Gaza (stad)

In de Oslo-akkoorden van 1993 was overeengekomen dat de internationale luchthaven van Gaza mocht gaan functioneren. Israël hield er echter de controle over. Nadat het in 1998 door de Amerikaanse president Bill Clinton was geopend, werd het enkele jaren later tijdens de tweede Intifada volledig verwoest door Israël. Van een opbouw is het niet gekomen vanwege de eropvolgende conflicten met Israël.[2]

Evenals de luchthaven werd in de Oslo-akkoorden ook de aanleg van een zeehaven in Gaza toegestaan. Hiervoor was eind jaren '90 een contract van 73 miljoen dollar getekend met de Europese partners Nederland en Frankrijk. Ook deze zeehaven-in-constructie werd herhaaldelijk gebombardeerd en uiteindelijk geheel door Israël verwoest; volgens Israël om wapensmokkel te voorkomen maar volgens de Palestijnen om hun economie te verzwakken.

Zowel de verwoesting van de luchthaven als van de zeehaven staan mede de vredesonderhandelingen tussen Israël en Palestina in de weg.

In de jaren 2000-2005 viel het Israëlische leger geregeld Gaza-stad binnen, met name de wijk Zetoun. Hier zouden zich volgens het Israëlische leger veel illegale werkplaatsen bevinden waar munitie of wapens gemaakt werden, waaronder Qassamraketten die geregeld op Israëlische steden en dorpen werden afgevuurd. In augustus 2005 trok Israël zich terug uit de Gaza-strook, maar bleef wel de toegang ertoe militair controleren.

Na de dood van Yasser Arafat werd door de internationale gemeenschap, de VS en Israël op kop, sterk aangedrongen op democratische verkiezingen. In 2006 won Hamas deze verkiezingen van Fatah, maar de verkozenen werden door Israël gedeporteerd. In juni 2007 veroverde Hamas na een interne oorlog met Fatah gewapenderhand de Gazastrook, inclusief Gaza-stad en verklaarde Gaza "bevrijd". Veel aanhangers van Fatah vluchtten naar Egypte en de Westelijke Jordaanoever.

Op 27 december 2008 volgde een militair conflict met Israël dat het leven kostte naar schatting meer dan 1300 dodelijke slachtoffers en 4100 gewonden aan Palestijnse zijde, en 14 militairen en 3 burgers aan de zijde van Israël. Deze Israëlische militaire operatie had de naam Operatie Gegoten Lood. Hierna volgden nog hevige conflicten in 2012 en 2014 met Israël, die plaatsvonden in de Gazastrook met duizenden doden tot gevolg in Gaza en de gehele Gazastrook.

In Gaza bevindt zich ook de zogenaamde Martelarenbegraafplaats, de begraafplaats waar al eeuwenlang inwoners worden begraven, die gestorven zijn in oorlogen om de stad.

Gaza is ook een van de bisdommen van het Patriarchaat van Jeruzalem.

Gaza heeft een zeer lange geschiedenis; de eerste referentie naar de (oude) stad kwam van de Egyptische farao Thoetmosis II in de 15e eeuw v.Chr.. Onder Achnaton werd rond 1400 v.Chr. het Kanaänitisch gebied ingedeeld in drie Egyptische hoofdprovincies: twee in Syrië en een in Palestina met Gaza als hoofdstad. Egypte werkte met functionarissen ter plaatse uit eigen streek. In de 12e eeuw v.Chr. was Gaza een van de bekendste Filistijnse steden van de Pentapolis samen met Askelon, Asdod, Ekron en Gath. Deze welvarende liga stond in die tijd onder leiding van een seren (opperhoofd).

