Woord van het jaar

De eerste verkiezing Woord van het jaar 2003 leverde de volgende eindlijst op:

1. Gamen
2. Beurtbalkje
3. Googelen
4. Adoptiekip
5. Vleesverlater
6. Spammen
7. Opleuken
8. Kutmarokkaan
9. E-war
10. Hobbykip

Gamen was een weinig aansprekende winnaar. De nummer twee, beurtbalkje, was de kandidaat van een lobbygroep met een eigen website die het woord in de Van Dale wilde krijgen. Dit is hen uiteindelijk gelukt. Het woord staat sinds 2005 in het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal met als betekenis: staafje dat men om verwarring te voorkomen op de transportband naar de kassa legt tussen de eigen boodschappen en die van de vorige of volgende klant in. In het jaar 2003 brak verder het werkwoord googelen door, terwijl politicus Rob Oudkerk het woord kutmarokkaan muntte. Het in 2003 in verband met de invasie in Irak veelgebruikte shock and awe[2] wist de laatste tien niet te halen. Ook Mabelgate, flitsmeute en bomschoenterrorist wisten hun favorietenrol niet waar te maken.

In 2004 is in verband met verregaande manipulatie van de stemresultaten geen eindlijst samengesteld. De stemmen op het woord braatolizer[3] werd door bezoekers van Retecool.com zo gemanipuleerd dat de redactie van Woord van het Jaar de beslissing nam om geen eindlijst te publiceren. Dit tot woede van vele Retecool-stemmers.

Om de blogcommunity's tegemoet te komen had de Woord van het jaar-redactie al in 2003 een zustersite opgezet: vetste.woordvanhetjaar.nl. Ontevreden kiezers die hun suggesties afgeserveerd zagen door de redactie konden hier hun ei kwijt. Vetste.woordvanhetjaar.nl fungeerde op die manier als bliksemafleider voor de hoofdsite. Het woord haiduc[4] voerde in 2004 de einduitslag aan, vlak voor 'braatolizer'.[5]

Een mooi voorbeeld van moderne etymologie is het woord feauteaufuck. Tijdens de verkiezing van Woord van het jaar 2004 werd het woord fotofuck sterk geplugd door de GeenStijl-community. De Woord van het jaar-redactie van The Language Lab greep in en zette het woord op de zwarte lijst. Vervolgens werden er direct alternatieve spelwijzen van het woord aangedragen door Geenstijlers zoals photofuck, photophuck en photophuk, enz. Al deze woorden belandden op de zwarte lijst. De Geenstijlers gaven echter niet op en bleven alternatieven nomineren. De laatste versie feauteaufuck of ook wel feauteauf*ck is uiteindelijk ten langen leste door de redactie geaccepteerd. Het woord bleef nog een aantal jaar in zwang binnen de GeenStijl-community.

In 2005 is een nieuwe verkiezing gehouden waarbij strengere drempels werden opgeworpen, om te voorkomen dat een kleine groep mensen een te eenzijdige invloed op de stemresultaten kon uitoefenen. Desondanks werd het eendagswoord genverbrander de winnaar. Dit curieuze woord is in het Nederlands geïntroduceerd door het 'medium' Robbert van den Broeke. Na het woord kutmarokkaan van 2003 scoorde zijn tegenhanger troetelmarokkaan nu hoog. Het woord tsunami, volgens velen vooraf de gedoodverfde winnaar, lag op ieders lippen na de verwoestende tsunami bij Sumatra in 2004.

1. Genverbrander
2. Bandstemmen
3. Moslimmoeheid
4. Tsunami
5. Hangouderen
6. Goededoelgevoel
7. Troetelmarokkaan
8. Rakeling
9. Livestrong
10. Chasse patate

In 2006 besloot directeur Koen Gubbels van The Language Lab de verkiezing op te heffen. In 2008 is de domeinnaam www.woordvanhetjaar.nl verkocht aan Ton den Boon, hoofdredacteur van Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal.

In 2007 nam Van Dale in samenwerking met dagblad De Pers en het Genootschap Onze Taal de fakkel over met een vergelijkbare verkiezing, met dit verschil dat er een voorselectie werd gemaakt van genomineerde woorden waaruit door sitebezoekers een favoriet werd gekozen.

1. Bokitoproof
2. Comadrinken
3. Klimaatneutraal
4. Slurptaks
5. Lokhomo
6. Wilfen
7. Formatiemoeheid
8. Zelfbedieningskapitalisme
9. Reltoerist
10. Opacriminaliteit

De winnaar in 2007 was het woord bokitoproof. Het verwees naar een incident in Diergaarde Blijdorp, waar op 18 mei 2007 de gorilla Bokito ontsnapte uit het apenverblijf en vervolgens een bezoekster zwaar verwondde. Het apenverblijf was kennelijk niet 'bokitoproof'.

