Bunderbos

Het reliëf van het bos is onderbroken door de spoorlijn Roermond-Maastricht, die prominent in het smalle bosgebied aanwezig is. De oorspronkelijke padenstructuur is door de aanleg van dit tracé grotendeels verloren gegaan. Over een deel van het bosgebied lopen elektriciteitskabels. Ter hoogte van de spoortunnel ('De Duiker') tussen Elsloo en Geulle staat een elektriciteitsmast op 'De Kiezelberg'. Het bosgebied wordt ter hoogte van Geulle geregeld onderbroken door wegen. Van noord naar zuid is dat ten eerste de Slingerberg, die zich zigzaggend door het bos begeeft. Ten tweede is dat de Snijdersberg, die zich manifesteert als een steile berg met daarop een rechte weg. Als laatste is er de Moorveldsweg die naar het dorpje Moorveld leidt. Zowel de Slingerberg als de Snijdersberg zijn favoriete sparringpartners voor wielrenners en hardlopers. Het gehele bosgebied is een natuurreservaat.

Het Bunderbos maakt onderdeel uit van het zuidelijke rivierenlandschap, omdat de nabijgelegen Grindmaas een sterke invloed heeft gehad op de vorming van de geomorfologie van het bos. Doordat het aangrenzende Julianakanaal voor een groot deel de oorspronkelijke hydrologie en de daarmee samenhangende dynamiek tussen rivier en bos heeft weggenomen, wordt de ontwikkeling van het Bunderbos tegenwoordig nog nauwelijks beïnvloed door de Maas. De grondwaterspiegel van de beemden daarentegen, wordt wel degelijk door fluctuaties in de rivierwaterstand beïnvloed. Voorname afvoerende beekcomplexen zijn die van Hemelbeek en Slakbeek.

De eerste ontginners van het oerbos aan de randen van het huidige Bunderbos moeten de Bandkeramiekers zijn geweest, die medio 5 000 v.Chr. Limburg binnentrokken en de landbouw in Nederland introduceerden. Uit die tijd zijn vele vuurstenen disselbijlen als individuele vondsten teruggevonden op de akkerplateaus. Deze behoorden toe aan de prehistorische houthakkers. In het huidige Bunderbos zijn fragmentarisch enkele tekenen van tijdelijke Bandkeramische nederzettingen teruggevonden nabij het gehucht Catsop. De extreem steile hellingen vormden geen geschikte landbouwgebied, evenmin waren ze geschikt voor de realisering van nederzettingen.

De eerste hernieuwde activiteit in het gebied vindt plaats rond 90 v.Chr. na de Romeinse bezetting van de toenmalige Eburoonse regio. De Romeinen begonnen toen een deel van het schrale oerbos op de plateaus te ontginnen om een lange, aaneengesloten heirbaan aan te leggen die legereenheden snel in de bestuurseenheden tussen Tongeren en Nijmegen kon brengen: de heirbaan Maastricht - Nijmegen. Aan weerszijden van de heirbaan werden grote percelen bosgebied gekapt om het gebied overzichtelijk te houden voor de militairen. Uit onderzoek naar de fossiele stuifmeelkorrels uit die tijd, blijkt dat er veel struikheide aan weerszijden van de heirbanen heeft gegroeid. Vermoedelijk hebben geromaniseerde boeren daar hun vee (schapen, geiten) op laten grazen. Enigszins afgelegen van de heirbaan, zou tegen het huidige Bunderbosgebied een Romeinse villa hebben gelegen. Die veronderstelling is gebaseerd op vondsten van dakpannen en gebruiksvoorwerpen aan de rand van het bosgebied nabij het Armsterveld tussen Elsloo en Catsop. Ook wordt vermoed dat de Romeinen, net zoals in het Savelsbos, kiezelwinning op kleine schaal pleegden door kuilen en sleuven in het bosgebied te graven.

Na de val van het Romeinse Rijk verviel de orde in de regio en rukte het bos sterk op. Rond het jaar 700 moeten er zich nabij de huidige dorpen Elsloo, Geulle en Bunde al kleine nederzettingen hebben ontwikkeld uit bosontginningen. Het achtervoegsel 'loo' in 'Elsloo' kan op een vroegmiddeleeuwse bosontginning duiden. Het is mogelijk dat het Bunderbos in die tijd een voornaam houtwingebied was. In die tijd kan het bosgebied ook in gebruik genomen zijn als weidegebied voor varkens en runderen en als ontginningsgrond voor de, aanvankelijk nog kleine-, akkercomplexen. Toen vond vermoedelijk ook de eerste vorming van hakhoutbomen plaats. Halverwege de 16e eeuw was de topografische vorm van het huidige Bunderbos al bepaald, omdat toen het leeuwendeel van het oerbos in Limburg ontgonnen was tot akkers, grazige weidegronden en uiterwaardbeemden.

Het huidige Bunderbosgebied is als bosgebied nooit ontgonnen ten behoeve van de landbouw of woningbouw, vanwege het weerbarstige reliëf. Ondanks de geologische gesteldheid van het gebied, besloot de Nederlandse regering in 1865 de spoorlijn Maastricht-Venlo aan te leggen dwars door het Bunderbosgebied. Dit bracht een groot aantal landschappelijke ingrepen in het Bunderbos met zich mee. Zo werd de Hemelbeek genormaliseerd tot een rechte, snelstromende sloot. Vele andere beeklichamen tussen Elsloo en Geulle werden in normalisatie loodrecht op de Hemelbeek vergraven, zodat de drainage van het dijklichaam waar de spoorlijn op ligt, gewaarborgd zou blijven.

In het Bunderbos bevinden zich op boslocaties dicht bij de dorpen bosopstanden met zichtbare overblijfselen van hakhoutcultuur. Op sommige plaatsen lijkt de dikte van de hakhoutstoven van een hoge ouderdom te getuigen. Onduidelijk is hoe oud de desbetreffende opstanden zijn en of er sprake is geweest van aanplant.