Het Laatste Avondmaal (Dirk Bouts)

Dirk Bouts kwam oorspronkelijk uit Haarlem, maar verhuisde later naar Leuven. Zijn Laatste Avondmaal was het eerste Vlaamse paneel van zijn soort. Bouts introduceerde hier de idee van een groepsportret rond een tafel.

In het contract, waarvan een facsimile bewaard gebleven is, staat uitvoerig wat op het paneel zal afgebeeld worden beschreven. Bij het maken van de triptiek is Bouts bijgestaan door twee theologen van de Leuvense universiteit. De zijpanelen vertellen vier verhalen die met 'brood' en 'offer' te maken hebben uit het Oude Testament: het aanbieden van brood en wijn aan Abraham door Melchisedek, ‘koning van Salem en priester van God’; het eten van het paaslam bij de uittocht uit Egypte; het verzamelen van manna tijdens de tocht door de woestijn; en het opwekken van Elia met brood en water door een engel.[1]

Centraal op het middelste paneel is Jezus' hand terwijl hij het brood zegent, dit is het belangrijkste moment van het gebeuren. Jezus bevindt zich met zijn twaalf leerlingen in een vijftiende-eeuws interieur. De zwartharige Judas herken je links vooraan. Hij verbreekt het serene karakter van het werk. Zijn grimmige gelaat vertoont brutale trekken en hij legt uitdagend zijn linkerhand in zijn lende. De vier andere personen die afgebeeld staan, zijn mogelijk leden van de broederschap. Een ander detail is een tinnen schotel met een bruine saus die centraal staat, dit verwijst naar het lam dat men net gegeten heeft.[2]