Station Berlin Potsdamer Platz

Het op 28 mei 2006 geopende regionale spoorwegstation Potsdamer Platz werd gebouwd in het kader van het zogenaamde Pilzkonzept, het spoorplan van Berlijn. Dit plan werd ontwikkeld om de gecompliceerde spoorwegsituatie die door de deling van de Duitse hoofdstad was ontstaan op te lossen.

Na de oorlog werden namelijk alle kopstations in West-Berlijn gesloten, aangezien de spoorlijnen alle naar de omringende DDR leidden. Alleen de Stadtbahn, die de stad van oost naar west doorkruist, bleef over. Vrijwel alle treinen van het hoofdnet werden over deze lijn geleid, wat uiteindelijk voor grote capaciteitsproblemen zorgde. Om deze reden bouwde men een tweede hoofdspoorverbinding in noord-zuidrichting, die het centrum van de stad kruist in de zogenaamde Tiergartentunnel. Op het kruispunt van beide assen verrees het Centraal Station.

Zicht op de perrons met vide en lichtbuis

Naast langeafstandstreinen maken ook regionale treinen gebruik van de noord-zuidverbinding. Terwijl de hoofdlijnen enkel halteren in Berlin Hauptbahnhof en aan de rand van de stad, bouwde men in het stadscentrum een extra Regionalbahnhof: Potsdamer Platz. Hier stoppen treinen van de RegionalExpress-lijnen RE3, RE4 en RE5 en kan worden overgestapt op de noord-zuidlijnen van de S-Bahn, die het Centraal Station (nog) niet aandoen.

Het spoorwegstation ligt onder de kruising van de Potsdamer Straße, de Leipziger Straße, de Ebertstraße en de Stresemannstraße, parallel aan de S-Bahntunnel en midden in het ontwikkelingsgebied Potsdamer Platz. Aan de westzijde van het plein, tegenover het hoofdkwartier van de Duitse spoorwegen, leiden twee groot uitgevoerde glazen toegangsgebouwen naar de ondergrondse stationshallen, die ook met het naastgelegen S-Bahnstation verbonden zijn. Dwars door de bodem stekende tubes dringen van het plein door tot in de viersporige perronhal op niveau -2 en laten zo daglicht in het station binnendringen. Aangezien de tussenverdiepingen aan beide uiteinden van de perrons als vide zijn uitgevoerd, valt ook via de glazen toegangsgebouwen licht binnen. Op de zijwanden langs de sporen zijn meerkleurige lichtbakken aangebracht, wat de ondergrondse hal een grote ruimtelijkheid verschaft. Het ontwerp van het station is afkomstig van een samenwerkingsverband van architecten van de bureaus Hilmer & Sattler (München), Hermann + Öttl en Modersohn und Freiesleben (beide Berlijn).[1]

Tegelijkertijd met de bouw het spoorwegstation, die begon in 1997, legde men een korte metrotunnel met station in ruwbouw aan, die als een doos in de stationshal hangt. Zie hierover verderop in het artikel.

S-Bahnstation Potsdamer Platz

Op 15 april 1939 bereikte de Noord-zuidtunnel van de S-Bahn de Potsdamer Platz. Reeds drie jaar eerder was het noordelijke deel van de tunnel gereedgekomen, maar bouwen onder een druk verkeersplein, waar zich bovendien al een ondergronds metrostation bevond, was een allerminst gemakkelijke opgave. In oktober 1939 was de nieuwe noord-zuidverbinding volledig gereed en waren drie belangrijke kopstations (Stettiner Bahnhof, Potsdamer Bahnhof en Anhalter Bahnhof) met elkaar verbonden. In het zuiden sloot de tunnel aan op voorstadslijnen naar onder meer Potsdam en Lichtenrade, in het noorden behoorden Oranienburg (stad) en Bernau tot de bestemmingen.

