Politieke partijen in Duitsland

Als voorlopers van de moderne partijen ziet men de clubs van het Duitse parlement van 1848/1849, die naar hun vergaderrestaurants werden benoemd. Voor de eerste Duitse partij wordt in het algemeen de liberale Deutsche Fortschrittspartei van 1861 uitgemaakt. Ze was voor een verenigd Duitsland en liberale en sociale hervormingen. In 1867 viel ze uit elkaar.

De oudste nu nog bestaande partij is het Zentrum van de katholieken, van 1870. Ze had tot 1933 ongeveer tussen tien en twintig procent van de stemmen, dus ze buitte haar natuurlijke aanhang veel slechter uit dan de katholieke partijen in Nederland. In de Weimarrepubliek was ze wel een van de belangrijkste partijen en stelde het vaakst de Rijkskanselier. Ze werd in 1933 verboden; na de oorlog was ze nog enkele jaren in parlementen vertegenwoordigd, maar speelt sinds de jaren 50 geen rol meer.

De oudste relavante partij is de Sociaaldemocratische Partij van Duitsland. In 1875 gingen twee oudere groeperingen van 1863 en 1869 samen, sinds 1891 heeft ze haar huidige naam met de afkorting SPD. In het Keizerrijk was ze van politiek invloed uitgesloten en van 1878 tot en met 1890 zelfs verboden, maar het lukte haar uiteindelijk om de meeste stemmen te werven en had rond een miljoen leden.

Reclame voor het Zentrum in 1930

In 1918 werd SPD-leider Friedrich Ebert onverwacht de eerste sociaaldemocratische Rijkskanselier. Toch had al zijn voorganger Max von Baden leden van de grote partijen in zijn kabinet opgenomen. In de Weimarrepubliek was de rol van partijen veel groter dan in het keizerrijk; zij stelden niet alleen kandidaten voor het parlement op maar ook voor de Rijkspresident. Wel waren er in dit tijdperk nog kanseliers die niet lid waren van een partij, namelijk Wilhelm Cuno in 1922/1923, Hans Luther in 1925/1926, Franz von Papen in 1932 en Kurt von Schleicher in 1932/1933. De meeste kanseliers waren lid van de katholieke Deutsche Zentrumpartei.

In juli 1933 werd de laatste partij en de vorming van nieuwe partijen verboden. De Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij werd de enige partij van Duitsland en kreeg de status van openbaar lichaam. Op die manier kon ze door de overheid financieel worden gesteund.

Helmut Kohl, CDU-voorzitter van 1973 tot en met 1998

In 1945 mochten zich vier partijen in geheel Duitsland weer organiseren, zij het voorlopig alleen op regionaal niveau: de christendemocraten (CDU), de liberalen (FDP, ook onder andere namen), de SPD en de communistische KPD. Pas later werden enkele andere partijen toegelaten.

In het oost (sinds 1949 de DDR) moest de SPD samengaan met de KPD tot de stalinistische Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, en de SED liet twee nieuwe partijen stichten. Samen met de onderdrukte liberalen en christendemocraten vormden ze een Democratisch Blok, die bij verkiezingen een gezamenlijke kandidatenlijst opstelde (de enige). Politiek iets te zeggen had alleen de SED, tot in 1989. Sinds 1990 heette ze PDS, sinds 2005 Die Linke.

In de Bondsrepubliek waren CDU (in Beieren: CSU), SPD en FDP die de eerste jaren overleefden; sinds 1960 had in de Bondsdag ook nog de kleine DP zetels, en in 1953-1957 de vluchtelingenpartij GB/BHE. Tussen 1961 en 1983 waren alleen de grote drie partijen in de Bondsdag vertegenwoordigd, tot de nieuwe partij De Groenen erbij kwamen. Met de komst van de postcommunistische PDS kreeg de Bondsrepubliek in 1990 een stelsel van vijf partijen.