Tweetaktmotor

Werking

De werking van een tweetaktmotor berust op hetzelfde principe als de vierslag- of viertaktmotor, maar het proces is anders. In plaats van vier 'slagen', heeft de tweetaktmotor maar twee 'slagen', waarin deze hetzelfde doet als de viertaktmotor.

Bij een viertaktmotor wordt een mengsel van benzine en lucht in de cilinder gebracht (hiervoor wijkt de zuiger, die daarmee zijn aanvoerslag maakt). Het mengsel wordt samengedrukt (de compressieslag) door de zuiger, die hiervoor weer terug in de cilinder schuift. Dan is er een ontsteking die voor een explosie zorgt, die de zuiger wegduwt (die daarmee de arbeidsslag maakt). Tot slot worden de uitlaatgassen naar buiten gedreven door de zuiger die weer naar binnen komt (de afvoerslag).

De verbrandingsruimte van een tweetaktmotor heeft alleen maar een arbeidsslag en een compressieslag. De meeste tweetaktmotoren hebben geen kleppen maar een uitlaatpoort. Het instromen van de verse lucht geschiedt door middel van spoelpoorten onderaan de cilindervoering die in verbinding staan met de carburateur. Op het moment dat de zuiger zich boven in de cilinder bevindt en deze naar beneden beweegt, zal op een gegeven moment de uitlaatpoort opengaan (ca. 30 graden voor bodem) en zullen door de zuiger zelf de spoelpoorten geopend worden. En steeds opnieuw wordt er benzine aangezogen.

De spoelpoorten en uitlaatpoort dienen elkaar te overlappen qua opening (net zoals de klepoverlap bij een viertaktmotor). Dit ten behoeve van de koeling en de spoeling van de cilinder.

Om een goede spoeling en koeling van de cilinder te krijgen moet de spoelluchtdruk hoger zijn dan de atmosferische druk (1 bara) (bar absoluut). Dit wordt bereikt door compressor te koppelen aan de uitlaat van de motor, zodat de spoelluchtdruk door middel van een luchtcompressor omhoog kan worden gebracht tot ca. 3 - 5 bar.

Als de zuiger voorbij zijn onderste dode punt (ODP) is, worden in dezelfde krukstand (dus bijvoorbeeld 20 graden na ODP) de spoelpoorten gesloten waarna de uitlaatpoort ook gesloten wordt. Nu kan de effectieve compressieslag beginnen.

Het draaiende vliegwiel zal de zuiger verder doorbewegen waardoor compressie plaatsvindt en als de zuiger in het bovenste dode punt (BDP) is begint de verbranding van de brandstof.

Over het algemeen kunnen tweetaktmotoren evenveel vermogen produceren als viertaktmotoren met grotere cilinderinhoud, doordat bij hetzelfde aantal cilinders er twee keer zoveel arbeidsslagen (verbrandingen) plaatsvinden bij een gegeven toerental. Een tweetaktmotor is echter minder efficiënt met brandstof, dus het verbruik is hoger.

De tweetaktmotoren op racemotoren, crossmotoren en brommers zijn zeer hoogtoerig. Zij hebben bovendien een veel smaller toerenbereik waarbinnen het maximale vermogen wordt ontwikkeld dan een viertaktmotor. Doordat deze powerband zo smal is, is het belangrijk dat de motor binnen dat toerental draait om optimaal te kunnen profiteren van het vermogen. Daardoor vergt een tweetaktmotor nauwkeuriger schakelen.

Een tweetaktmotor, in dit geval met een resonantie-uitlaat. De vorm en lengte van de uitlaat veroorzaken een drukgolf terug in de richting van de cilinder, welke een hogere vullingsgraad en daarmee meer vermogen mogelijk maakt. Dit werkt echter alleen optimaal rond één bepaald toerental.

De uitlaat beïnvloedt voor een groot deel de powerband. Daardoor moet de uitlaat van een tweetaktmotor aan speciale eisen voldoen. Op de meeste moderne tweetaktmotoren zit een expansie-uitlaat. Deze uitlaat genereert drukgolven die voor een overdrukvulling zorgt van de cilinder. De cilinder wordt hiermee in meer mengsel voorzien dan 100% van de zuigerverplaatsing teweeg kan brengen. De werking lijkt op het effect van een (turbo)compressor op een viertaktmotor.

De terugloopuitlaat, die vaak op scooters zit, is ook een expansie-uitlaat en het teruglopen van de demper is er alleen omdat de uitlaat anders te ver zou uitsteken. Het teruglopen zorgt wel voor een vermogensverlies.

Tweetaktmotoren komen op motorfietsen steeds minder voor, omdat ze veel slechter voor het milieu zijn doordat ze olie verstoken. Doordat er doorgaans geen kleppen zijn, kan er ook nog goed brandstofmengsel via de uitlaat weglekken. Zo is in de bekendste motorwegwedstrijdklasse, de MotoGP (MotoGrandPrix) de regel ingevoerd dat een tweetakt maximaal 500 cc cilinderinhoud mag hebben en een viertakt maximaal 990 cc. In 2007 is dit teruggevoerd van 990 cc naar 800 cc motoren. Daarom is er op dit moment geen MotoGP-team meer die een tweetaktmotor gebruikt, omdat een viertakt 800 cc het wint van een tweetakt 500 cc.

Bij bromfietsen zijn benzine-injectietechnieken in opkomst. Door deze technieken wordt het verbruik van olie ook verminderd; ze worden echter nog niet op grote schaal toegepast op motoren met een grotere cilinderinhoud. Wel wordt er nog wat onderzoek naar gedaan, maar het lijkt er op dat tweetakt in de niet al te verre toekomst onmogelijk zal worden gemaakt door wetgeving en dus zal verdwijnen. Nu al zijn moderne Aprilia RS125-motoren "geknepen" om aan de emissie-eisen te voldoen. In 2001 stopte de productie van RS250-motoren omdat Aprilia geen mogelijkheden meer zag om deze motor aan de emissie-eisen te laten voldoen.

Ook wordt het gewichtsverschil tussen viertakt- en tweetaktmotoren steeds kleiner. Dit is duidelijk te zien in de motorcross-sport waar nog steeds tweetaktmotoren worden gebruikt vanwege het lagere gewicht. Veel rijders stappen over op viertakt omdat het gewichtsverschil steeds kleiner wordt, omdat een viertaktmotor een bredere powerband heeft en vanwege de grotere kracht bij lage toerentallen.

Kleine tweetaktmotoren hebben doorgaans geen kleppen, maar er bestaan tweetaktmotoren met inlaat reedkleppen of met roterende inlaat.