Moerasheide
De moerasheide (Sphagno palustris-Ericetum) is een associatie van het hoogveenmos-verbond (Oxycocco-Ericion), een zeldzame plantengemeenschap die thuishoort in laagveenmoerasgebieden.
| Moerasheide | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Moerasheide met o.a. gewone dophei, pijpenstrootje en ronde zonnedauw | ||||||
| Syntaxonomische indeling | ||||||
| ||||||
| Associatie | ||||||
| Sphagno palustris-Ericetum Meltzer, 1945 |
Naamgeving en etymologie
Synoniemen: Sphagno palustris-Ericetum
Nederlands: Moerasheide, Moerasheide-associatie
Frans:
Engels:
Duits:
De naam Sphagno palustris-Ericetum is afgeleid van de wetenschappelijke namen van de meest dominante soort binnen de associatie, het gewoon veenmos (Sphagnum palustre).en de gewone dophei (Erica tetralix).
Kenmerken
Algemeen
De moerasheide lijkt door het overwicht van veenmossen en heidestruiken op de verwante associatie van gewone dophei en veenmos (Erico-Sphagnetum magellanici). In tegenstelling tot de hoogveengemeenschappen komt ze echter enkel voor in laagveenmoerasgebieden. Ze ontstaat als laatste fase van een verlandingsreeks van open zoet- of brakwatervenen via een veenmosrietland (Pallavicinio-Sphagnetum), waarbij rietmaaien als beheersvorm overheerst.
De gelijkenis met hoogveen wordt veroorzaakt door de zeer voedselarme bodem in combinatie met een hoog grondwaterpeil en zuur water. Dieper in de bodem komen echter voedselrijke veenlagen voor, waardoor bij gebrek aan beheer snel struiken en bomen opschieten.
Structuur
De moerasheide wordt net als alle andere heidevegetaties gekenmerkt door de volledige afwezigheid van een boomlaag. De struiklaag is vertegenwoordigd door dwergstruiken als de gewone dophei en de struikhei en een aantal zeldzamere soorten zoals kraaihei, grote veenbes en lavendelhei, waarbij de oorspronkelijke aard van het water (zoet- of brak) bepalend is voor de soortensamenstelling.
De kruidlaag is ijl en in de samenstelling ervan komen de soorten van het veenmosrietland terug, zoals riet (zij het dan armzalig en zeer verspreid), gewoon reukgras, waternavel en tormentil.
Er is een sterk ontwikkelde moslaag met verschillende soorten veenmossen, maar ook algemene soorten als gewoon haarmos en gewoon peermos.
Onderverdeling
In de moerasheide-associatie worden in Nederland nog twee sub-associaties onderscheiden.
Sub-associatie molinietosum
De subassociatie met overwegend pijpenstrootje (Molinia caerulea), met kleine veenbes (Oxycoccus palustris) en rode bosbes (Vaccinium idaea).
Sub-associatie anthoxanthetosum
De subassociatie met overwegend gewoon reukgras (Anthoxanthum odoratum).
Soortensamenstelling
De associatie heeft voor België en Nederland als belangrijkste soorten:
Boomlaag
Geen soorten
Struiklaag
| Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|
| kK | F/O | Gewone dophei | Erica tetralix | ||
| A/F | Struikhei | Calluna vulgaris | |||
| kO | A/F | Kleine veenbes | Vaccinium oxycoccos | zoet water | |
| A/F | Rode bosbes | Vaccinium vitis-idaea | zoet water | ||
| A/F | Kraaihei | Empetrum nigrum | brakwater | ||
| kO | F/O | Grote veenbes | Vaccinium microcarpus | brakwater | |
| kO | Z | Lavendelhei | Andromeda polifolia | brakwater |
Kruidlaag
| Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|
| Riet | Phragmites australis | ||||
| kK | Ronde zonnedauw | Drosera rotundifolia | |||
| Tormentil | Potentilla erecta | ||||
| Waternavel | Hydrocotyle vulgaris | ||||
| Veenpluis | Eriophorum angustifolium | ||||
| dS | D/A | Gewoon reukgras | Anthoxanthum odoratum | sub-associatie anthoxanthetosum | |
| dS | A/F | Pijpenstrootje | Molinia caerulea | sub-associatie molinietosum |
Moslaag
| Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|
| kA | A/F | Gewoon veenmos | Sphagnum palustre | ||
| kV | A/F | Rood veenmos | Sphagnum rubellum | ||
| kV | Wrattig veenmos | Sphagnum papillosum | |||
| Gewimperd veenmos | Sphagnum fimbriatum | ||||
| Gewoon spinragmos | Kurzia pauciflora | ||||
| Rood viltmos | Aulacomnium palustre | ||||
| A/F | Gewoon haarmos | Polytrichum commune | |||
| Gewoon peermos | Pohlia nutans | ||||
| Glanzend maanmos | Cephalozia connivens |
Verspreiding en voorkomen
De verspreiding van de moerasheide is beperkt tot de Atlantische provincie: de kuststrook van West-Europa, Groot-Brittannië en Ierland. Het is een typische vegetatie die zich thuis voelt in streken met een maritiem klimaat, met hoge luchtvochtigheid, niet te warme zomers en geen strenge winters.
In Nederland is deze vegetatie nog sporadisch terug te vinden in Noord- en Zuid-Holland, Noordwest-Overijssel en Friesland.
Bedreiging en bescherming
Moerasheidevegetaties zijn halfnatuurlijke gemeenschappen die enkel kunnen blijven bestaan bij een hoge grondwaterstand en continu maaibeheer, zo niet nemen struiken en bomen snel de overhand.
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Indeling van de vegetatieklasse Oxycocco-Sphagnetea (klasse van de hoogveenbulten en natte heiden) |  |
|---|---|
|
Orde: Ericetalia tetralicis (dophei-orde) · Verbond: Ericion tetralicis (dophei-verbond) |