Station Berlin Alexanderplatz

Het door Johann Eduard Jacobsthal ontworpen Bahnhof Alexanderplatz is gebouwd van 1881 tot 1882, in dezelfde periode waarin men aan de aanleg van de Berliner Stadtbahn werkte. Het is een doorgangsstation met middenperrons waarover een 164 meter lange overkapping is geplaatst. Omdat het station op een verhoging ligt konden de meeste stationsvoorzieningen onder de sporen worden gebouwd. Het stationsgebouw van twee verdiepingen werd aan de oostkant van het station geplaatst. Op 7 februari 1882 vertrok de eerste regionale trein, en op 15 mei van dat jaar de eerste langeafstandstrein.

Bahnhof Alexanderplatz in 1885

Van 1925 tot 1926 werd de stationskap vernieuwd, omdat de oude kap slachtoffer was geworden van de zogenoemde Raubwirtschaft des Weltkrieges (roofeconomie van de wereldoorlog). De nieuwe overkapping was naar een ontwerp van Friedrich Hülsenkampf. Bij de vernieuwing van de kap besteedde de Reichsbahn veel aandacht aan een verbeterde lichtval op de perrons.

Op 11 juni 1928 begon het S-Bahn tijdperk op de Stadtbahn van Berlijn en hierdoor veranderde een en ander op Bahnhof Alexanderplatz. Langzaamaan verdwenen de stoomlocomotieven en kwamen er elektrische treinen voor in de plaats.

Van 1929 tot 1932 vond er een verbouwing van de loketten en wachtruimtes plaats. De ontwerper hiervan was de Reichsbahn-architect Hane. De verbouwing viel samen met de noodzakelijke versterking van de bogen onder het station. Tevens werden de fundamenten van het station blootgelegd omdat men een kelderruimte wilde aanleggen. Tegelijkertijd met de bovengrondse verbouwing werd er onder de grond een U-Bahnstation aangelegd. Om het U-Bahnstation met het S-Bahnstation te verbinden werd er een roltrap geplaatst.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte het station op 23 november 1943 door een bom zwaar beschadigd. De Slag om Berlijn zorgde ervoor dat het S-bahnverkeer vanaf april 1945 werd stilgelegd; normale treinen reden sinds 1942 al niet meer. Op 4 november 1945 werd het station opnieuw in gebruik genomen. Kort daarna werd er begonnen met de wederopbouw en sanering van het stationsgebouw die tot 1951 zou duren.

De hal van Bahnhof Alexanderplatz (links regionale treindienst, rechts S-Bahn)

In de periode 1962-1964 vond alweer de volgende verbouwing plaats. Het station werd door de architecten Hans Joachim May en Günter Andrich aangepast aan het socialistische stadsbeeld. Aan de zijmuren werd aan de bovenkant meer glas aangebracht en de onderkant werd met graniet geblindeerd. In de onderbouw werd overdwars een voetgangerstunnel gerealiseerd.

Om de grote hoeveelheid S-Bahntreinen te kunnen verwerken (soms arriveerde iedere 90 seconden een trein) werd het noodzakelijk een extra perron in gebruik te nemen. Hiertoe werd een voormalig treinperron omgebouwd tot S-Bahnperron. Het perron was sinds 1942 niet meer in gebruik en moest voor zijn nieuwe functie 70 tot 90 centimeter worden opgehoogd. Sindsdien is er een meer flexibele dienstregeling mogelijk.

Na de val van de muur werd wederom een verbouwing van het station respectievelijk de Stadtbahnbögen gepland, ditmaal echter naar inzicht van de Deutsche Bahn. De architecten Robert Paul Niess en Rebecca Chestnutt gingen bij de verbouwing uit van een Architektur der Zeitschichte (architectuur van de kroniek). Hierdoor zouden de verschillende onderdelen van de geschiedenis van het station behouden dan wel opnieuw zichtbaar gemaakt moeten worden. De verbouwing duurde van 1995 tot 12 maart 1998. De Zeitschicht DDR werd bij deze verbouwing desondanks niet meegenomen, de verwijzingen naar deze periode werden verwijderd. In het verbouwde station vestigden diverse winkels waaronder een servicepunt van de S-Bahn en een ticketbureau van Deutsche Bahn. De S-Bahn stopt sinds 1998 nog uitsluitend op het oostelijke perron, terwijl aan het westelijke perron alleen nog treinverkeer stopt.

