Ahmed Aboutaleb

Aboutaleb volgde in januari 2004 de afgetreden Rob Oudkerk op als wethouder onderwijs, jeugd, werk en inkomen en grotestedenbeleid van Amsterdam.

Met name sinds de moord op Theo van Gogh in november dat jaar kwam Aboutaleb in het nieuws met zijn pogingen om de gemoederen te bedaren en bevolkingsgroepen bij elkaar te brengen. Aboutaleb werd vaak gezien als het "allochtone gezicht" van de PvdA, die onder het toen sterk gegroeide niet-westers allochtone electoraat in Amsterdam de grootste partij was. Zijn naam wordt in verband gebracht met het postcodebeleid van Amsterdamse basisscholen, dat inhoudt dat scholen alleen leerlingen mogen toelaten uit de wijk waar de school staat.

Zijn beleid werd bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 beloond: hij kreeg van alle kandidaten met 46.617 de meeste stemmen, hoewel hij op de lijst van de PvdA tweede stond. Lijsttrekker Lodewijk Asscher haalde 35.224 stemmen. Aboutaleb behield in het nieuwe college van PvdA en GroenLinks zijn portefeuille.

Op 18 april 2006 kwam Aboutaleb in het nieuws doordat hij de bijstand wilde afschaffen voor vrouwen met een boerka. Hij zei in een interview met Opzij: "Niemand wil immers een werkneemster in een boerka. In dit geval zeg ik: boerka uit en solliciteren. Als je dat niet wilt: ook goed, maar dan geen uitkering." Aboutaleb was tevens een fervent voorstander van zogeheten huisbezoeken, die bij aanvragers en ontvangers van een bijstandsuitkering werden afgelegd. Weigerde de aanvrager of ontvanger aan een dergelijk bezoek mee te werken dan werd de aanvraag afgewezen, of kon de uitkering worden ingetrokken. Deze praktijk riep veel weerstand op en bij verschillende rechtszaken werd de gemeente Amsterdam in het ongelijk gesteld. Toen de Haagse rechtbank oordeelde dat ook de huisbezoeken die de Sociale Verzekeringsbank bij bejaarden aflegde onrechtmatig waren, weigerde Aboutaleb, inmiddels staatssecretaris geworden, zich daar bij neer te leggen.[4]

Aboutaleb was in het kabinet-Balkenende IV staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Aanvankelijk werd hij getipt als minister van Onderwijs, nadat Wouter Bos hem die post toebedeelde in diens boekje Wat Wouter wil.

De dubbele nationaliteit van Aboutaleb (naast de Nederlandse nationaliteit heeft hij ook de Marokkaanse nationaliteit) leidde al voor zijn beëdiging tot Kamervragen van de PVV. Dezelfde partij kondigde tijdens het debat aan om voor de regeringsverklaring met een motie van wantrouwen te komen tegen Aboutaleb en zijn collega Albayrak. Staatsrechtelijk is dit een novum: nog niet eerder is een motie van wantrouwen ingediend tegen een bewindspersoon nog voordat hij een debat met de Tweede Kamer had gevoerd.

In oktober 2008 verscheen in het opinieweekblad Vrij Nederland een interview met Ahmed Aboutaleb over zijn ervaringen als wethouder en staatssecretaris en zijn opvattingen omtrent de integratie-problematiek.[5]

Het werd begin november 2008 bekend dat Aboutaleb en Hans Spekman een e-mail hadden gestuurd, die partijgenoten opriep om het extra geld dat het kabinet voor de minima had uitgetrokken te presenteren als een cadeau van de Partij van de Arbeid. Aboutaleb werd in een spoeddebat ter verantwoording geroepen door de Tweede Kamer. Hij bood er daarom zijn verontschuldigingen voor aan.

Aboutaleb en Job Cohen, toenmalig burgemeester van Amsterdam
2010

Aboutaleb behoorde bij de sollicitatieprocedure in 2008 om burgemeester van Rotterdam te worden bij de laatste vier.[6][7] Op 16 oktober 2008 werd hij door de gemeenteraad van Rotterdam voorgedragen als nieuwe burgemeester van Rotterdam.

De voordracht was niet onomstreden. Leefbaar Rotterdam, de tweede partij in grootte van de stad, had grote moeite met zijn voordracht, alhoewel Leefbaarlid Marco Pastors met de andere leden van de vertrouwenscommissie voor Aboutaleb had gekozen.[8] Fractievoorzitter Ronald Sørensen maakte bezwaar tegen het feit dat Aboutaleb twee paspoorten heeft en "een representant [is] van een groep die in heel Nederland en Rotterdam problemen veroorzaakt".[8] Hij zwakte zijn kritiek later af. Ook over zijn achtergrond als Amsterdammer alsmede zijn PvdA-lidmaatschap was Sørensen kritisch. Sørensen betichtte Aboutaleb ervan uit opportunistische overwegingen carrière te willen maken. Liever had zijn partij een burgemeestersreferendum gehad maar deze verkiezingswijze was in april 2008 met 23 tegen en 22 voor door de gemeenteraad van Rotterdam verworpen.[9] Ook de Tweede Kamerfractie van de PVV maakte bezwaar tegen de benoeming. PVV-Kamerlid Fleur Agema wilde er in de Tweede Kamer een debat over houden, maar kreeg hiervoor geen steun.[10][11]

Het kabinet stemde op 31 oktober 2008 met de benoeming van Aboutaleb tot burgemeester van Rotterdam.[12] Hij is daarmee de eerste burgemeester in Nederland van Marokkaanse afkomst en tevens de eerste Marokkaanse burgemeester van een grote stad in Europa. Partijgenoot Jetta Klijnsma volgde hem op 18 december 2008 als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op. Aboutaleb werd op 5 januari 2009 als burgemeester geïnstalleerd. Hij volgde daarmee Ivo Opstelten van de VVD op.[13]

De redactie van weekblad Elsevier koos Aboutaleb op 9 december 2014 tot Nederlander van het Jaar. Het weekblad noemde hem 'toegewijd, met oog voor detail, soms hard, altijd duidelijk'.[14]