Slag bij Magersfontein

De strijd volgde op de veldslagen in Belmont en Graspan, waar de Boeren de traditionele vechttechnieken gebruikten door het hogere gebied te veroveren. Generaal De la Rey (die betrokken was bij de planning van Magersfontein) leerde hier echter van dat de hoge grond de aanvalskracht versterkte omdat de hoofden een duidelijk doelwit waren voor kogels en - belangrijker - de hoek van vuur maakte het moeilijker om adequaat verliezen toebrengen om een aanval te stoppen. De la Rey paste zijn tactiek aan en paste deze lessen toe door zijn volgende verdedigingslinie te kiezen bij de samenvloeiing van de Modder en Riet Rivers. Hier groeven de Boeren zich in greppels en schuilplaatsen ongeveer 50 tot 100 meter aan de voorzijde van de rivier met de opgeblazen spoorbrug als het midden van de lijn. Tijdens de strijd op 28 november leden Britse troepen zware verliezen, maar de rechterflank van de verdedigingslinie werd overschreden en de Boeren werden gedwongen hun posities 's nachts te evacueren.

Er ontstond grote ruzie over waar te graven en vervolgens te vechten tussen generaal De la Rey en generaal Piet Cronje. Generaal Cronje was er voorstander van om de heuvels naar Spytfontein te brengen, maar De la Rey was van mening dat de verdedigingsposities op grondniveau bij Magersfontein effectiever zouden zijn. De la Rey betoogde dat Spytfontein te kwetsbaar was voor een Britse artillerie-aanval vanuit de Magersfontein-bekers. De patstelling tussen de twee generaals werd verbroken door president Steyn, die de tactiek van De la Rey steunde tijdens een krijgsraad op 4 december 1899.

De Boeren dwongen het Britse leger de Magersfonteinkoppen (=heuvels) te verlaten. Deze werden door de Britten als verkenningspost gebruikt om de positie van de Boeren te bepalen.

Een reliëfmodel in het Magersfonteinmuseum dat de troepenbewegingen tijdens het gevecht verduidelijkt. Uitvergroting door doorklikken. Groen: Boeren, rood: Britten

Hierdoor werd het voor Britse troepen moeilijker de posities van de Boeren te verkennen. De verdedigingslinie van Boeren strekte zich uit van de westkant van de spoorlijn bij Langberg via Magersfontein naar Mossdrif aan de zuidoostkant van de Modder-rivier. Sommige defensieve posities, met name op Langberg, bevonden zich op hoog terrein met het grootste deel op grondniveau. De verdedigende posities bestonden voornamelijk uit grondmuren, hagen (lage stenen muren) en een enkele rij loopgraven nabij de zuidwestelijke voet van Magersfonteinkop. Er ontstond een gat in de verdedigingslinie net ten oosten van Magersfonteinkop omdat de Boeren hun troepen moesten concentreren op de meest waarschijnlijke aanvalspunten (flankaanvallen). Het Britse bombardement op Magersfonteinkop op 9 en 10 december maakte echter duidelijk dat Magersfonteinkop het middelpunt van de aanval zou zijn. Het bombardement had ook niet de gewenste demoraliserende impact op de Boeren omdat het voornamelijk op het hoofd zelf was geconcentreerd en slechts 3 burgers gewond raakten ondanks het feit dat maar liefst 31 kanonnen schoten. Toen begon men de kloof met zandzakken te versterken en dit werk was blijkbaar nog aan de gang toen de gevechten begonnen. Er is echter onzekerheid over de omvang van de zandzakheggen tijdens het gevecht.

De aanvalstechnieken van Methuen werden door Wauchope in twijfel getrokken, maar hij kreeg geen steun van de andere Britse topofficieren (Carew en Colville, Polen). De Boerentroepen waren echter voorbereid en in de nacht van de tiende plaatsten ze vuurwachten voor de linie om hen te waarschuwen als een Engelse opmars zou worden gedetecteerd. Een van deze groepen in de voorhoede waren de Scandinavische vrijwilligers onder het commando van kapitein Flygare. Ze bemande een observatiepost op "Horse Artillery Hill" waarmee ze een mars naar "Scrub Ridge" konden horen.

Majoor George Benson kreeg de opdracht om de Highland Brigade naar een punt ongeveer 700 meter ten zuiden van Magersfontein's zuidpunt (uitloper) te leiden en het punt rond 3 uur 's ochtends in te zetten voor een aanval net voor het eerste licht. Het beroemde Black Watch-regiment stond vooraan in de opmars en zou de uiterst rechtse flank van de aanval hebben gevormd met de Seaforths aan hun linkerflank en de Argyll en Sutherland Highlanders aan de linkerkant. Drie infanterie-artilleriebatterijen en een gemonteerde artilleriebatterij zouden artillerie-ondersteuning hebben geboden. De Britse kolommen marcheerden dicht in de buurt, wat resulteerde in ongeveer 3500 mannen die in een gebied zo laag als 40 meter diep en 160 meter breed werden gepast.

Een onweersbui, gedurende die nacht, vertraagde de Britse opmars en zorgde er ook voor dat ze zich ongeveer 500 meter links van het beoogde inzetpunt bevonden. Ondanks de aanbeveling van majoor Benson aan Wauchope om de mannen in te zetten, besloot Wauchope verder te marcheren. Een rij struiken met zwarte staart vertraagde hun opmars verder en het was pas nadat de Black Watch hun weg had geopend dat Wauchope de inzet bestelde. Om de variantie te compenseren, beval Wauchope de Seaforths om de positie rechts van de Black Watch en de Argyll en Sutherland Highlanders in te nemen om verder naar rechts te zetten. Veel van de mannen zijn echter in het donker van hun eenheden afgedwaald en zouden zich niet bewust zijn geweest van de wijzigingen in de plannen en hebben waarschijnlijk bijgedragen aan de verwarring tijdens de gebeurtenissen die volgden.

Zie de categorie Battle of Magersfontein van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.