Alexanderplatz
Perron van de U2
Algemeen
Lijnen	U2, U5, U8
Opening	1 juli 1913
Constructie
Type	Ondiep gelegen zuilenstation
Perrons	4
Perronsporen	8
Route
Lijn Richting	Volgend station
Pankow	Rosa-Luxemburg-Platz
Ruhleben	Klosterstraße
Alexanderplatz	Eindpunt (Rotes Rathaus)
Hönow	Schillingstraße
Wittenau	Weinmeisterstraße
Hermannstraße	Jannowitzbrücke
Overig openbaarvervoer
S-Bahn(en)	Alexanderplatz
Ligging
Stadsdeel	Mitte
Coördinaten	52° 31′ NB, 13° 25′ OL
Locatie van het metrostation Alexanderplatz
Portaal    Openbaar vervoer

Het metrostation Alexanderplatz is een van de grootste stations van de metro van Berlijn en vormt het knooppunt van de lijnen U2, U5 en U8. Het station is aangelegd in een H-vorm, met de U2 in de oostelijke arm, de U8 in de westelijke arm en de dieper gelegen U5 in de dwarsarm. De perrons van de U2 en de U8 worden door een winkelpassage over de U5 met elkaar verbonden.

De geplande (geel) en gerealiseerde (blauw) metrotunnels rond de Alexanderplatz, de verlenging van U5 is groen

Het perron van de huidige U2 werd tussen 1910 en 1913 naar een ontwerp van Alfred Grenander gebouwd, en op 1 juli 1913 geopend. Kort daarna werd onder het perron voorbereidingen getroffen voor een toekomstige lijn naar Friedrichshain, maar deze is vanwege de Eerste Wereldoorlog nooit gebouwd.

Slechts enkele jaren daarna wilde AEG een eigen metrolijn in noord-zuidrichting bouwen, de huidige U8. Om die reden werd ten westen van het Stadtbahnviaduct al snel een tunnel gegraven, deze tunnel, rond het geplande station Stralauer Straße, is tegenwoordig de Waisentunnel die fungeert als verbindingsspoor tussen U5 en U8. Nadat AEG vanwege financiële redenen als gevolg van de Eerste Wereldoorlog het project niet kon voortzetten, werd de lijn door de stad Berlijn overgenomen en het station op de plaats van de huidige Fernsehturm kwam er niet. Men besloot echter de nieuwe lijn via Alexanderplatz te laten lopen, om zo een aansluiting met de U2 mogelijk te maken. Vanaf 1926 werd aan dit nieuwe station, dat tegen het S-Bahnstation aanligt, gebouwd en het werd op 18 april 1930 geopend.

Plattegrond van de metrostations onder de Alexanderplatz

Al in 1926/27 begon men met de bouw van een nieuwe lijn richting het oosten, de huidige U5. Het viersporige station werd haaks op de al bestaande stations gebouwd en verbond deze op die manier. De buitenste sporen waren voor een lijn naar Weißensee bestemd, maar ook deze lijn is tot op heden niet gerealiseerd. Het station werd op 21 december 1930 geopend.

De stations van de U5, U8 en het voetgangersgebied wat hen verbindt, zijn in de stijl van de nieuwe zakelijkheid uitgevoerd. De stations zouden voor vele andere stations een voorbeeld worden. Architect was wederom Alfred Grenander die zich deze stijl, in de 17 jaren sinds de voltooiing van het U2-station, duidelijk eigen had gemaakt.

Gedurende de deling van Berlijn (1961–1989) waren de perrons van de U8 van de rest van het station afgesloten, en waren de toegangen dichtgemetseld. Dit omdat de treinen die van de west- naar oost- en weer naar de westsector voerden toch zonder te stoppen door het station reden. Daarom behoorde dit station tot de zogenoemde Geisterbahnhöfen. Om het bestaan van het station te verbergen waren de afgeschermde perrons met originele muurtegeltjes bekleed.

