier. Ook vormen de gangenstelsels een toeristische attractie.

• In Kanne zijn mergelgroeven te bezichtigen. Deze groeves zijn ontstaan door de winning van mergelsteen blokken, die er plaatsvond vanaf de Romeinse tijd tot aan het begin van de 20e eeuw. De oudste delen van het huidige gangenstelsel dateren uit de 14e eeuw, en het oudste opschrift is uit 1468. Vooral van de 16e tot de 18e eeuw was er veel mergelwinningsactiviteit. Daarna nam de winning af, om na de Tweede Wereldoorlog geheel te verdwijnen. Uit het mergelgesteente zijn in de wijde omgeving veel huizen en monumentale gebouwen, zoals kerken, opgetrokken. Vanaf omstreeks 1900 werden in de groeves ook champignons gekweekt, waar de gangen door hun stabiele temperatuur (10 à 11°C) en vochtigheidsgraad (98%) bijzonder geschikt voor zijn. Momenteel worden deze mergelgroeven door plaatselijke boeren als koeienstal en voor opslag gebruikt, terwijl ze ook functioneren als toeristische attractie. Verder vormen ze een overwinteringsplaats voor vleermuizen. Cultuurhistorisch zijn de gangen van groot belang, mede door de daarin aangebrachte inscripties en afbeeldingen.

De belangrijkste gangenstelsels in het Belgische deel van het plateau zijn:

1. De Caestertgroeve, met tot 12 meter hoge gangen.
2. Ternaaien-Boven, waarvan de oudste delen uit 1601 stammen.
3. Ternaaien-Beneden, het nieuwste gedeelte.

• Aan de Nederlandse kant van de grens ligt er de Duivelsgrot en het Poppelmondedal. Ook vindt men daar de Cannerberg met de Muizenberg, de Groeve De Nieuwe Keel en de Groeve De Keel.

• In het dorp Kanne vindt men een aantal merkwaardige mergelstenen woningen en grotwoningen.

• De omgeving van Kanne is een bijzonder wandelgebied met tientallen kilometers gemarkeerde wandelingen. Onder meer wandelaars die het eindpunt van het Pieterpad bereiken, verkennen hier de omgeving.

• De jaarlijkse rommelmarkt op Pinkstermaandag trekt zo'n 10.000 bezoekers.

Maastricht, Vroenhoven, Eben-Emael, Zichen-Zussen-Bolder

• Website van de gemeente Riemst
• Website van Grensschap Albertkanaal^{[dode link]}
• Onroerend erfgoed

• Tom Dumoulin

• 
  Heilig-Grafkapel
• 
  Brug over het Albertkanaal in Kanne
• 
  Sint-Hubertuskerk
• 
  Château Neercanne
• 
  De Jeker bij Château Neercanne

Zie de categorie Kanne van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Riemst
Deelgemeenten: Genoelselderen · Herderen · Kanne · Membruggen · Millen · Riemst · Val-Meer · Vlijtingen · Vroenhoven · Zichen-Zussen-Bolder Overige kernen: Bolder · Dries · Elst · Heukelom · Klein-Membruggen · Lafelt · Meer · Val · Zichen · Zussen Belgische gemeenten · Arrondissement Tongeren · Limburg · Vlaanderen