Sint-Pieterskerk (Leuven)

De collegiale Sint-Pieterskerk is een rooms-katholieke kerk in Leuven, gebouwd in de stijl van de Brabantse gotiek. Aan het kerkgebouw werd in de loop van de 15e eeuw gewerkt door enkele beroemde laatgotische bouwmeesters, waaronder Sulpitius van Vorst, Jan II Keldermans en Matthijs de Layens. Hoewel er tot in de 17e eeuw aan de kerk werd gebouwd, bleef de Sint-Pieterskerk onvoltooid; met name de twee westtorens hebben nooit hun volle hoogte bereikt.

Sint-Pieterskerk
Priesterkoor en doksaal
PlaatsLeuven
Gebouwd in15e eeuw
Restauratie(s)17e eeuw
Gewijd aanSint-Pieter
Architectuur
BouwmethodeBrabantse laatgotiek
Afmeting93 m lang en 28 m breed, gewelfhoogte 25 m
Interieur
DiverseDrieluik van Dirk Bouts: Het Laatste Avondmaal
Het martelaarschap van de H. Erasmus
Gotische sacramentstoren
Portaal    Christendom

Aan de patroonheilige van de kerk, de apostel Petrus, ontlenen de Leuvenaars hun bijnaam "Pietermannen" of "Peetermannen".

Geschiedenis

De geschiedenis van de Sint-Pieterskerk begint vermoedelijk met een houten kerk uit de 8e eeuw. Dit kerkje werd rond het jaar duizend vervangen door een stenen romaanse kerk. Deze had zes traveeën en een vierkant koor. Een eeuw later kwam daar een westbouw tegenaan, met drie torens, die er moet hebben uitgezien als het westwerk van de Sint-Servaasbasiliek in Maastricht. Tegen het koor werd rond 1070 de crypte gebouwd, waarvan het onderste gedeelte behouden is tijdens de bouw van de gotische kerk. Bij de restauratie na de Tweede Wereldoorlog is ze herontdekt. Tegenwoordig is de crypte toegankelijk voor publiek.

Ontwerp westtorens (naar Joost Metsys, 1505)[1]

De gotische kerk werd gebouwd vanaf 1400. De precieze datum is onzeker, omdat de registers van de kerk verloren zijn gegaan. Wel staat vast dat in 1425 Sulpitius van Vorst aan de kerk werkte. Bij de bouw van de gotische kerk werd de romaanse voorganger stuk voor stuk afgebroken. De bouw begon bij het koor. In 1431 kon al begonnen worden aan de overkapping van het koor. De stenen kwamen uit Affligem en Gobertange. Ondertussen waren de werken aan het dwarsschip ook begonnen, maar daarna stagneerde de bouw door het overlijden van Van Vorst.

Jan II Keldermans nam tot 1445 zijn functie over. Daarna voltooide Matthijs de Layens het noordertransept en een gedeelte van het schip. Nu kwamen de benodigde stenen onder andere uit Leefdaal. De volgende architecten waren Jan de Mesmaeker (1483-1490), Hendrik Van Evergem (1490-1492), Matthijs II Keldermans (1492-1495) en Alaert du Hamel (1495-1502). Deze laatste begon in 1497 met de bouw van het grote (onvoltooide) portaal op de Grote Markt. Pas in 1499, honderd jaar na de geschatte startdatum, werd het laatste deel van de romaanse kerk afgebroken.

Intussen was de bouw van de torens ook gestart onder leiding van bouwmeester Joost Metsys. Hij had drie torens voor ogen, waarvan de middelste 525 voet (ongeveer 150 meter) hoog moest worden, de twee ernaast 430 voet (120 meter). Deze werken moesten echter worden gestaakt: Metsys' constructie was niet goed uitgewerkt, de bodem was instabiel en de torens konden niet goed verankerd worden. Minder dan de helft was voltooid. Later, in 1604, werd de hoogte nog verminderd na een instorting.

De kerk heeft zwaar geleden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze werd het slachtoffer van een brand, die haar het dak kostte. Ook de barokke dakruiter van de Namense architect Denis-Georges Bayar werd daarbij verwoest. In de Tweede Wereldoorlog werd de kerk gebombardeerd. Veel kerkschatten zijn tijdens de beide oorlogen verloren gegaan.

De meest recente toevoeging aan de kerk is een Klokkenluider of jacquemart, "Meester Jan" genoemd, op het zuidertransept.

Zie ook

Beschrijving
Sint-Pieterskerk / Belfort, Leuven
Onderdeel van de werelderfgoedinschrijving:
Belforten van België en Frankrijk
Links en rechts de onvoltooide torens
Land België
Coördinaten50° 53′ NB, 4° 42′ OL
UNESCO-regioEuropa en Noord-Amerika
Criteriaii, iv (Uitleg)
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.943-012
Inschrijving1999 (23e sessie)
Uitbreiding2005
Kaart

UNESCO-werelderfgoedlijst

Exterieur

De Sint-Pieterskerk is een driebeukige kruisbasiliek met een dwarsschip en een koor met kranskapellen. De kerk geldt als een hoogtepunt van Brabantse gotiek. Op de kruising is een neogotische dakruiter geplaatst.

  • Onvoltooide toren
  • Koorpartij en dakruiter
  • Zuidertransept
  • Gotische vensters

Interieur, algemeen

De voornaamste bezienswaardigheden in het interieur van de kerk zijn: de romaanse crypte, het gotische priesterkoor (met het grafmonument van hertog Hendrik I van Brabant), het gotische gewelf, de gotische sacramentstoren (ontworpen door Matthijs de Layens) en het laatgotisch doksaal (met een aan Jan Borreman toegeschreven triomfkruis uit de 15e eeuw).

Interieur, kerkmeubilair

Van de verdere aankleding van de kerk kunnen genoemd worden: het doopvont uit circa 1490, de barokke kansel en ander kerkelijk meubilair uit de 18e eeuw en een verzameling religieus zilverwerk.

  • Barokke kansel
  • Detail kansel
  • Koorgestoelte
  • Detail (misericorde)

Beelden

Verder bezit de kerk een groot aantal schilderijen en beeldhouwwerken, waaronder een Sedes Sapientiae (zittende Madonna met Kind) uit 1442, een laatgotische Anna te Drieën en Christus op de koude steen, en diverse beelden uit de baroktijd.

  • Sedes Sapientiae
  • Anna te Drieën
  • Christus op de koude steen
  • Sint-Petrus

Schilderijen

In de Sint-Pieterskerk bevindt zich het beroemde drieluik van Dirk Bouts: Het Laatste Avondmaal. Dit drieluik dateert uit de 15e eeuw en onderging een grondige restauratie van 1996 tot 1998. Tot september 2018 bevond het topstuk zich in de M-Schatkamer van Sint-Pieter (onderdeel van M-Museum Leuven). Vanaf september 2019 opent de Sint-Pieterskerk met een nieuwe museale opstelling en zal het schilderij naar zijn oorspronkelijke plaats terugkeren.

Ook het schilderij Het martelaarschap van de H. Erasmus van dezelfde schilder is hier te zien, alsook de Edelheeretriptiek van een navolger van Rogier van der Weyden.

  • Het Laatste Avondmaal van Dirk Bouts
  • Idem, detail middenpaneel
  • Martelaarschap van Sint-Erasmus van Dirk Bouts
  • Edelheeretriptiek van een navolger van Rogier van der Weyden

De Twaalf Hoogtepunten

Bij de heropening van de Sint-Pieterskerk zal de nadruk liggen op twaalf hoogtepunten:

Zie de categorie Collegiale Sint-Pieterskerk (Leuven) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.