Associatie van klokjesgentiaan en borstelgras
De associatie van klokjesgentiaan en borstelgras (Gentiano pneumonanthes-Nardetum) is een associatie van het verbond van de heischrale graslanden, een plantengemeenschap die te vinden is als stroken of vlekken binnen andere schrale graslanden zoals natte heiden, met een combinatie van grassen, grasachtige planten en kleinbloemige kruiden.
Associatie van klokjesgentiaan en borstelgras | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Associatie van klokjesgentiaan en borstelgras met heidekartelblad | ||||||
Syntaxonomische indeling | ||||||
| ||||||
Associatie | ||||||
Gentiano pneumonanthes-Nardetum Preising, 1950 nom. inv |
Naamgeving, etymologie en codering
- Synoniem: Gentiano pneumonanthes-Nardetum strictae Preising 1950 nom. inv.
- Nederlands: Associatie van liggende vleugeltjesbloem en heidekartelblad
- Syntaxoncode (Nederland): 19Aa2
De naam Gentiano pneumonanthes-Nardetum is afgeleid van de wetenschappelijke namen van twee opvallende soorten voor de associatie, de klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) en het borstelgras (Nardus stricta).
Kenmerken
Algemeen
Deze plantengemeenschap vinden we vooral in stroken of vlekken binnen andere schrale vegetaties, zoals natte heide of blauwgraslanden. Ze komt voor op vochtige tot natte, moerige of venige plaatsen op kalkarm, lemig zand of op veen.
De grondwaterspiegel is ten minste een deel van het jaar hoog, maar kan in droge perioden tot meer dan een meter onder het maaiveld dalen. Het grondwater zorgt voor een relatief hoge basenverzadiging.
Structuur
Vegetaties van de associatie van klokjesgentiaan en borstelgras zijn van het verbond het meest heideachtig. Ze bezitten een (beperkte) boomlaag en een ontwikkelde struiklaag met voornamelijk dwergstruiken.
De kruidlaag is zeer goed ontwikkeld en wordt gedeeld door verscheidene grassen en grasachtige planten, en kleinbloemige overblijvende kruiden.
De moslaag is in vergelijking met de andere associaties van het verbond goed ontwikkeld.
Onderverdeling
In de associatie van klokjesgentiaan en borstelgras worden in Vlaanderen drie sub-associaties onderscheiden met een duidelijk gescheiden verspreidingsgebied. Er werden provisoire namen aan toegekend, die nog niet op de literatuur getoetst zijn op geldigheid.
Sub-associatie gentianetosum
Deze subassociatie komt enkel in de Kempen voor en heeft als belangrijkste begeleidende soorten klokjesgentiaan, trekrus, ronde zonnedauw, stekelbrem en borstelgras. Buiten de Kempen is klokjesgentiaan nauwelijks te vinden.
Sub-associatie ericetosum cinereae
Een subassociatie die eerder atlantisch gericht is, met vooral rode dophei, valse salie, brem, mannetjesereprijs, stijve ogentroost, gewone brunel, kleine klaver, smalle weegbree, heermoes en witte klaver.
Sub-associatie typicum
De derde voorgestelde subassociatie is negatief gedifferentieerd, maar heeft een relatieve hoge presentie van zandstruisgras.
Soortensamenstelling
Deze associatie heeft voor Nederland als kensoorten het heidekartelblad en de liggende vleugeltjesbloem, voor Vlaanderen komt daar ook nog tweenervige zegge bij. Ondanks de wetenschappelijke naam is klokjesgentiaan geen kensoort; deze plant komt ook voor in natte heiden en in blauwgrasland. Verder vinden we in deze associatie in verhouding veel dwergstruiken, vooral gewone dophei en struikhei. Van grassen vinden we onder andere pijpenstrootje, tandjesgras, borstelgras en fijn schapengras, terwijl de kleinbloemige kruiden vertegenwoordigd worden door onder andere tormentil, blauwe knoop en welriekende nachtorchis.
Ze onderscheidt zich van de andere associaties binnen het verbond door de aanwezigheid van de gevlekte orchis, die in deze vegetatie een optimum heeft, de klokjesgentiaan, gewone dophei, het pijpenstrootje, blauwe zegge, blauwe knoop en moerasstruisgras.
