Linde (geslacht)

De linde wordt veel gebruikt als leiboom. Dan wordt ze wel leilinde genoemd. Takken worden hierbij horizontaal gebogen en aan een frame vastgemaakt. In volgende jaren worden de scheuten op de stam en scheuten die de verkeerde kant op groeien gesnoeid. Op die manier ontstaat een dicht bladerscherm, dat met name in de zomer verkoeling in huis biedt. Ook komen er knotlindes voor het beschaduwen van vee, markten of terrassen voor.

Lindes worden veelvuldig aangeplant als herdenkingsboom. Zo heeft Staatsbosbeheer de Nederlandse gemeenten een 'koningslinde' aangeboden ter gelegenheid van de geboorte van prinses Amalia. In 260 van de 403 gemeenten van Nederland is deze op de Nationale Boomfeestdag geplant.

Voordat de raffinage van suiker haar intrede deed, was de linde een belangrijke boom omdat de lindebloei veel honing produceert.

Van de bloemen van de linde kan kruidenthee gemaakt worden, ook wel tilleul genaamd, de Franse naam voor linde (afgeleid van de geslachtsnaam 'Tilia').

Matroesjka, een klassieke toepassing van lindehout

Het kernhout is rozewit tot geelwit en het spinthout wit tot lichtbruin. Een kubieke meter vers hout weegt bijna 1000 kg. Gedroogd is de dichtheid 560 kg/m³.[1] Het hout is vrij zacht, heeft een fijne nerf en is gelijkmatig opgebouwd. Tevens splintert het amper tot niet.

Lindehout is een houtsoort die zich zeer goed leent voor houtsnijwerk, draaiwerk en beeldhouwwerk. Zo worden bijvoorbeeld de Russische matroesjka's uit lindehout vervaardigd.

In het verleden werden er onder andere klompen uit vervaardigd.

Stoppen van wijnvaten werden traditioneel gedraaid van lindehout. Ze werden gebruikt, omwikkeld met een gedroogd blad van een maiskolf.

Lindehout wordt veel gebruikt in de bouw van tokkelinstrumenten zoals klavecimbel en spinet.

Eigenschappen[2]

• Duurzaamheidsklasse : V
• Volumieke massa : 560 kg/m³

Linde van Sambeek

De linde van Sambeek (gemeente Boxmeer) wordt vaak de oudste boom van Nederland genoemd. Of dat waar is kan niemand met zekerheid zeggen, want de leeftijdsbepaling wordt bemoeilijkt doordat de boom hol is van binnen en het dus niet mogelijk is om de jaarringen te tellen. Wel is zeker dat deze boom samen met een handvol andere tot de oudste van Nederland behoort. De leeftijd blijft een schatting: sommigen beweren dat de boom wel meer dan 1000 jaar oud kan zijn, maar deskundigen houden het op 400 tot 500 jaar, met als meest waarschijnlijke schatting 418 ± 20 jaar. Het is in elk geval de dikste linde van Nederland, met een stamomvang van 791 cm.

Oorspronkelijk was de linde van Sambeek een etagelinde, in drie etages. Bij een hevige storm in 1901 zijn echter de bovenste twee etages gesneuveld. In het centrum van de holle stam is kort daarna een nieuwe stam ontsproten uit het oude wortelstelsel; dit is inmiddels zelf weer een forse boom van circa 2,5 meter omtrek. De hoogte is nu zo'n 24 meter. Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw is de linde vele malen door boomchirurgen onder handen genomen. Door deze ingrepen wordt de boom nu bij elkaar gehouden door vele meters staal. Ook in de gemeente Bergen (Noord-Holland) staat een linde met een zeer hoge leeftijd. De boom is geplant in 1643.

Zoals ook voor andere bomen het geval is, zijn de oudste en grootste exemplaren in België ouder en dikker dan in Nederland. De dikste zomerlinde van België, le tilleul de Conjoux, staat nabij Ciney en heeft een stamomtrek van 885 cm en is daarmee de op twee na dikste boom van België[3]. De grootste Hollandse linde in België staat naast het kerkje van het gehucht Doyon in Havelange en heeft een omtrek van 867 cm[4].

In de Antwerpse gemeente Zoersel stond een befaamde linde; toen ze in 1974 werd gekapt, zou ze 800 jaar oud zijn geweest.[5] Die boom is nu een gebeeldhouwde dorpslinde geworden. Pol Van Esbroeck en Mariëtte Coppens, twee beeldhouwers bewerkten de stam en de takken. De stam vertelt nu de geschiedenis van het dorp Zoersel. De takken zijn intieme meesterwerken met episodes van de roman De loteling van Hendrik Conscience, die zich deels in Zoersel afspeelt. De kunstwerken kregen er een eigen vertelmuseum. Naast die van Zoersel zijn er nog twee gebeeldhouwde monumentale bomen in Europa, in Chalon-sur-Saone en in Le Caylar.

De lindeboom werd bij de Kelten en de Germanen gezien als heilige boom. De godin Freya zou zich erin gevestigd hebben. De geest van de linde gold als beschermer voor huizen, bronnen en kerken. Ook later werd de lindeboom als 'goede boom' beschouwd. Er werd recht gesproken door middel van een Vierschaar en andere plechtigheden werden er gehouden waaronder het sluiten van huwelijken; de duimen van de geliefden werden dan in de bast gedrukt. Een lindetak zou tevens helpen als middel tegen tandpijn bij kinderen en het werd, in amuletvorm, gebruikt als bescherming tegen zwarte magie en geesten.

De lindeboom is vaak bezongen, bijvoorbeeld in Schuberts Der Lindenbaum (Am Brunnen vor dem Tore ) uit de Winterreise op tekst van Wilhelm Müller. Ook staat de lindeboom centraal bij Gustav Mahler in diens Lieder eines fahrenden Gesellen (Die zwei blauen Augen). De lindeboom verwijst vaak naar een (voorbije) liefde. In 2003/2004 bezong de Moldavische jongensgroep O-Zone de lindeboom in de zomerhit Dragostea din tei: "Liefde onder de lindeboom".

Tevens komt de lindeboom voor in de heraldiek. Zo bevatten onder andere de wapens van Opmeer, Aalten, Stede Broec, Olst-Wijhe, Delden, Noorder-Koggenland en Prinsenbeek een of meerdere lindebomen.

Er bestaat een legende over een zeer oude lindeboom in Wessobrunn.