Kornelis ter Laan

	K. ter Laan
	Portret van Ter Laan door Elie Smalhout
	Algemene informatie
Volledige naam	Kornelis ter Laan
Geboren	Slochteren, 8 juli 1871
Overleden	Utrecht, 6 maart 1963
Partij	SDAP
	Politieke functies
1901-1937	Lid Tweede Kamer
1905-1914	Lid Gemeenteraad Den Haag
1914-1937	Burgemeester Zaandam
Portaal	Politiek ; Nederland

Kornelis ter Laan (Slochteren, 8 juli 1871 – Utrecht, 6 maart 1963) was een Nederlandse onderwijzer, taalkundige en politicus, die publiceerde als K. ter Laan. Hij werd 'Kees' of 'Knelis' genoemd en door sommigen (tegen zijn zin) 'Klaas'.[1]

Hij was een bekend pleitbezorger van de Groninger taal en cultuur. Daarnaast was hij Tweede Kamerlid voor de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) en burgemeester van Zaandam.

Naar hem is de K. ter Laan Prijs vernoemd, die sinds 1983 jaarlijks wordt uitgereikt door de Stichting 't Grunneger Bouk.

Levensloop

Ter Laan ontvangt de Zilveren Anjer (1951)

Ter Laan was een zoon van Remco ter Laan en Metje Buurman. Zijn vader was oorspronkelijk dagloner, maar was erin geslaagd een eigen boerderij te krijgen. Vader zag voor Kornelis en zijn jongere broer Jan weinig toekomst in de landbouw. Het inkomen uit het boerenbedrijf was net genoeg om voor Kornelis enige opleiding te betalen. Hij kon daardoor de hbs in Sappemeer volgen, meer zat er financieel niet in. Door het volgen van extra lessen slaagde hij er in om een betrekking als onderwijzer te krijgen in Noordbroek.

Kornelis ter Laan, 1909

Op jonge leeftijd raakte hij geïnteresseerd in het socialisme. Hij werd lid van de Sociaal-Democratische Bond, maar verliet deze toen men voor de antiparlementaire weg koos. Hij trad toe tot de SDAP en werd in 1901 tot lid van de Tweede Kamer gekozen voor het kiesdistrict Hoogezand. Zijn werk in het onderwijs had hem ondertussen naar Delft gebracht, waar hij zijn werk als Kamerlid tot 1914 combineerde met dat van hoofdonderwijzer. Al spoedig werd hij lid van belangrijke Kamercommissies, zoals de Legercommissie (vanaf 1913) en de Bevredigingscommissie (1914), die een belangrijke rol speelde in de afloop van de Schoolstrijd.

Toen de SDAP en het NVV in 1925 de Campagne voor Nationale Ontwapening startten, was Ter Laan de openingsspreker. Ook was hij voorzitter van de Commissie tot Onderzoek van het Militaire Vraagstuk en de indiener van wetsontwerpen over de leerplichtwet en de Staatsloterij. Hij bleef tot 1937 lid van de Kamer.

Van 1905 tot 1914 was Ter Laan tevens gemeenteraadslid te Den Haag en daarmee de eerste socialist in de Haagse gemeenteraad. In 1914 werd hij door het kabinet-Cort van der Linden als eerste sociaaldemocraat tot burgemeester benoemd in Zaandam. Hij zou dat tot 1937 blijven, naast zijn Kamerlidmaatschap. Van 1911 tot 1946 was hij ook voorzitter van de Commissie van Toezicht van de Algemeene Landsdrukkerij in Den Haag.

Hij was getrouwd met Ida Groen. Zij kregen twee zoons en een dochter. Ter Laan overleed op 92-jarige leeftijd.

Ook zijn jongere broer Jan ter Laan was jarenlang kamerlid voor de SDAP.

Schrijverschap

Hoewel Ter Laan op betrekkelijk jonge leeftijd uit Groningen was vertrokken, bleef hij een sterke band met zijn geboortegrond voelen. Die band komt tot uitdrukking in veel van zijn geschreven werk. Hij is daarin meer verteller dan schrijver.

Zijn verdienste ligt ook in het samenstellen van woordenboeken en encyclopedieën. Zijn pionierswerk draagt sporen van het feit dat hij niet als lexicograaf was opgeleid, maar zijn Nieuw Groninger Woordenboek van 1278 bladzijden geldt nog steeds als de standaard. Naast woordenboek van het Gronings is het een bron van achtergrondinformatie en geeft het regels voor de spelling.

Publicaties (selectie)

De riekdom van de Grunneger toal (1924)
Groninger overleveringen (2 delen, 1928, 1930)
Nederlandse overleveringen (2 delen, 1930)
Nieuw Groninger Woordenboek (1929)
Encyclopedisch woordenboek voor Groot-Nederland (1937)
Groningen voor honderd jaar (1937)
Joodse overleveringen (1937)
Woordenboek van de vaderlandse geschiedenis (1939)
Beknopte Nederlandse Encyclopedie (1941, 1947, 1949)
Letterkundig woordenboek (1941)
Aardrijkskundig woordenboek van Nederland (1942, 1948)
Folkloristisch woordenboek (1949)
De boer in de Groninger letteren (1949)
Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen (1950)
Hoezen van Gruindiek (1951)
K. ter Laan's Multatuli-Encyclopedie (red. Chantal Keijsper, postuum uitgegeven in 1995)
As ik nou moar eerst wat verdain (2013), postuum uitgegeven verhalen

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

In sommige publicaties staat hij te boek als 'Klaas', maar als hij zo werd genoemd (in Zaandam), liet hij merken dat hij dit niet op prijs stelde.

Voorganger:
C.A. Elias

Burgemeester van Zaandam
1914 - 1937

Opvolger:
J. in 't Veld

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] In sommige publicaties staat hij te boek als 'Klaas', maar als hij zo werd genoemd (in Zaandam), liet hij merken dat hij dit niet op prijs stelde.