Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948

Vanaf 1516 was Palestina onderdeel van het uitgestrekte Ottomaanse Rijk. In 1878 woonden er bijna een half miljoen mensen, waarvan volgens de Ottomaanse demografie in de districten Jeruzalem, Nablus en Acre drie procent Joods was.[3] Tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zouden onder invloed van het zionisme meer dan 60.000 Joden zich in Palestina vestigen. De inheemse bevolking, waarvan Arabieren verreweg de grootste groep vormden, zag deze Joodse immigratie met lede ogen aan. Intussen bleven tegenmaatregelen van de kant van de regering in Istanbul beperkt, ondanks herhaalde oproepen hiertoe door Palestijnse notabelen. Volgens de, later door de Britse autoriteiten uitgevoerde, volkstellingen waren in sommige steden, waaronder Jeruzalem, Tel Aviv en Haifa, de Joden in de meerderheid.[4]

Tijdens de Eerste Wereldoorlog streed Groot-Brittannië in het Midden-Oosten tegen het Ottomaanse Rijk. De Britten deden drie verschillende beloftes aangaande het te veroveren grondgebied:

• in de correspondentie Hoessein-McMahon (1915-1916) werd Hoessein ibn Ali, de Sjarif van Mekka, onafhankelijkheid toegezegd voor de Arabieren (met uitzondering van Palestina ten westen van de Jordaan volgens Churchill White paper) in ruil voor Arabische steun in de strijd tegen de Turken.
• in het geheime verdrag Sykes-Picot (mei 1916) kwam Groot-Brittannië met zijn bondgenoten Frankrijk en Rusland overeen om na de beoogde val van het Ottomaanse rijk het gebied onderling te verdelen.
• in de Balfour-verklaring (1917) werd de Zionistische Wereldorganisatie (World Zionist Organization) steun toegezegd bij het vestigen van een Joods nationaal tehuis in Palestina. Weizmann had in 1901 reeds een Joods Nationaal Fonds opgericht met als doel om zoveel mogelijk land in Palestina op te kopen.

Na de Ottomaanse nederlaag deelde de Volkenbond het Ottomaans Arabië op in verschillende gebieden en verdeelde het mandaat daarover tussen Groot-Brittannië en Frankrijk. Het mandaat hield in dat de bevolking van elk afzonderlijk mandaatgebied geleidelijk aan zou worden voorbereid tot zelfstandigheid. In het mandaat over Palestina, dat aan de Britten werd toegekend, was ook bepaald dat de mandaatvoogd de vestiging van een Joods nationaal tehuis in het gebied zou bewerkstelligen, met inachtneming van bestaande rechten van de inheemse bevolking.

Hiermee nam de Volkenbond het Sykes-Picotverdrag en de Balfour-verklaring in acht en negeerde de wensen van de Arabische bevolking die zich sterk had uitgesproken tegen de Balfour-verklaring en aansluiting zocht bij Syrië.[5] Dit baande de weg voor de zionisten om onder bescherming van de Britten om de immigratie naar Palestina te propageren en land te kopen.

De totstandkoming van deze verdragen ten gunste van de zionisten, waarbij voorbijgegaan werd aan de afspraken met de Arabieren leidde tot hevige conflicten. Dit resulteerde uiteindelijk in 1948 in de verovering van 78% van het mandaatgebied Palestina door de zionisten.[6]

Vanaf 1944 was Walter Guinness (Lord Moyne) ambassadeur (Resident Minister of State) in Caïro (Egypte), met toezicht over Perzië, het Midden-Oosten inclusief het Britse Mandaatgebied Palestina, en Afrika. Guinness was van mening dat Palestijnen en Joden met elkaar in mandaatgebied Palestina moesten samenleven en voelde niets voor een Joods regime in dat gebied zoals de zionisten voor ogen stond. Op 6 november 1944 werden hij en zijn chauffeur door de Lechi-leden Eliahu Hakim en Eliahu Bet-Zuri in Caïro vermoord.

David Ben Gurion, die in 1946 Weizmann opgevolgd was als president van de Zionistische Wereldorganisatie was begonnen met eventuele plannen om Palestina over te nemen zodra de Britten weg waren. In 1942 tijdens de Biltmoreconferentie , dat voor vestiging van joden in héél Palestina had gekozen, had hij het plan geopperd twee miljoen joden naar Palestina te doen emigreren. Men maakte er één miljoen van. Vanaf dat moment was zijn ster gaan rijzen.

