Joodse begraafplaatsen (Hardenberg)

De oude begraafplaats is gelegen op een kleine terp bij de Overijsselse Vecht, waardoor deze de naam Jodenbergje (Nedersaksisch: Jeudenbarchien) gekregen heeft.

Het Jodenbergje wordt door historici gekenmerkt als een van de meest merkwaardige Joodse begraafplaatsen in Nederland. Wanneer de heuvel is aangelegd is niet bekend. Mogelijk was deze heuvel oorspronkelijk een motte, een aangelegde aarden heuvel waarop een middeleeuwse versterking heeft gestaan.

De oudste zerk die nog leesbaar is zegt dat hier de vader der (voor)vaderen Eliezer zoon van Menachem (Israël Emanuels) begraven ligt. Deze oudste van de Joodse gemeenschap in Hardenberg heeft er in 1765 zijn rustplaats gevonden. De begrafenissen werden per boot gedaan als de Vecht buiten haar oevers getreden was, en per slee als er ijs lag.

De laatste begrafenis vond plaats aan het eind van de 19e eeuw. Hierna werden de Joden begraven op de nieuwe Joodse begraafplaats, ten oosten van Hardenberg. Op het Jodenbergje zijn in totaal 64 grafstenen bewaard gebleven.[1] In 2000 werd het Jodenbergje aangewezen als rijksmonument.

De nieuwe Joodse begraafplaats ligt ten oosten van het centrum van de stad, aan het zogenaamde Mulopad.

Oorspronkelijk lag de begraafplaats buiten Hardenberg, omdat lijken volgens de Joodse religieuze wetten onrein zijn, en dus niet in de stad thuishoren. De joden namen de begraafplaats begin 1900 in gebruik, nadat het Jodenbergje, de begraafplaats die ze tot dan toe gebruikten, vol was. In 1942 werd voor het laatst op de begraafplaats begraven.

In de Tweede Wereldoorlog hebben Duitsers verschillende grafstenen voor schietoefeningen gebruikt, waardoor enkele in zeer slechte staat zijn.

In 1995 werd de begraafplaats voorzien van een muur en toegangshek, waarin verschillende Joodse symbolische elementen zijn verwerkt. Zo staat psalm 118:19 in het Hebreeuws en Nederlands in de muur: Open voor mij de poorten van de gerechtigheid, ik wil binnengaan om de Heer te loven. Ook bevindt zich aan de binnenzijde van de muur een gedenkplaat met daarop namen van joden uit Hardenberg die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen.

Aan het Mulopad zijn thans 34 grafstenen bewaard.[2] De begraafplaats is een gemeentelijk monument.

• 
  Grafstenen op het Jodenbergje
• 
  Zwaar beschadigde stenen aan het Mulopad

• Jodenbergje Grevenbicht
• Lijst van Joodse begraafplaatsen in Nederland