De tunnel richting het station Berliner Rathaus is ook al gerealiseerd in 1930 en was meteen al uitgevoerd met twee verdiepingen, boven voor lijn E (U5) en onder voor lijn F (U3/U10). Het onderste deel is volgestort met zand en het bovenste deel is gebruikt voor opstelsporen. Hier bevinden zich vier keersporen waar de treinen kop kunnen maken. Op deze keersporen is de zogenaamde Waisentunnel aangesloten, zodat er met voertuigen van de U8 gewisseld kan worden. De verlenging van de U5 zal via de bovenste verdeiping worden aangesloten op station Alexanderplatz. Hierna zal de U5 via de nieuwe stations Rotes Rathaus, Museumsinsel, Unter den Linden, Brandenburger Tor en Bundestag naar Berlin Hauptbahnhof kunnen doorrijden. Het eerste deel van deze verlenging is 8 augustus 2009 als eilandbedrijf onder nummer U55 geopend. Hier wordt tussen Brandenburger Tor en Hauptbahnhof een pendeldienst onderhouden. In 2010 begonnen de werkzaamheden onder het centrum en naar verwachting zal het ontbrekende deel in de zomer van 2019 worden geopend. De lijn naar Weißensee is als verlenging van de U3/U10 in oostelijke richting in de plannen opgenomen[2]. Aan de westkant van het station Alexanderplatz zal het onderste deel van de tunnel worden vrijgemaakt zodat de buitenste sporen naar het dieper gelegen eiland perron van Berliner Rathaus kunnen worden doorgetrokken. Op station Alexeanderplatz zal dan een overstap op hetzelfde perron mogelijk worden tussen U3/U10 en U5, terwijl reizigers die de andere lijn in tegengestelde richting willen nemen bij Berliner Rathaus kunnen overstappen. Hoewel bij de Potsdamerplatz ook al een tunnel is gebouwd voor de perrons van U3 is een datum voor deze verlenging nog niet bepaald. Tot de verlenging van U3/U10 zal het onderste deel voor opstelsporen worden gebruikt.

Na de val van de muur werd en wordt het metrostation voor €36 miljoen gerenoveerd. Daarbij gebruikt de BVG de voor het station zo karakteristieke tegeltjes. De perrons van de U5 en U8 hebben een nieuwe granieten ondergrond gekregen, en het perron van U2 krijgt een nieuwe asfaltlaag. Vanwege de bouw van enkele liften zijn een aantal trappen verlegd. Het station heeft op dit moment 4 liften, 86 trappen en 9 uitgangen.

• (de) Omgevingsplattegrond op de site van stadsvervoerbedrijf BVG (259 KB)
• (de) Stationsinformatie op de site van S-Bahn Berlin en Deutsche Bahn
• (de) Foto's van het metrostation op Untergrundbahn.de: U2^{[dode link]}, U5^{[dode link]}, U8^{[dode link]}

Stations van lijn U2 van de metro van Berlijn

Pankow   · Vinetastraße · Schönhauser Allee  · Eberswalder Straße · Senefelderplatz · Rosa-Luxemburg-Platz · Alexanderplatz       · Klosterstraße · Märkisches Museum · Spittelmarkt · Hausvogteiplatz · Stadtmitte  · Mohrenstraße · Potsdamer Platz    · Mendelssohn-Bartholdy-Park · Gleisdreieck  · Bülowstraße · Nollendorfplatz    · Wittenbergplatz   · Zoologischer Garten      · Ernst-Reuter-Platz · Deutsche Oper · Bismarckstraße  · Sophie-Charlotte-Platz · Kaiserdamm  · Theodor-Heuss-Platz · Neu-Westend · Olympia-Stadion · Ruhleben

Stations van lijn U5 van de metro van Berlijn
Alexanderplatz       · Schillingstraße · Strausberger Platz · Weberwiese · Frankfurter Tor · Samariterstraße · Frankfurter Allee  · Magdalenenstraße · Lichtenberg    · Friedrichsfelde · Tierpark · Biesdorf-Süd · Elsterwerdaer Platz · Wuhletal  · Kaulsdorf-Nord · Neue Grottkauer Straße · Cottbusser Platz · Hellersdorf · Louis-Lewin-Straße · Hönow

Stations van lijn U8 van de metro van Berlijn

Wittenau  · Rathaus Reinickendorf · Karl-Bonhoeffer-Nervenklinik  · Lindauer Allee · Paracelsus-Bad · Residenzstraße · Franz-Neumann-Platz (Am Schäfersee) · Osloer Straße  · Pankstraße · Gesundbrunnen    · Voltastraße · Bernauer Straße · Rosenthaler Platz · Weinmeisterstraße · Alexanderplatz       · Jannowitzbrücke  · Heinrich-Heine-Straße · Moritzplatz · Kottbusser Tor  · Schönleinstraße · Hermannplatz  · Boddinstraße · Leinestraße · Hermannstraße