1. Swaffelen
2. Wiiën
3. Bankendomino
4. Gastroseksueel
5. Smirten
6. Hufterindex
7. Duyvendakken
8. Horroropa
9. Slaaprijden
10. Zweef-tv

De winnaar van 2008 was het woord swaffelen ofwel met het mannelijk geslachtsdeel tegen een object aantikken, om aldus opgewonden te raken. Wederom wist web community GeenStijl met een georkestreerde actie de verkiezing verregaand te beïnvloeden.

Net als in de eerste jaren van de Woord van het jaar-verkiezing laaide er ook in 2008 weer discussie op over de onwenselijkheid van platitudes die door een jonge incrowd gebruikt worden als woorden die een jaar karakteriseren. Met name columnisten in Elsevier[6] en NRC leveren hier kritiek op. Jan Kuitenbrouwer stelt in een reactie in de NRC dat Kredietcrisis het woord van 2008 was en dat door "plebsdweep" van Van Dale, mede ten gevolge van het gebruik van het middel internetverkiezing, de uitkomst 'Swaffelen' werd.[7]

1. Ontvrienden (19%)
2. Mexicaanse griep (18%)
3. Hypotheekleed (15%)
4. Oeps-gebied (12%)
5. Tomtomburger (9%)
6. Griepcommissaris (9%)
7. Zeilmeisje (7%)
8. Recessionista (6%)
9. Twitterazzo (4%)
10. Spuugkit (1%)

Bij een internetverkiezing georganiseerd door Van Dale en dagblad De Pers werd 'ontvrienden' gekozen tot woord van het jaar 2009. Ontvrienden, het dumpen van virtuele vrienden door ze te schrappen uit vriendenlijstjes op sociale netwerksites, kreeg 18,5% van de stemmen en bleef daarmee net voor ‘Mexicaanse griep’, 17,9%. 'Hypotheekleed' eindigde op de derde plaats met 14,8%.[8]

In 2010 heeft Van Dale de uitslag gescheiden in een Nederlands en een Vlaams deel. Bovendien is de uitslag beperkt tot drie woorden, waarnaast nog gestemd kon worden in verschillende categorieën.

Uitslag Nederland 2010

1. Gedoogregering (21%)
2. Daggeren (19%)
3. Bestuursobesitas (15%)

Uitslag België 2010

1. Tentsletje (25%)
2. Pedopriester (18%)
3. Ontdopen (15%)

In Nederland werd het woord gedoogregering, minderheidsregering die voor besluitvorming op bepaalde beleidsterreinen gesteund wordt door een gedoogpartij, dat wil zeggen een partij die niet tot de regering behoort, maar een gedoogakkoord met de coalitiepartijen heeft gesloten, gekozen tot woord van het jaar 2010. In België is het woord tentsletje, meisje dat bijvoorbeeld op een festivalweide met verschillende mannen seksuele betrekkingen heeft om zo een slaapplaats (meestal een tent) te hebben, gekozen tot het woord van het jaar 2010.

Nederland

1. tuigdorp (43%)
2. caviapolitie
3. occupyer[9]

België

1. stoeproken (16%)
2. pedopriester
3. frietrevolutie

Stoeproken wordt door Van Dale omschreven als "roken op de stoep voor een café of restaurant, wegens het rookverbod in de horeca".

Nederland

1. project X-feest (17%)
2. bangalijst (16%)
3. inbrekersrisico (15%)

België

1. frietchinees (36%), verwijzend naar Chinese uitbaters van frietkotten
2. miserietaks (14%)
3. anticoalitie (11%)

Zowel in Nederland als in België werd "selfie" (een fotografisch zelfportret, vaak gemaakt met behulp van een smartphone) tot Woord van het Jaar verkozen.

Nederland

1. selfie
2. socialbesitas
3. sletvrees

Daarnaast werden ook in een aantal nevencategorieën woorden verkozen:

• jongerentaal: twerken
• lifestyle: scheefwerken
• sport/amusement: koningslied
• economie: bitcoinmiljonair
• politiek: participatiesamenleving

België

1. selfie
2. belbos
3. geefkast

Ook hier werden in bepaalde nevencategorieën winnaars aangeduid:

• jongerentaal: swag, een synoniem voor "cool"
• lifestyle: duckface
• sport/amusement: wist-je-datje, een synoniem voor "weetje"
• economie: vrijwilligen
• politiek: loketjanet

Tot slot werd ook Het Kinderwoord van het Jaar verkozen in samenwerking met Ketnet. De laureaat werd "yolo" (You Only Live Once)

