FM-omroep
De FM-omroep verzorgt radio-uitzendingen waarbij frequentiemodulatie (FM) gebruikt wordt. Door de toepassing van FM was het mogelijk grotere bandbreedten te gebruiken en zo hifi-geluid te leveren. Ook kan met FM een betere storingsonderdrukking verkregen worden.
Gebruikte frequentiebanden
De frequentieband die voor FM-omroep gebruikt wordt, varieert over de wereld, maar valt wel altijd binnen het VHF-bereik. De voor FM-omroep beschikbare frequenties zijn bepaald op een aantal ITU-conferenties. Een mijlpaal daarbij was de Stockholm-overeenkomst in 1961 tussen 38 landen. Tegenwoordig wordt bijna wereldwijd FM uitgezonden in Band II, de zogenaamde FM-band. Dit is de frequentieband van 87,50 tot 108,00 MHz. De kanaalafstand, en daarmee de bandbreedte van het kanaal, is 200 kHz.
Uitzonderingen zijn onder andere:
- Voor 1945 gebruikte men in Amerika een andere FM-band, ook wel 'Pre War FM' genoemd. De frequenties lagen tussen de 42,00 en 50,00 MHz. Kort na de Tweede Wereldoorlog is er besloten om de huidige FM-frequenties te gaan gebruiken.
- In Amerika wordt uitgezonden tussen 87,80 en 108,00 MHz, een iets kleinere band dus.
- In Japan wordt in plaats van de FM-band de frequentieband van 76,00 tot 90,00 MHz gebruikt, met een kanaalafstand van 100 kHz.
- In Rusland en sommige voormalige Oostbloklanden gebruikt men de OIRT-FM-band. De frequenties liggen tussen 65,00 tot 74,00 MHz met een kanaalafstand van 30 kHz. Reden daarvoor was om ontvangst van westerse zenders te bemoeilijken. De meeste landen hebben de OIRT-FM-band afgeschaft en gebruiken nu dezelfde FM-band als het westen (87,50 tot 108,00 MHz).
De frequentie van een FM-zendstation is meestal een exact veelvoud van 100 kHz. In het grootste deel van Amerika en het Caribische gebied, worden alleen de oneven veelvouden gebruikt. In sommige delen van Europa, Groenland en Afrika worden alleen de even veelvouden gebruikt. In Italië worden "half-kanaals" veelvouden van 50 kHz gebruikt. Hiernaast zijn er in bepaalde landen diverse andere, minder gebruikelijke, standaarden, onder andere veelvouden van 1, 10, 30, 74 en 300 kHz.
Technische karakteristieken
In 1961 heeft de FCC een standaard voor stereo-FM aangenomen.
Omdat mono-radio-ontvangers ook de stereo-uitzendingen goed moesten kunnen ontvangen, is het volgende schema aangenomen: het linker (L) en rechter (R) kanaal werden opgeteld tot de som M = L + R2 en van elkaar afgetrokken tot het verschil S = L − R2 en op een 38 kHz-signaal gemoduleerd bij het signaal gevoegd. Een mono-ontvanger gebruikt alleen het M-signaal. Een stereo-ontvanger haalt met behulp van een stereodecoder de L- en R-kanalen uit: L = M+S en R = M−S. Om dit decoderen mogelijk te maken wordt nog een 19 kHz-piloottoon (de halve modulatiefrequentie) bij het signaal gevoegd. Hiermee kan de 38 kHz-draaggolf van het S-signaal gereconstrueerd worden. In de ontvanger wordt alles boven de 15 kHz uit het weer te geven signaal gefilterd. Doordat storingen bij een grotere bandbreedte meer doorgelaten worden, is stereo-ontvangst gevoeliger voor ruis.
Aan FM-uitzendingen kan digitale informatie meegeleverd worden in het RDS-signaal. RDS levert 1187,5 bits per seconde, en is daarmee alleen geschikt voor tekst.
In sommige landen zijn kleine zenders toegestaan die het signaal van bijvoorbeeld een mp3-speler of draadloze microfoon uitzenden, zodat deze op een FM-radio te horen is.