De Egyptenaar Abdul Rahman Hassan Azzam was sinds 1945 de eerste secretaris-generaal van de Arabische Liga.

Partition map

De zionistische beweging ijverde al tientallen jaren voor de vorming van een Joodse staat in Palestina. Zij behaalde het succes dat op 3 september 1947 de UNSCOP (Bijzondere Commissie voor Palestina van de Verenigde Naties) een voorstel indiende volgens welk na het beëindigen van het Britse mandaat over Palestina dit gebied verdeeld zou worden. Dit plan voorzag in de opdeling van het grondgebied in een Arabische staat, een Joodse staat en een internationaal bestuurd gebied rondom Jeruzalem. Hierbij werd ruim 56% van het grondgebied toegekend aan de inmiddels 650.000 Joden in Palestina, en ruim 42% bleef aan de 1,3 miljoen Arabieren. De Palestijnse leiders wezen het plan verontwaardigd af als een onwettige inbreuk op hun recht als inheemse bevolking, zij wilden geen opdeling van hun land; zij wilden van Palestina een democratische eenheidsstaat maken.[7] De zionistische beweging daarentegen omhelsde het voorstel, hoewel één van hun doelstellingen, het bezit van Jeruzalem (Al-Qoeds voor de Arabieren), niet gehaald werd.[8][9]

Op 29 november 1947 beval de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in resolutie 181 het verdelingsplan aan. Dit werd door de zionistische beweging gevierd als een historische overwinning. Door de Arabische Palestijnen en door de Arabische staten daarentegen werd het als een rampzalig onrecht beleefd dat het grootste deel van Palestina aan de zionisten toegewezen zou worden.[10][11] De Arabische Liga had iedere verdeling van het mandaatgebied afgewezen en had al in 1946 de onafhankelijkheid van Palestina als eenheidsstaat geëist. In september 1947 had de Arabische Liga de Arabische Palestijnen opgeroepen in opstand te komen tegen een mogelijke verdeling van het land en had ze de Arabische bevolking steun toegezegd in manschappen, financiën en materieel voor het geval de Verenigde Naties tot een verdeling zouden besluiten.[12]

Op 18 september 1947 had David Ben-Gurion, die in 1946 Weizmann opgevolgd was als president van de Zionistische Wereldorganisatie over Azzam, die anti-Joodse rellen in Egypte had veroordeeld, gezegd: "Azzam is de meest eerlijke en humane van de Arabische leiders... een van de weinige Arabieren in de wereld die een humane levensopvatting en idealen heeft."

Op 11 oktober 1947 verklaarde Azzam in een vraaggesprek met de Egyptische krant: "Persoonlijk hoop ik dat de Joden ons niet tot deze oorlog dwingen, want het zou een uitroeiingsoorlog en een ontzettende slachting kunnen worden waarover later net zo gesproken zal worden als over de Mongoolse slachting en de oorlog met de Kruisvaarders."[13]

Twee weken vóór het vraaggesprek, dus eind september 1947, had Azzam een ontmoeting met twee personen van de zionistische lobby. Volgens één van hen zou hij gezegd hebben: We zullen trachten jullie te verslaan. Ik ben niet zeker of we daarin slagen. We zijn in staat geweest de kruisvaarders te verslaan, maar aan de andere kant verloren we Spanje en Perzië. Het zou kunnen dat we Palestina verliezen. Maar het is te laat om over vreedzame oplossingen te praten.

