Henriëtte Kuyper

Henriëtte Kuyper werd deels opgevoed in Nice, waar zij ook naar school ging. Zij sprak dan ook vloeiend Frans. De domineesdochter kreeg geen kans om te gaan studeren, zij volgde wel hoorcolleges en was verder autodidact. Van haar vader ontving ze het catechetisch onderwijs en zij was streng-calvinistisch in haar levensbeschouwing[2].

In 1894 schreef zij op aandringen van Prof. Dr. Frederik Lodewijk Rutgers en Ds. J.C. Sikkel een eerste schetsje: Een Reisontmoeting, dat onder de schuilnaam S.C. (Essay = poging) werd opgenomen in de Zuid-Hollandsche Kerkbode, het orgaan van Ds. Sikkel (later werd het essay afzonderlijk uitgegeven als boekje). Daarna volgden Schetsen, die geplaatst werden in gereformeerde bladen zoals Eigen Haard en Timotheus.

In 1899 stierf haar moeder en nam zij, als oudste dochter, de huishouding met een drukbezette vader, vijf broers en twee jongere zusjes op zich. Zij reserveerde desondanks twee uur per dag voor haar literaire werk. In de avond was zij gastvrouwe, ook voor ministers. De Kuypers ontvingen veel gasten onder wie ook katholieke geestelijken. Het geregeld verblijf in Frankrijk en de "finishing school" in Zwitserland hadden van Henriëtte een vrouw gemaakt die met personen van verschillende gezindten en afkomst goed om kon gaan.

Een reis naar Amerika in 1906 opende Henriëtte Kuypers ogen voor de mogelijkheden die haar Amerikaanse seksegenoten bezaten. Zij mocht van haar vader echter niet in het openbaar optreden.

Zij leerde spreken op vergaderingen en voordrachten houden. Nederland, het Huis van Oranje en de zending waren daarbij haar voornaamste onderwerpen dezer causeries. Teruggekeerd in Den Haag schreef ze haar boek met de titel Een half jaar in Amerika, en ze gaf na twee jaren van pleiten bij haar vader haar eerste lezing De Amerikaansche vrouw. Daarmee was de eerste Nederlandse vrouw die op deze wijze optrad.

In 1908 maakt Henriette een reis naar Italië, waar zij Bologna, Rome, Florence, Milaan en Venetië bezocht. Tijdens deze reis schreef ze haar Brieven uit Italië, die later omgewerkt in boekvorm verschenen onder de titel Lentedagen in Italië.

In 1912 bezocht zij Vlaanderen, het bezoek leidde tot een boek over de katholieke geestelijke Guido Gezelle. Aan het eind van dat jaar vertrok ze naar Constantinopel als lid van de Nederlandse Rode Kruis-ambulance in Turkije van dr. Lingbeek.[3] Voor deze werkzaamheden tijdens de Balkanoorlogen ontving ze in 1913 de Medaille van het Rode Kruis en werd ze benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau en tot commandeur in de Orde van Liefdadigheid.[4][5][6]

In 1913 werd zij lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. In de Eerste Wereldoorlog werkte zij in het noodziekenhuis van het Rode Kruis in 's-Gravenhage, later voor de Nederlandse ambulance in Gleiwitz en Boedapest. In Hongarije richtte zij weeshuizen op.

Omslag (1927) van Bouwen en bewaren

In 1918 ging Henriëtte Kuyper zich wijden aan het Gereformeerde jeugdwerk. Zij werd erepresidente van de Bond van Meisjesvereenigingen op Gereformeerden Grondslag, was lid van de Commissie van Advies en hoofdredactrice van het Gereformeerde Bondsorgaan ‘Bouwen en Bewaren’.

De oprichting van de christelijke vrouwenorganisaties in de tijd van de verzuiling waren geen gevolg van de eerste feministische golf. De christelijke vrouwen waren vooral sociaal actief, ze braken niet met de trouw aan de politieke partij (de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij). Bij het tweede Christelijk-Sociaal Congres, dat in 1919 werd gehouden, liet Henriëtte Kuyper weten dat de vrouwenorganisatie in haar ogen "een reactie was op het rode gevaar"[7]. Voor de protestantse vrouwen was de sociaaldemocratische vrouwenorganisatie de directe aanleiding zich te organiseren. De actieve wijze waarop vrouwenorganisaties zich organiseerden hebben mee de verzuiling gestalte gegeven.

Ook in haar politiek en maatschappelijk engagement volgde Henriëtte Kuyper dus trouw de antithese leer van haar vader.

Dankzij haar organisatietalent groeide de gereformeerde meisjesbond in de jaren na de Eerste Wereldoorlog snel. Zij leerde de jongeren in lezingen en artikelen de 'Antirevolutionaire Beginselen' zoals die door haar vader waren geformuleerd.

In 1919 vaardigde de Nederlandse Regering haar af als raadgeefster inzake het "Vrouwenvraagstuk" naar de eerste Internationale Arbeidsconferentie in Washington. Ook hierover schreef zij een boek.

Na de dood van Abraham Kuyper zette zijn dochter zich aan het ordenen van zijn reusachtige archief. Het archief werd later aan het archief van de Vrije Universiteit geschonken.