Kanaalindeling
De FM-band is ook onderverdeeld in kanaalnummers. In de onderstaande tabel is de draaggolffrequentie (middenfrequentie) gekoppeld aan een kanaalnummer. Elk kanaalnummer komt overeen met een frequentie die een veelvoud is van 300 kHz. Op oude radio's worden deze kanaalnummers vaak op de afstemschaal vermeld. Tegenwoordig worden deze kanaalnummers nauwelijks meer toegepast, in plaats daarvan wordt de frequentie (in MHz) gepubliceerd. Een zender heeft tegenwoordig niet altijd een frequentie die een veelvoud is van 300 kHz.
| kanaal | frequentie | kanaal | frequentie | kanaal | frequentie | kanaal | frequentie | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 87,5 MHz | 19 | 92,7 MHz | 37 | 98,1 MHz | 55 | 103,5 MHz | |||
| 2 | 87,6 MHz | 20 | 93,0 MHz | 38 | 98,4 MHz | 56 | 103,8 MHz | |||
| 3 | 87,9 MHz | 21 | 93,3 MHz | 39 | 98,7 MHz | 57 | 104,1 MHz | |||
| 4 | 88,2 MHz | 22 | 93,6 MHz | 40 | 99,0 MHz | 58 | 104,4 MHz | |||
| 5 | 88,5 MHz | 23 | 93,9 MHz | 41 | 99,3 MHz | 59 | 104,7 MHz | |||
| 6 | 88,8 MHz | 24 | 94,2 MHz | 42 | 99,6 MHz | 60 | 105,0 MHz | |||
| 7 | 89,1 MHz | 25 | 94,5 MHz | 43 | 99,9 MHz | 61 | 105,3 MHz | |||
| 8 | 89,4 MHz | 26 | 94,8 MHz | 44 | 100,2 MHz | 62 | 105,6 MHz | |||
| 9 | 89,7 MHz | 27 | 95,1 MHz | 45 | 100,5 MHz | 63 | 105,9 MHz | |||
| 10 | 90,0 MHz | 28 | 95,4 MHz | 46 | 100,8 MHz | 64 | 106,2 MHz | |||
| 11 | 90,3 MHz | 29 | 95,7 MHz | 47 | 101,1 MHz | 65 | 106,5 MHz | |||
| 12 | 90,6 MHz | 30 | 96,0 MHz | 48 | 101,4 MHz | 66 | 106,8 MHz | |||
| 13 | 90,9 MHz | 31 | 96,3 MHz | 49 | 101,7 MHz | 67 | 107,1 MHz | |||
| 14 | 91,2 MHz | 32 | 96,6 MHz | 50 | 102,0 MHz | 68 | 107,4 MHz | |||
| 15 | 91,5 MHz | 33 | 96,9 MHz | 51 | 102,3 MHz | 69 | 107,7 MHz | |||
| 16 | 91,8 MHz | 34 | 97,2 MHz | 52 | 102,6 MHz | 70 | 108,0 MHz | |||
| 17 | 92,1 MHz | 35 | 97,5 MHz | 53 | 102,9 MHz | |||||
| 18 | 92,4 MHz | 36 | 97,8 MHz | 54 | 103,2 MHz |
Toekomst
Het is de bedoeling dat de FM-band in Nederland te zijner tijd wordt vervangen door DAB+. De landelijke en regionale publieke en commerciële omroepen zenden hun programma's ook al gelijktijdig uit via FM en DAB+. De huidige vergunningen voor het uitzenden op FM lopen tot 1 september 2022. Een realistische termijn voor afschakeling van FM ligt grofweg in de periode tussen 2027 en 2032.[1]
Trivia
- Naar analogie van de lange golf, korte golf en middengolf, waarop AM-zenders te horen zijn, wordt de FM-band ook wel ultrakorte golf genoemd. Op Duitse radio's wordt dit aangegeven met UKW (Ultrakurzwelle). De Engelse afkorting luidt VHF (very high frequency, 'zeer hoge frequentie'). In het dagelijks spraakgebruik wordt altijd gesproken over FM.
- Veel radiostations hebben de letters FM in de naam, bijvoorbeeld NPO 3FM, hoewel deze stations ook langs andere wegen ontvangen kunnen worden (zoals digitale radio).
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Elektromagnetische straling |
|---|
|
radiogolf · lange golf · middengolf · korte golf · very high frequency (ultrakorte golf) · ultra high frequency · microgolf · infrarood · zichtbaar licht · ultraviolet · röntgenstraling · gammastraling |