Het vier sporen langs twee eilandperrons tellende station werd ontworpen door architect Richard Brademann, die eveneens tekende voor het naburige S-Bahnstation bij het Anhalter Bahnhof. Het vlakke dak van de perronhal wordt ondersteund door drie rijen vierkante stalen zuilen, die zowel op de beide perrons als tussen de twee middelste sporen staan. Zowel de wanden als de zuilen werden bekleed met grote tegels van wit ondoorschijnend glas. Op de centrale tussenverdieping, gelegen onder het midden van de Potsdamer Platz, werd een winkelcentrum ingericht.

De glans van het station was echter geen lang leven beschoren. In de nadagen van de Tweede Wereldoorlog, begin mei 1945, werd de noord-zuidtunnel ter hoogte van het Landwehrkanaal opgeblazen, waarna de tunnel onderstroomde. Tot 2 juni 1946 was het S-Bahnstation buiten gebruik - de meeste treinen werden ondertussen naar het Potsdamer Ringbahnhof geleid. In etappes werd de dienst over de noord-zuidverbinding hersteld, totdat op 15 november 1947 het doorgaande S-Bahnverkeer door de tunnel weer volledig in de vooroorlogse staat was.

Na de Tweede Wereldoorlog was de Potsdamer Platz op de grens van de oostelijke en westelijke sectoren komen te liggen. Na de bouw van de Berlijnse Muur in 1961 werd het S-Bahnstation daarom gesloten. Treinen uit West-Berlijn gingen het Oost-Berlijnse centrum doorkruisen zonder te stoppen. Het gebied rond de Potsdamer Platz veranderde in een kale vlakte.

Na de val van de muur kon S-Bahnstation Potsdamer Platz in 1992 weer provisorisch in dienst genomen worden. In 1995 onderging het station, dat de monumentenstatus bezit[2], een restauratie, waarbij de glazen bekleding van wanden en zuilen grotendeels vervangen werd.

Potsdamer Platz
Toegang tot het metrostation op de Leipziger Platz
Algemeen
Lijnen	U2
Opening	18 februari 1902
Sluiting	13 augustus 1961
Heropening	13 november 1993
Historische naam
Naam	tot
Leipziger Platz	1923
Route
Lijn Richting	Volgend station
Pankow	Mohrenstraße
Ruhleben	Mendelssohn-Bartholdy-Park
Ligging
Coördinaten	52° 31′ NB, 13° 23′ OL
Locatie van het metrostation Potsdamer Platz
Portaal    Openbaar vervoer

Het huidige metrostation Potsdamer Platz, onderdeel van lijn U2, dateert uit 1907. In totaal werden er drie metrostations onder het plein gebouwd; het eerste werd echter al vijf jaar na zijn opening afgebroken, het derde station is nog ongebruikt en zal wellicht nooit in dienst komen.

Op 18 februari 1902 werd de eerste lijn van de Berlijnse metro geopend tussen Potsdamer Platz en Stralauer Tor. Aan het einde van het genoemde jaar was het zogenaamde stamtracé voltooid. Station Potsdamer Platz was nu het eindpunt van een korte aftakking naar het noorden van een verder in oost-westrichting verlopende lijn. Het onder het Potsdamer Bahnhof gelegen metrostation was ontworpen door Paul Wittig en bezat twee zijperrons.

De aftakking naar de Potsdamer Platz was aangelegd met het oog op een latere verlenging van de lijn naar het historische centrum van de stad en in december 1905 begon men aan de bouw van deze Spittelmarktlinie. Ongeveer 200 meter ten noordoosten van het eindpunt Potsdamer Platz werd een nieuw metrostation gebouwd, dat op 28 september 1907 (een jaar voor de ingebruikname van de Spittelmarktlinie) opende onder de naam Leipziger Platz; tegelijkertijd werd het nog maar vijf jaar oude station Potsdamer Platz gesloten. In 1923 werd metrostation Leipziger Platz hernoemd en ging het net als het eerdere station Potsdamer Platz heten.