Zij schreef ook artikelen in tal van bladen, vooral van gereformeerde snit, zoals Timotheus, Chr. Vrouwenleven, Op den Uitkijk, Stemmen des Tijds, Antirevolutionaire Staatkunde (het orgaan van de Dr. Abraham Kuyper-Stichting), Volk en Troon, De Standaard en Meisjesleven. In De Standaard had zij een vaste rubriek over Vrouwenleven: ‘Brieven aan een verre Vriendin’. Zij was in gereformeerde kring zeer invloedrijk. Zij werd lid van het Hoofdbestuur der Vereniging Voor Volkenbond en Vrede, lid van de Centrale Commissie voor de Filmkeuring, lid van de Examen-Commissie der Chr. Meisjesschool Juliana van Stolberg te 's-Gravenhage, secretaresse van het Nederlands Comité voor 't Hollandsch-Hongaarsche Meisjeshuis te Gödöllő, lid van de Commissie van Toezicht op Studiebeurzen, en bestuurslid en verslaggeefster van het Comité van Bijstand der Christelijke Scholen voor meisjes uit den Javaanschen adelstand te Jogjakarta. Iedere winter hield zij in Nederland en België lezingen over Bijbelse onderwerpen, over politiek, letterkunde, het vrouwenvraagstuk en de Gereformeerde Jeugdorganisatie.

Henriëtte Kuyper leefde samen met een vriendin, in haar in memoriam in het blad van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde haar "intieme vriendin en huisgenote" genoemd. Het overlijden van haar vriendin in 1932 zorgde voor een zware depressie. Tijdens een herstelkuur in Zwitserland maakte een, toen door het gemis van antibiotica nog vaak dodelijke, longontsteking een einde aan haar leven.

Zij werd begraven in het familiegraf van de Kuypers op Oud Eik en Duinen te 's-Gravenhage.

• 1892 Verjaardagalbum met motto's uit de werken van Dr. A. Kuyper.
• 1895 Een Reisontmoeting, voor vrouwen en meisjes.
• 1896 Zakenregister op E Voto Dordraceno (verklaring van den Heidelbergsche Catechismus door Dr. A. Kuyper).
• 1900 Het Leven van Frances Ridley Havergal, door hare zuster Maria V.G. Havergal, vertaald uit het Engels.
• 1902 De Lelie van ons Vorstenhuis, over Willem de Zwijger en Charlotte van Bourbon door Caroline Abwater Mason, vertaald uit het Amerikaans.
• 1903 Het Teeken des Kruises, door Wilson Barett, vertaald uit het Engels.
• 1905 Brieven uit Rusland.
• 1906 Van het Licht, dat schijnt in de Duisternis.
• 1907 Een half jaar in Amerika. 2e druk.
• 1908 Gulden Vensteren, door Laura E. Richards, vrij vertaald uit het Amerikaans.
• 1909 Hendrik Hudson in Hollands Dienst.
• 1910 Toen onze Koningin Prinsesje was, door Miss Saxton Winter, vertaald uit het Engels.
• 1911 Vacantie in Engeland. 2e druk.
• 1912 Brieven uit de Bergen.
• 1913 Van Heinde en Ver, Bloemlezing uit Reisbeschrijvingen.
• 1913 In het Land van Guido Gezelle.
• 1914 Van oorlog en vrede.
• 1918 Hongarije in oorlogstijd.
• 1919 Paulus.
• 1921 De Levensavond van Dr. A. Kuyper, door H.S.S. en J.H. Kuyper.
• 1921 Lentedagen in Italië.
• 1921 Tweede reis naar Amerika.
• 1922 Waar het om gaat, Proeve van politieke voorlichting der anti-revolutionaire vrouw.
• 1922 Herinneringen van de oude garde aan den persoon en den levensarbeid van Dr. A. Kuyper, door H.S.S. en J.H. Kuyper.
• 1923 Van Liefde's Leed.
• 1924 Van Liefde's Licht.
• 1924 Moeder Eva. Biographie.
• 1926 Voorbijgangers.
• 1929 Frankrijk voorheen en thans.

• H. Bavinck, De vrouw in de hedendaagsche maatschappij (Kampen 1918).
• C. Bremmer (red.), Personen en momenten uit de geschiedenis van de ARP (Franeker 1980).
• J. Bosmans, ‘De politiek en de arbeid van de gehuwde vrouw in Nederland’ in Spiegel Historiael 24 (11 november 1989), 468-474.
• T. de Bie en W. Fritschy,‘ De ‘wereld’ van de Réveilvrouwen, hun liefdadige activiteiten en het ontstaan van het feminisme in Nederland,’ in J. Reys e.a., De eerste feministische golf. Zesde jaarboek voor vrouwengeschiedenis (Nijmegen 1985).
• H.J. van de Streek, ‘De Christenvrouwen (1880-1940): liefdadigheid, vrouwenbeweging en politiek,’ in: J. de Bruijn, Een land nog niet in kaart gebracht. Aspecten van het protestants-christelijk leven in de jaren 1880-1940 (Franeker 1987), 217-239.
• G. Veldhuijzen, Wat bezielde die vrouwen? Vijfenveertig jaar Centrale van CH-vrouwen (De Meern 1979).
• Stemmen des tijds, vrouwennummer (1921).
• Proces verbaal van het Sociaal Congres, gehouden te Amsterdam den 9, 10, 11, 12 november 1891 (Amsterdam 1892).
• Tweede Christelijk Sociaal Congres, gehouden te Amsterdam op 10, 11, 12 en 13 maart 1919. Proces verbaal (Rotterdam 1919).
• Hanneke Hoekstra, Het hart van de natie. Morele verontwaardiging en politieke verandering in Nederland 1870-1919. Wereldbibliotheek Amsterdam, 2005
• Jan de Bruijn, Het boetekleed ontsiert de man niet - Abraham Kuyper en de Lintjesaffaire (1909-1910). 2005

• Profiel bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
• Bibliografie en in memoriam op Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1935