Op 24 november 1947 waarschuwde de Egyptische vertegenwoordiger bij de VN, Heykal Pacha, dat als de VN "een deel van Palestina zouden amputeren om een Joodse staat te vormen" dit tot bloedvergieten zou leiden, en dat dit bloedvergieten niet tot Palestina beperkt zou blijven. Hij verklaarde dat in de Arabische landen Joden en Arabieren tot dan toe steeds vreedzaam samenleefden, maar dat als er in Palestina Arabisch bloed vergoten zou worden, dit onvermijdelijk elders in de Arabische wereld tot vergelding tegen Joden zou leiden, ondanks oprechte pogingen van de Arabische regeringen om dat te voorkomen.[14]

Azzam zou de kracht van de Arabische legers sterker hebben ingeschat dan die van het zionistische leger. De Britse diplomaat Alec Kirkbride schrijft over een gesprek dat hij op 15 mei 1948 had met Azzam, die erg onzeker was: "Toen ik hem vroeg naar zijn schatting van de omvang van de Joodse strijdkrachten, wuifde hij met zijn handen en zei: 'Het doet er niet toe hoeveel er zijn, we zullen ze de zee in vegen'."[15] Op 21 mei 1948, toen de oorlog volop woedde, verklaarde Azzam: "Wat de afloop ook is, de Arabieren zullen zich houden aan hun aanbod van gelijkwaardig burgerschap voor de Joden in Arabische Palestina en hen zo Joods laten zijn als zij willen."[16]

Op 8 juli 1948 werd de strijd weer voortgezet en startte Israël "Operation Dani" (ook Operation Danny genoemd). Operation Dani was een militaire operatie onder leiding van Yigal Allon en zijn plaatsvervanger Yitzhak Rabin. De operatie was zorgvuldig voorbereid tijdens de wapenstilstand en werd tegelijk gestart met "Operation Dekel" in het noorden van Palestina en (de mislukte) "Operation Kedem", zuidelijk van Jeruzalem.

Operation Danny was bedoeld om een aanvoerroute van Tel Aviv naar Jeruzalem te forceren, om daar de belegering door Arabische milities te doorbreken en het tussenliggende gebied te "zuiveren". Het eerste doel was de verovering van Lydda en Ramleh. In Lydda werd een bloedbad aangericht, de stad werd geplunderd en gehele Arabische bevolking verdreven. Ook Ramleh werd ontvolkt. Op 12 juli tekende Yitzhak Rabin het bevel om de bevolking van zowel Lydda als Ramleh te verdrijven.[27][28]

Tijdens de operatie werd een lange reeks Arabische dorpen systematisch veroverd, hun bevolking verdreven en de huizen vervolgens vernietigd. Ook bij Operation Dekel werd de bevolking systematisch uit tal van dorpen verdreven en een groot aantal dorpen verwoest.

De Joodse troepen veroverden het hele vroegere mandaatgebied, op de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook na. Daarmee kreeg de nieuwe Joodse staat 78 procent van Palestina in handen.

Het conflict heeft volgens de VN geleid tot een vluchtelingenstroom van 711.000 Arabische Palestijnen die alles moesten achterlaten. Meer dan 500 Palestijnse dorpen werden verwoest, op grond van Plan Dalet.[30] Volgens een andere beschrijving zouden 400 Palestijnse dorpen ontvolkt zijn.[31] Tussen 1949 en 1953 konden tussen de 30.000 en 90.000 Palestijnen terugkeren naar hun legale woonplaatsen in de nieuwe staat Israël.

Het meest langdurige vluchtelingenprobleem is dat van de Palestijnse vluchtelingen. Volgens de beschrijving van de V.N.-Vluchtelingenorganisaties zijn er anno 2014 meer dan 5 miljoen.[32][33] Voor deze vluchtelingen is nog geen oplossing in zicht. 1,5 miljoen van deze vluchtelingen woont in een van de 58 vluchtelingenkampen[32] Deze mensen zijn sindsdien stateloos. Critici merken op dat hierbij sprake is van een afwijkende definitie, omdat bij andere volkeren hun nakomelingen niet als vluchteling geboekstaafd zijn. Volgens die definitie zouden er anno 2012 nog 30.000 zijn.[34]

Vanaf 1948, tot eind jaren 70, vluchtte of migreerde het merendeel van de 856.000 Joden in de Arabische wereld als gevolg van deze oorlog,[35][36] meestal onder achterlating van al hun bezittingen.[37] Ongeveer 400.000 van hen kwamen tussen 1948 en 1951 in Israël aan en maakten 56% uit van het totaal aantal immigranten in de nieuw gevormde staat.[35] In 1972 waren 586.000 van hen in Israël opgevangen. De overigen waren naar Amerika en Europa (met name Frankrijk) gegaan.