Profeet

In de Tenach spelen de verhalen over profeten een belangrijke rol; de Tenach is ingedeeld in vijf wetboeken, eenentwintig profetenboeken en dertien geschriften. De boeken over de profeten beschrijven verhalenderwijs hoe de leefregels en wetten uit de vijf wetboeken in het dagelijkse leven worden toegepast. Enkele voorbeelden van profeten die er in deze boeken genoemd worden, zijn Jozua, Natan, Elia, Elisa en Jesaja. Gods profeten waren doorgaans mannen, maar een enkele keer ook een vrouw (Debora, Hulda). De Babylonische Talmoed (Megilla 14a) erkent zelfs zeven profetessen naast 48 profeten: Sara, Mirjam, Debora, Abigaïl, Hulda en Ester. De boeken Jozua, Rechters, I en II Samuel, I en II Koningen worden de vroegere profeten genoemd, Jesaja, Jeremia, en Ezechiël en de twaalf zijn boeken die de woorden van de latere profeten doorgeven. Profeten komen echter ook in de eerste vijf boeken van Mozes (Abraham (Genesis 20:7), Mirjam en Mozes) voor. De latere profeten worden ook wel schriftprofeten genoemd. Veel geschreven profetie is Bijbelse poëzie.

De Hebreeuwse profeten fungeerden als spreekbuizen van God tot de mensen en andersom. Een tekst waarin dit duidelijk wordt, is Exodus 7:7. Daarin wordt Aäron de profeet van Mozes genoemd: Mozes ontving de boodschappen van God, maar Aäron moest ze uitspreken. Profeten waren degenen die namens God het volk steeds aan het Verbond herinnerden. Ze brachten niet alleen waarschuwingen en voorspellingen over van God naar het volk, maar deden ook voorspraak bij God als vertegenwoordigers van het volk. Profeten kozen niet zelf voor deze functie, maar werden daartoe door God geroepen. De opdracht om profeet te zijn werd vaak als zwaar, doch onafwendbaar opgevat. De functie van profeet bestond soms uit spreken, soms uit het voltrekken van bepaalde metaforische handelingen. Hiermee werd een bepaalde boodschap overgebracht van God naar hun volk, waarvan de inhoud soms troostend, dikwijls echter waarschuwend is ("keer u om van de dwaalwegen en wandel in de weg van uw God!"). Het takenpakket van een profeet wordt omschreven in Dewariem 18. De meeste profeten spraken hun boodschap uit, enkelen waren actief als schrijver (Mozes, Ezechiël), een enkele keer communiceerden profeten via een brief (Elia, Jeremia) en Habbakuk schreef zijn boodschap op een tablet. Jeremia had een schrijver, Baruch, in dienst.[3]

Met name de latere Pinkstergemeenten en andere evangelische richtingen van het christendom hebben de overtuiging dat het profeteren een gave is die verkregen kan worden door alle gelovigen die met de Geest vervuld zijn. Zij baseren zich daarbij onder meer op het verhaal over de komst van de Heilige Geest tijdens het joodse Pinksterfeest waarop de leerlingen van Jezus "met tongen" spraken (= in verschillende talen of dialecten), en op de woorden van de apostel Paulus in het Bijbelboek 1 Korinthiërs, hoofdstuk 14 en Brief van Paulus aan de Efeziërs 4:11: En Hij heeft zowel apostelen als profeten gegeven, zowel evangelisten als herders en leraars. Zij kenden het Oude Testament met de boeken en de profeten daarin. In het Nieuwe Testament wordt daarnaar verwezen en wordt beschreven dat enkele predikers, waaronder Johannes de Doper vaak als profeten gezien werden. Ook Jezus werd soms als profeet beschouwd[4].

Daarnaast wordt beschreven dat er valse profeten waren, mensen die zich uitgaven als profeet maar niet uit naam van God spraken. Voor die mensen wordt door Jezus en zijn apostelen gewaarschuwd. In de loop der tijd zijn er verscheidene geweest. Zij kregen vaak ook volgelingen en richtten een sekte op. De Amerikaan Joseph Smith bijvoorbeeld zou in de 19de eeuw de opdracht van een engel gekregen hebben om enkele heilige geschriften samen te stellen. Deze kregen van hem dezelfde autoriteit als de Bijbel. Hij was daarmee de oprichter van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen (ook wel Mormonen genoemd).

De Koran maakt 25 namen bekend: Adam, Idris, Nuh, Hud, Salih, Ibrahim, Lut, Ismaïl, Ishaq, Yaqub, Yusuf, Ayyub, Shu'aib, Musa, Harun, Dawud, Suleyman, Ilyas, Al-Yasa, Yunus, Zulkifl, Zakarya, Yahya, Isa en Mohammed. Soms worden ook Luqman en Dhulqarnain tot de profeten gerekend. Soera De Vrouwen 164 stelt dat God boodschappers (profeten) bij naam heeft genoemd en andere niet heeft genoemd. Soera De Koe 253 maakt duidelijk dat sommige profeten belangrijker zijn dan andere, zonder namen te noemen.

Een groot deel van de profeten die genoemd worden in de Tenach worden ook in de islam als profeten gezien. Ook staan er personen in de islam als profeet bekend, die niet als zodanig in de Tenach voorkomen, zoals Adam, Seth, Henoch, Noach, Lot, Abraham, Ismaël, Isaak, Jakob, Jozef, Jethro, Aäron, David, Salomo en Daniël. Een aantal joodse profeten, zoals Natan en Debora, staan daarentegen in de islam juist weer niet als profeet bekend. Ook enkele personen uit het Nieuwe Testament worden als profeten gezien en erkend: Jezus van Nazareth, Zacharias en Johannes de Doper.

In de islamitische traditie worden geen vrouwelijke profeten genoemd, hoewel in Soera 21:91 Maria (enigszins verhuld) in de lijst der profeten wordt opgenomen. Het ontbreken van namen van vrouwelijke profeten sluit niet uit dat die er wel geweest kunnen zijn. De consensus is echter, zoals verwoord door de toonaangevende islamgeleerde Dr. Jamal Badawi, dat er geen vrouwelijke profeten zijn.

Naast de profeten uit de Bijbel zijn er ook enkele Arabische profeten die alleen binnen de islam bekend zijn, zoals Hud en Salih. Sommige profeten zijn eveneens boodschapper. Het geloof in de profeten, zowel bekend van naam als niet bekend van naam, wordt doorgaans gezien als een van de Zuilen van geloof binnen de islam. Alle profeten in de islam zijn al bekend: er komen in een hedendaagse gebedsdienst geen profeten meer bij. In de islam is er geen behoefte aan een gedefinieerd onderscheid tussen een ware en een valse profeet.