In 1187 v.Chr. deden de Zeevolken, waaronder de P-r-s-t, de Filistijnen, een poging Egypte binnen te vallen. Bij tegenaanvallen van de farao werd het gedeelte van het oude Kanaän dat later Israël en Judah zou worden vernietigd. In Medinet Habu zijn daar inscripties van Ramses III over te vinden. Later mochten deze volken (Filistijnen, Tjekker en mogelijk ook Denyen) zich aan de kustweg vestigen ("De weg van de Filistijnen"). Gaza, Ashdod, Ekron, Gath en Ashkelon vormden samen de Pentapolis, de vijf bekendste Filistijnse steden. Deze vijf steden vormden een liga onder leiding van een seren (opperhoofd). Ze vertonen een archeologisch verband met de Myceense cultuur. Zij namen de lokale Kanaänitische cultuur aan, maar er blijkt ook Indo-Europese invloed uit een aantal Filistijnse woorden.

In 1150 v. Chr leidden interne strubbelingen in Egypte tot terugtrekking van hun garnizoenen uit Beth Shean, de Jordaanvallei, Megiddo en Gaza.

In 734 v.Chr. vormde Pekach, de koning van Israël, een coalitie met Damascus, Ammon, Moab, Edom en enkele oude Filistijnse stadstaten tegen de Assyrische koning Tiglatpileser III, die een garnizoen legerde in Gaza.

In 670 v.Chr. werd Yurza, een Kanaänitische stad (nu Tell Jemmeh), tien kilometer ten zuiden van Gaza, op de zuidelijke oever van de Besor-rivier, veroverd en ingenomen door de Assyrische koning Esarhaddon op weg om Egypte te veroveren. Hij noemde Gaza "Arsa bij de beek van Egypte". Gedurende het grootste deel van de zevende eeuw v.Chr. bleef Gaza een belangrijk Assyrisch administratief centrum. Het werd na de val van Assyrië (612) en enkele jaren van verwarring, overgenomen door de Babyloniërs en, na 539, de Perzen.

Alexander de Grote veroverde de stad op de Perzen in het najaar van 332 v.Chr. Hij doodde de laatste Perzische garnizoenscommandant persoonlijk. Na Alexanders eigen dood in 323v. Chr was het gebied omstreden tussen zijn opvolgers, de Diadochen. Ptolemaeus I en Seleucus I Nicator versloegen bij Gaza in 312 v.Chr. Demetrius Poliorcetes, de zoon van Antigonus I Monophthalmus. Tot 200 behoorde de stad tot het Ptolemaeïsche Rijk, daarna tot het Seleucidische.

In 145 v.Chr. werd Gaza veroverd door Jonathan Makkabeüs, een van de vier broers van Judas Makkabeüs. Volgens Flavius Josephus werd Gaza omstreeks 100 v.Chr., toen een havenstad van het koninkrijk der Nabateeërs, op hun koning Aretas II veroverd door Alexander Jannaeus; een tiental jaren later werd de stad echter weer door de Nabatese koning Obodas I heroverd.[3] Alexander Jannaeus wist Obodas' zoon Aretas III echter te verslaan en de kust te veroveren. Hij hield wreed huis in Gaza.

Gaza werd helemaal herbouwd in de tijd van Herodes I en cadeau gedaan aan Livia, de vrouw van keizer Augustus. Later maakte de stad deel uit van de provincie Judaea, die na de Bar Kochba-opstand werd omgedoopt tot Palaestina.

Het werd in 635 veroverd door de islamitische Arabieren, en in de 12e eeuw werd de stad dan weer door de kruisvaarders veroverd en vervolgens heroverd door de Arabieren onder leiding van Saladin in 1187.

Het Ottomaanse Rijk veroverde Gaza in de 16e eeuw en bleef de stad onder haar controle houden tot de Eerste Wereldoorlog, met een korte onderbreking in 1799 toen Napoleon Bonaparte de stad veroverde als onderdeel van zijn expeditie naar Egypte.

In de Slag van Gaza van november 1917 versloeg het Britse leger onder generaal Edmund Allenby de Ottomanen. In het verdelingsplan (Resolutie 181, 1947) van de Verenigde Naties werd Gaza toegewezen aan de Arabieren. Echter, tijdens de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 werd Gaza veroverd en bezet door Egypte. In de Zesdaagse Oorlog van 1967 werd de stad door Israël veroverd en bezet.