Nederland

1. dagobertducktaks: een superrijkentaks
2. moestuinsocialisme
3. stemfie

België

1. flitsmarathon: politieactie waarbij de hele dag intensief geflitst wordt
2. boterhammentaks
3. kamikazecoalitie

Het Kinderwoord van het Jaar werd OMG (Oh My God)

In Nederland werd sjoemelsoftware tot woord van het jaar verkozen. Plaatsen 2 en 3 werden ingepalmd door respectievelijk "poortjesspringer" en de slagzin "je suis".[10]

1. sjoemelsoftware: software om de testresultaten van een apparaat, en in het bijzonder een auto, gunstig te beïnvloeden
2. poortjesspringer: persoon die bij een station over het toegangspoortje springt om alzo te kunnen zwartrijden op de trein
3. je suis: slagzin waarmee men zijn of haar solidariteit toont met de slachtoffers van een terroristische aanslag (bijvoorbeeld Je suis Charlie)

In België eindigde "sjoemelsoftware" op de tweede plaats. "Kraamkost" werd er verkozen tot woord van het jaar. De derde plaats ging naar "kibbelkabinet".[11]

1. kraamkost: een maaltijd die geschonken wordt aan een pasbevallen moeder en haar gezin
2. sjoemelsoftware: software om de testresultaten van een apparaat, en in het bijzonder een auto, gunstig te beïnvloeden
3. kibbelkabinet: regering waarvan de coalitiepartners onderling ruziemaken

De Vlaamse openbare kinderzender Ketnet organiseerde tevens een verkiezing voor Kinderwoord van het Jaar. Dit werd "beire", een synoniem voor geweldig of cool. Het van oorsprong West-Vlaamse woord kreeg landelijke bekendheid door het personage Amber uit de jongerenserie D5R.[12]

In Nederland werd treitervlogger met 35% van de stemmen tot woord van het jaar verkozen. Een treitervlogger is iemand die videoblogs maakt over het treitergedrag van zichzelf en zijn vrienden en deze vlogs op het internet publiceert, wat op zijn beurt bijkomende hinder meebrengt. Het woord "treitervlogger" maakte op 9 september 2016 voor het eerst zijn opwachting in de Nederlandse landelijke media toen De Telegraaf berichtte over enkele overlast veroorzakende jongeren uit Zaandam, waaronder Ismail Ilgun.

In België haalde samsonseks het als woord van het jaar. Het verwijst naar seks terwijl de kinderen naar de televisie kijken (genoemd naar het kinderprogramma 'Samson en Gert').

In Nederland werd appongeluk tot woord van het jaar verkozen. Een appongeluk is een ongeluk waarbij een verkeersdeelnemer betrokken is die tijdens het ongeval aan het appen was.

In België werd koesterkoffer verkozen tot woord van het jaar. Een koesterkoffer is een koffer met tastbare herinneringen om een jong gezin te steunen na het verlies van een kindje.

In Nederland werd blokkeerfries met 55% van de stemmen verkozen tot woord van het jaar.

In België haalde moordstrookje het nipt van mangomoment met 21,2% van de stemmen. Een moordstrookje is een fietspad dat vlak langs een weg ligt en daardoor zeer gevaarlijk is. Voor de achtste maal werd er door kijkers van Ketnet eveneens een Kinderwoord van het Jaar gekozen. Dit jaar won het woord "boeie".[13]

In Nederland werd boomer met 41,8% van de stemmen verkozen tot woord van het jaar.

In België werd winkelhieren (producten kopen bij lokale bedrijven en winkels) gekozen.

• 2009: twitteren. Het woord werd gekozen tijdens het Onze Taalcongres, dat op 21 november in Utrecht werd gehouden. Het genootschap wilde in 2010 geen internetverkiezing, omdat die door actiegroepen kan worden beïnvloed. Twitteren won het van kopvoddentaks, vaccinatieangst en vuvuzela.[14]
• 2010: gedoogsteun
• 2011: weigerambtenaar
• 2012: plofkip, een kip die in korte tijd zodanig wordt vetgemest dat die niet meer op haar poten kan staan. In de top drie staan verder nog de woorden "appen" en "pandapunt".[15]
• 2013: participatiesamenleving
• 2014: rampvlucht, vanwege de crash van Malaysia Airlines-vlucht 17
• 2015: sjoemelsoftware
• 2016: brexit
• 2017: plofklas, een overvolle klas met te veel leerlingen
• 2018: laadpaalklever, de bezitter van een elektrische auto die onnodig lang een plek bij een laadpaal bezet houdt
• 2019: -schaamte als achtervoegsel, zoals bij 'vliegschaamte', 'babyschaamte', 'bezorgschaamte' en 'vleesschaamte'.