Associatie van klokjesgentiaan en borstelgras

De associatie van klokjesgentiaan en borstelgras (Gentiano pneumonanthes-Nardetum) is een associatie van het verbond van de heischrale graslanden, een plantengemeenschap die te vinden is als stroken of vlekken binnen andere schrale graslanden zoals natte heiden, met een combinatie van grassen, grasachtige planten en kleinbloemige kruiden.

Associatie van klokjesgentiaan en borstelgras
Associatie van klokjesgentiaan en borstelgras met heidekartelblad
Syntaxonomische indeling
Klasse:Nardetea (Heischrale graslanden)
Orde:Nardetalia
Verbond:Nardo-Galion saxatilis (Verbond van heischrale graslanden)
Associatie
Gentiano pneumonanthes-Nardetum
Preising, 1950 nom. inv

Naamgeving, etymologie en codering
  • Synoniem: Gentiano pneumonanthes-Nardetum strictae Preising 1950 nom. inv.
  • Nederlands: Associatie van liggende vleugeltjesbloem en heidekartelblad
  • Syntaxoncode (Nederland): 19Aa2

De naam Gentiano pneumonanthes-Nardetum is afgeleid van de wetenschappelijke namen van twee opvallende soorten voor de associatie, de klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) en het borstelgras (Nardus stricta).

Kenmerken

Algemeen

Deze plantengemeenschap vinden we vooral in stroken of vlekken binnen andere schrale vegetaties, zoals natte heide of blauwgraslanden. Ze komt voor op vochtige tot natte, moerige of venige plaatsen op kalkarm, lemig zand of op veen.

De grondwaterspiegel is ten minste een deel van het jaar hoog, maar kan in droge perioden tot meer dan een meter onder het maaiveld dalen. Het grondwater zorgt voor een relatief hoge basenverzadiging.

Structuur

Vegetaties van de associatie van klokjesgentiaan en borstelgras zijn van het verbond het meest heideachtig. Ze bezitten een (beperkte) boomlaag en een ontwikkelde struiklaag met voornamelijk dwergstruiken.

De kruidlaag is zeer goed ontwikkeld en wordt gedeeld door verscheidene grassen en grasachtige planten, en kleinbloemige overblijvende kruiden.

De moslaag is in vergelijking met de andere associaties van het verbond goed ontwikkeld.

Onderverdeling

In de associatie van klokjesgentiaan en borstelgras worden in Vlaanderen drie sub-associaties onderscheiden met een duidelijk gescheiden verspreidingsgebied. Er werden provisoire namen aan toegekend, die nog niet op de literatuur getoetst zijn op geldigheid.

Sub-associatie gentianetosum

Deze subassociatie komt enkel in de Kempen voor en heeft als belangrijkste begeleidende soorten klokjesgentiaan, trekrus, ronde zonnedauw, stekelbrem en borstelgras. Buiten de Kempen is klokjesgentiaan nauwelijks te vinden.

Sub-associatie ericetosum cinereae

Een subassociatie die eerder atlantisch gericht is, met vooral rode dophei, valse salie, brem, mannetjesereprijs, stijve ogentroost, gewone brunel, kleine klaver, smalle weegbree, heermoes en witte klaver.

Sub-associatie typicum

De derde voorgestelde subassociatie is negatief gedifferentieerd, maar heeft een relatieve hoge presentie van zandstruisgras.

Soortensamenstelling

Deze associatie heeft voor Nederland als kensoorten het heidekartelblad en de liggende vleugeltjesbloem, voor Vlaanderen komt daar ook nog tweenervige zegge bij. Ondanks de wetenschappelijke naam is klokjesgentiaan geen kensoort; deze plant komt ook voor in natte heiden en in blauwgrasland. Verder vinden we in deze associatie in verhouding veel dwergstruiken, vooral gewone dophei en struikhei. Van grassen vinden we onder andere pijpenstrootje, tandjesgras, borstelgras en fijn schapengras, terwijl de kleinbloemige kruiden vertegenwoordigd worden door onder andere tormentil, blauwe knoop en welriekende nachtorchis.

Ze onderscheidt zich van de andere associaties binnen het verbond door de aanwezigheid van de gevlekte orchis, die in deze vegetatie een optimum heeft, de klokjesgentiaan, gewone dophei, het pijpenstrootje, blauwe zegge, blauwe knoop en moerasstruisgras.

