Heemaf

In 1884 werd door elektrotechnisch ingenieur en elektriciteitspionier Rento Hofstede Crull in Borne een elektrotechnisch bureau opgezet, dat elektrische apparaten produceerde.[3] In 1900 verhuisde het bedrijf naar Hengelo (Overijssel), terwijl rond deze tijd Hofstede Crull in deze onderneming samen met Willem Willink met lokale elektriciteitsnetwerken in Borne, het Twents Centraal Station (TCS), ging pionieren. Dit bedrijf werd in 1908 voortgezet als de N.V. Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek.[4]

In 1920 waren er 1540 personen werkzaam bij de fabriek in Hengelo en was de oppervlakte uitgegroeid tot 23.200 m², waarbij het totale oppervlak van het fabrieksterrein 40.000 m² was.[5] Het bedrijf groeide verder. Onder hun grootste klanten in Nederland bevonden zich de Nederlandse Spoorwegen (o.a. de elektrische installatie in de "Hondekop" en de elektrische generatoren in de Plan U),[6] de Nederlandse watervoorziening, de Staatsmijnen, de glasindustrie, de papiernijverheid, de chemische industrie, de Paketvaart, de textielindustrie, de aardolie-industrie (o.a. de Bataafsche Petroleum Maatschappij),[7] Philips en de PTT (van 1932 tot 1955 leverde Heemaf telefoontoestellen).[8] Daarnaast pionierde het bedrijf met stofzuigers naast concurrent Ruton, ontwierp het als eerste een spaarlamp en leverde het de eerste Nederlandse verkeerslichten. In de jaren vijftig was de N.V. Heemaf het grootste particuliere energiebedrijf van Nederland.

De door Hofstede Crull aangestelde elektrotechnisch ingenieur H.A. Klinkhamer kreeg de opdracht te zoeken naar een manier om de grote aanloopstroom van motoren enigszins in te perken. Na relatief korte tijd kwam hij op de proppen met een rotorconstructie, die later als SKA, Speciaal Kortsluit Anker, een belangrijke rol zou gaan spelen.[9] Naast dit flinke succes was er meer succes voor Heemaf. Daarom werden fabrieken en vestigingen in het buitenland opgericht, zoals in Duitsland Heemaf DORTMUND SKA en in België J KAMPS in Brussel en ook in Argentinië, Nederlands-Indië, Zuid-Afrika en Australië. Er waren bijna 10.000 werknemers over de hele wereld. Vele jaren werkte Heemaf samen met het Amerikaanse bedrijf Westinghouse en het Duits-Zwitsers bedrijf Brown, Boveri & Cie.

Vanaf het begin van de twintigste eeuw besteedde Heemaf veel aandacht aan zijn reclameactiviteiten. Tekenaars van naam werden ingeschakeld om de Heemafproducten aan de man te brengen. Pieter Arie Nijgh (Nygh), 1876-1959, was een van hen.[10]

De N.V. Heemaf hield in 1963 op te bestaan, toen het bedrijf fuseerde met NV Fabriek van Electrische apparaten, voorheen F. Hazemeyer & Co.,[11] Coq Utrecht[12], Smit Slikkerveer[13] en Smit Nijmegen Transformatoren tot Holec.[1] De fabriek werd in 1994 gesloten en in 2003 gesloopt, het uit 1939 stammende kantoorgebouw - bijgenaamd Locomotief,[14] ontworpen door architect Dirk Roosenburg - en de (oudere) elektriciteitscentrale met ketelhuis zijn behouden gebleven als industrieel monument.

Zie de categorie Heemaf van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.