Het metrostation ligt in een flauwe bocht, direct onder het straatniveau, en heeft een eilandperron met uitgangen aan beide uiteinden. Een geplande verbindingstunnel naar het in 1939 geopende naburige S-Bahnstation werd nooit gebouwd; overstappende passagiers kunnen de S-Bahn alleen via de straat bereiken. Het station beschikte wel over een gang naar het warenhuis Wertheim aan de Leipziger Platz. Deze tunnel leidt nu naar het midden van het plein. In tegenstelling tot de andere stations op de centrumlijn kreeg Potsdamer Platz een vlak gepleisterd dak, in het midden waarvan een lichtkoepel was aangebracht. Deze lichtkoepel werd in de jaren 1930 verwijderd. De wanden werden bekleed volgens het standaardontwerp van Alfred Grenander. In de witte betegeling is een motief aangebracht in de zogenaamde kenkleur van het station – in het geval van Potsdamer Platz is dat groen. Ook de kiosken op het perron zijn in deze kleur uitgevoerd.

Op het perron is de oorspronkelijke betegeling uit 1912 behouden

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd station Potsdamer Platz op 21 juni 1944 getroffen door een bom. Een deel van het dak werd hierbij verwoest.[3] In april 1945 werd het metroverkeer in de gehele stad stilgelegd. De situatie verergerde nadat de S-Bahntunnel werd opgeblazen en overstroomde. Via een voetgangerstunnel in station Friedrichstraße bereikte het water namelijk ook het metronetwerk. Bijna een miljoen kubieke meter water verspreidde zich door de tunnels en het traject Alexanderplatz - Potsdamer Platz liep onder.[4]

Na het einde van de oorlog begon men met het leegpompen van de tunnels, zodat er eind juli 1945 weer pendeltreinen over de toenmalige lijn A konden gaan rijden. In november was de doorgaande dienst op de lijn hersteld.

Bij de bouw van de Berlijnse Muur in augustus 1961 werd lijn A, de huidige U2, onderbroken op de sectorgrens, tussen de stations Gleisdreieck (het station Mendelssohn-Bartholdy-Park bestond nog niet) en Thälmannplatz (nu Mohrenstraße). Het op de grens gelegen metrostation Potsdamer Platz veranderde in een spookstation en diende als een opstelplaats voor Oost-Berlijnse treinstellen. De toegangen tot het station werden afgesloten en de tunnel naar het westen werd dichtgemetseld. In 1991 begonnen de herstelwerkzaamheden aan het onderbroken traject. Na een bouwtijd van twee jaar was de lijn op 13 november 1993 weer één en kon station Potsdamer Platz zijn deuren weer openen. Vanwege de dertig jaar lange sluiting bevindt het metrostation zich nog altijd grotendeels in oorspronkelijke staat. Net als het aangrenzende S-Bahnstation is het dan ook op de monumentenlijst opgenomen.[5]

De nog lege stationshal voor de geplande U10 wordt onder meer verhuurd als tentoonstellingsruimte.

• (de) Omgevingsplattegrond op de site van stadsvervoerbedrijf BVG (85 kB)
• (de) Stationsinformatie op de site van Deutsche Bahn en S-Bahn Berlin
• (de) Foto's van het metrostation op Untergrundbahn.de^{[dode link]}
• (de) S-Bahnstation Potsdamer Platz op Stadtschnellbahn-Berlin.de

Stations van lijn U2 van de metro van Berlijn

Pankow   · Vinetastraße · Schönhauser Allee  · Eberswalder Straße · Senefelderplatz · Rosa-Luxemburg-Platz · Alexanderplatz       · Klosterstraße · Märkisches Museum · Spittelmarkt · Hausvogteiplatz · Stadtmitte  · Mohrenstraße · Potsdamer Platz    · Mendelssohn-Bartholdy-Park · Gleisdreieck  · Bülowstraße · Nollendorfplatz    · Wittenbergplatz   · Zoologischer Garten      · Ernst-Reuter-Platz · Deutsche Oper · Bismarckstraße  · Sophie-Charlotte-Platz · Kaiserdamm  · Theodor-Heuss-Platz · Neu-Westend · Olympia-Stadion · Ruhleben