De belangrijkste ken- en begeleidende soorten zijn:
- Boomlaag
Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
O | Zachte berk | Betula pubescens | |||
O | Zomereik | Quercus robur |
- Struiklaag
Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
dA | A | Gewone dophei | Erica tetralix | ||
A | Struikhei | Calluna vulgaris | |||
F | Kruipwilg | Salix repens | |||
O | Sporkehout | Rhamnus frangula | |||
dS | O | Stekelbrem | Genista anglica | sub-associatie gentianetosum | |
dS | Brem | Cytisus scoparius | sub-associatie ericetosum cinereae |
- Kruidlaag
Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
kA | A | Heidekartelblad | Pedicularis sylvatica | ||
kA | O | Liggende vleugeltjesbloem | Polygala serpyllifolia | ||
kV | Tweenervige zegge | Carex binervis | in Vlaanderen | ||
kV | O | Welriekende nachtorchis | Platanthera bifolia | ||
kV | Z | Stijve ogentroost | Euphrasia stricta | ||
kV | Z | Hondsviooltje | Viola canina | ||
kV | Z | Rozenkransje | Antennaria dioica | ||
kV | Z | Mannetjesereprijs | Veronica officinalis | ||
kV | Z | Gelobde maanvaren | Botrychium lunaria | ||
kK | D | Tormentil | Potentilla erecta | ||
kK | A | Tandjesgras | Danthonia decumbens | ||
kK | F | Borstelgras | Nardus stricta | ||
kK | Z | Valkruid | Arnica montana | ||
dA | D | Pijpenstrootje | Molinia caerulea | ||
A | Fijn schapengras | Festuca filiformis | |||
dA | A | Blauwe zegge | Carex panicea | ||
dA | F | Klokjesgentiaan | Gentiana pneumonanthe | sub-associatie gentianetosum | |
dA | F | Blauwe knoop | Succisa pratensis | ||
F | Gewoon reukgras | Anthoxanthum odoratum | |||
dA | O | Moerasstruisgras | Agrostis canina | ||
O | Pilzegge | Carex pilulifera | |||
dA | O | Gevlekte orchis | Dactylorhiza maculata subsp. maculata | ||
dS | O | Trekrus | Juncus squarrosus | sub-associatie gentianetosum | |
O | Zwarte zegge | Carex nigra | |||
O | Gewoon biggenkruid | Hypochaeris radicata | |||
O | Gewoon struisgras | Agrostis capillaris | |||
O | Veelbloemige veldbies | Luzula multiflora | |||
O | Gestreepte witbol | Holcus lanatus | |||
O | Gewone veldbies | Luzula campestris | |||
O | Liggend walstro | Galium saxatile | |||
O | Veldrus | Juncus acutiflorus | |||
dS | O | Ronde zonnedauw | Drosera rotundifolia | sub-associatie gentianetosum | |
O | Stijf havikskruid | Hieracium laevigatum | |||
O | Kale jonker | Cirsium palustre | |||
O | Moerasrolklaver | Lotus pedunculatus | |||
dS | Rode dophei | Erica cinerea | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Valse salie | Teucrium scorodonia | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Gewone brunel | Prunella vulgaris | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Kleine klaver | Trifolium dubium | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Smalle weegbree | Plantago lanceolata | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Heermoes | Equisetum arvense | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Witte klaver | Trifolium repens | sub-associatie ericetosum cinereae | ||
dS | Zandstruisgras | Agrostis vinealis | sub-associatie typicum |
- Moslaag
Kensoort | Diff.soort | Abundantie | Nederlandse naam | Wetenschappelijke naam | Opmerking |
---|---|---|---|---|---|
O | Heideklauwtjesmos | Hypnum jutlandicum | |||
O | Groot laddermos | Pseudoscleropodium purum | |||
O | Gewoon haakmos | Rhytidiadelphus squarrosus |
Verspreiding en voorkomen
Het verspreidingsgebied van de associatie van klokjesgentiaan en borstelgras is beperkt tot Vlaanderen, Nederland en het noorden en westen van Duitsland.
In Nederland is deze associatie beperkt tot de Pleistocene zandgronden, met een verspreidingsgebied dat overeenkomt met dat van de natte heiden.
In Vlaanderen is ze vooral bekend van de Kempen en de Vlaamse zandstreek.
Bedreiging en bescherming
Deze associatie zal bij gebrek aan beheer door natuurlijke successie evolueren tot een struweel. Toe te passen beheersmaatregelen zijn maaien (beheer als hooiland) met nabegrazing of continue, extensieve begrazing. Te intensief bemaaien, plaggen of branden kan echter leiden tot een grotere dominantie van pijpenstrootje, waarbij de kwetsbare soorten verdwijnen en enkel een rompgemeenschap overblijft. Andere bedreigingen zijn de drie V's verdroging, vermesting en verzuring.
De associatie van klokjesgentiaan en borstelgras kan ontstaan uit natte heide, vooral uit de gemeenschappen van de sub-associatie Ericetum tetralicis orchietosum, door maaien, branden of begrazing.
Bronnen, noten en/of referenties
|
Indeling van de vegetatieklasse Nardetea (klasse van de heischrale graslanden) |
---|
Orde: Nardetalia |