De belangrijkste ken- en begeleidende soorten zijn:

Zachte berk
Gewone dophei
Heidekartelblad
Liggende vleugeltjesbloem
Tweenervige zegge
Welriekende nachtorchis
Tormentil
Pijpenstrootje
Klokjesgentiaan
Heideklauwtjesmos
Boomlaag 
Kensoort Diff.soort Abundantie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
O Zachte berk Betula pubescens
O Zomereik Quercus robur
Struiklaag 
Kensoort Diff.soort Abundantie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
dA A Gewone dophei Erica tetralix
A Struikhei Calluna vulgaris
F Kruipwilg Salix repens
O Sporkehout Rhamnus frangula
dS O Stekelbrem Genista anglica sub-associatie gentianetosum
dS Brem Cytisus scoparius sub-associatie ericetosum cinereae
Kruidlaag 
Kensoort Diff.soort Abundantie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
kA A Heidekartelblad Pedicularis sylvatica
kA O Liggende vleugeltjesbloem Polygala serpyllifolia
kV Tweenervige zegge Carex binervis in Vlaanderen
kV O Welriekende nachtorchis Platanthera bifolia
kV Z Stijve ogentroost Euphrasia stricta
kV Z Hondsviooltje Viola canina
kV Z Rozenkransje Antennaria dioica
kV Z Mannetjesereprijs Veronica officinalis
kV Z Gelobde maanvaren Botrychium lunaria
kK D Tormentil Potentilla erecta
kK A Tandjesgras Danthonia decumbens
kK F Borstelgras Nardus stricta
kK Z Valkruid Arnica montana
dA D Pijpenstrootje Molinia caerulea
A Fijn schapengras Festuca filiformis
dA A Blauwe zegge Carex panicea
dA F Klokjesgentiaan Gentiana pneumonanthe sub-associatie gentianetosum
dA F Blauwe knoop Succisa pratensis
F Gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum
dA O Moerasstruisgras Agrostis canina
O Pilzegge Carex pilulifera
dA O Gevlekte orchis Dactylorhiza maculata subsp. maculata
dS O Trekrus Juncus squarrosus sub-associatie gentianetosum
O Zwarte zegge Carex nigra
O Gewoon biggenkruid Hypochaeris radicata
O Gewoon struisgras Agrostis capillaris
O Veelbloemige veldbies Luzula multiflora
O Gestreepte witbol Holcus lanatus
O Gewone veldbies Luzula campestris
O Liggend walstro Galium saxatile
O Veldrus Juncus acutiflorus
dS O Ronde zonnedauw Drosera rotundifolia sub-associatie gentianetosum
O Stijf havikskruid Hieracium laevigatum
O Kale jonker Cirsium palustre
O Moerasrolklaver Lotus pedunculatus
dS Rode dophei Erica cinerea sub-associatie ericetosum cinereae
dS Valse salie Teucrium scorodonia sub-associatie ericetosum cinereae
dS Gewone brunel Prunella vulgaris sub-associatie ericetosum cinereae
dS Kleine klaver Trifolium dubium sub-associatie ericetosum cinereae
dS Smalle weegbree Plantago lanceolata sub-associatie ericetosum cinereae
dS Heermoes Equisetum arvense sub-associatie ericetosum cinereae
dS Witte klaver Trifolium repens sub-associatie ericetosum cinereae
dS Zandstruisgras Agrostis vinealis sub-associatie typicum
Moslaag 
Kensoort Diff.soort Abundantie Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Opmerking
O Heideklauwtjesmos Hypnum jutlandicum
O Groot laddermos Pseudoscleropodium purum
O Gewoon haakmos Rhytidiadelphus squarrosus

Verspreiding en voorkomen

Het verspreidingsgebied van de associatie van klokjesgentiaan en borstelgras is beperkt tot Vlaanderen, Nederland en het noorden en westen van Duitsland.

In Nederland is deze associatie beperkt tot de Pleistocene zandgronden, met een verspreidingsgebied dat overeenkomt met dat van de natte heiden.

In Vlaanderen is ze vooral bekend van de Kempen en de Vlaamse zandstreek.

Bedreiging en bescherming

Deze associatie zal bij gebrek aan beheer door natuurlijke successie evolueren tot een struweel. Toe te passen beheersmaatregelen zijn maaien (beheer als hooiland) met nabegrazing of continue, extensieve begrazing. Te intensief bemaaien, plaggen of branden kan echter leiden tot een grotere dominantie van pijpenstrootje, waarbij de kwetsbare soorten verdwijnen en enkel een rompgemeenschap overblijft. Andere bedreigingen zijn de drie V's verdroging, vermesting en verzuring.

De associatie van klokjesgentiaan en borstelgras kan ontstaan uit natte heide, vooral uit de gemeenschappen van de sub-associatie Ericetum tetralicis orchietosum, door maaien, branden of begrazing.

Indeling van de vegetatieklasse Nardetea (klasse van de heischrale graslanden)

Orde: Nardetalia
Verbond: Nardo-Galion saxatilis (verbond van de heischrale graslanden)
Associaties: Betonica-Brachypodietum (associatie van betonie en gevinde kortsteel) · Botrychio-Polygaletum (associatie van maanvaren en vleugeltjesbloem) · Galio hercynici-Festucetum ovinae (associatie van liggend walstro en schapengras) · Gentiano pneumonanthes-Nardetum (associatie van klokjesgentiaan en borstelgras)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.