Etna (vulkaan)
De Etna is een vulkaan aan de oostkant van het Italiaanse eiland Sicilië, in de provincie Catania en wordt nog steeds gevormd door het botsen van twee platen van de aardkorst. Hierdoor duikt de oceanische korst van de Afrikaanse Plaat onder de Euraziatische Plaat. De berg is, op de Stromboli na, de actiefste vulkaan van Europa.
Etna
| ||||
 | ||||
De Etna op Sicilië | ||||
| Hoogte | 3329,6 m | |||
| Coördinaten | 37° 44′ NB, 15° 0′ OL | |||
| Ligging | Sicilië, Italië | |||
| Type | Stratovulkaan | |||
| Laatste uitbarsting | Sinds 2011 continu actief | |||
  | ||||
 | ||||
Etna - uitbarsting 7 september 2007 | ||||
| (en) Global Volcanism Program, Smithsonian Institution | ||||
| ||||
Etna
| ||
| Werelderfgoed natuur | ||
 | ||
| Land |  | |
| UNESCO-regio | Europa en Noord-Amerika | |
| Criteria | viii | |
| Inschrijvingsverloop | ||
| UNESCO-volgnr. | 1427 | |
| Inschrijving | 2013 (37e sessie) | |
| UNESCO-werelderfgoedlijst | ||
De vulkaan wordt lokaal ook de Mongibello genoemd, naar het Italiaanse woord monte en het Arabische woord gebel wat beide 'berg' betekent. Volgens de Italiaanse schrijver Leonardo Sciascia lijkt hij op een "grote kat, die rustig ligt te spinnen en zo nu en dan even wakker wordt".
Op 21 juni 2013 tijdens de 37ste vergadering van de UNESCO-commissie, die bijeenkwam in Phnom Penh, is de Etna op de Werelderfgoedlijst geplaatst.[1]
Algemene kenmerken
De top van de noordoostkrater (3329,6 meter) maakt van de Etna de hoogste berg van het eiland. De Etna beslaat een oppervlakte van 1570 km², de diameter is ongeveer 45 kilometer. Het hoogst bereikbare punt is bij de Osservatore op bijna 3000 meter, gelegen in een kaal "maanlandschap", waar de zwavelgeur merkbaar wordt.
De Etna bestaat uit:
- Valle del Bove, een grote kloof ontstaan door aardverschuiving tijdens een uitbarsting,
- krater Trifoglietto,
- krater Mongibello.
De Etna is een van de zestien Vulkanen van het Decennium van de IAVCEI, vanwege zijn geschiedenis van grote uitbarstingen en de nabijgelegen bewoonde gebieden.
Type vulkaan
De Etna bestaat uit twee vulkaantypes: tot ongeveer 2700 meter is de Etna een schildvulkaan, de top is een stratovulkaan.
Bij de schildvulkaan is het magma in de magmahaard dun en vloeibaar. Het kan daardoor makkelijk naar het aardoppervlak doordringen. De hellingen die daardoor ontstaan zijn minder steil dan bij een stratovulkaan, waarbij sprake is van dikkere lava die minder snel wegloopt. Deze hogere stroperigheid zorgt ook voor een grotere weerstand bij het doordringen tot het aardoppervlak. De druk in de magmahaard moet dan eerst hoog oplopen voordat de vulkaan uitbarst. Hierdoor kunnen flinke lavafonteinen ontstaan zoals de Etna die regelmatig laat zien.
Activiteit
De Etna is na de Stromboli de actiefste vulkaan van Europa en een van de actiefste van de wereld. De gedocumenteerde uitbarstingen van de Etna gaan terug tot 1500 voor Christus. Een grote uitbarsting was 122 voor Christus (grote Plinian-uitbarsting die de kleine caldera van de "Cratere del Piano" creëerde). Zware uitbarstingen van lang geleden waar herinneringen aan zijn, waren in 1381 en 1669 toen de lava de stad Catania bereikte. In 1669 zijn er ongeveer 25.000 mensen omgekomen door de uitbarsting en werden 15 dorpen en een deel van Catania vernietigd. In 1787 was er een heel spectaculaire uitbarsting met lava-fonteinen tot 3000 meter hoog. Er komen altijd dampen vrij en geregeld zijn er uitbarstingen. Uitbarstingen zijn er geweest in onder andere 1978, 1981, 1986, 1987, 1989, 1991-1993, 1999, 2000, 2001, 2002, 2004 en ieder jaar van 2006 tot en met 2018. De grootste uitbarsting van de laatste honderd jaar was die in 2001, die 24 dagen duurde en vele gebouwen en de kabelbaan verwoestte.
De top van de Etna is door de jaren heen steeds veranderd. De huidige vulkaan heeft vijf actieve hoofdkraters:
- Voragine (ontstaan 1950),
- de noordoostkrater (ontstaan 1911),
- Bocca Nuova (ontstaan in 1968),
- de zuidoostkrater (ontstaan in 1971),
- de nieuwe zuidoostkrater (ontstaan in 2007).
De top van de zuidoostkrater is in mei 2007 gestopt met uitbarstingen. Rond september 2007 scheurde de flank van deze krater open en ontstond er een nieuwe kratermond. Daarna gingen de uitbarstingen verder via deze "pit crater", die nu de "nieuwe zuidoostkrater" wordt genoemd. De nieuwe krater is de actiefste krater en groeide zeer snel door het grote aantal uitbarstingen. Alleen al in de periode van januari tot en met november 2011 groeide de Etna al zo'n 200 meter, en is daarmee 's werelds snelst groeiende vulkanische berg. Sindsdien groeit de krater nog steeds in hoogte en omvang. De vulkanologen van het Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia (INGV) meldden in januari 2014 na een GPS-meting dat de 3290 meter hoge oude top van de zuidoostkrater is overtroffen door de nieuwe zuidoostkrater. De verwachting is dat dit de hoogste top van de Etna zal worden; nu ligt het hoogste punt nog op 3329,6 meter, op de rand van de noordoostkrater.
De Etna is erg wisselend in zijn uitbarstingen. Meestal zijn het Stromboliaanse of pulserende fonteinen met lavaspetters. Het formaat van deze spetters varieert van klein tot zo groot als een vrachtwagen. Dit komt doordat kleine gasbellen samenhopen tot een grote bel en naar de uitgang van de krater stromen in de hete magma. Deze bel spat uiteen bij het bereiken van de oppervlakte en lanceert de lava dan de lucht in. Soms ontstaan er net als in 2014 enkele scheuren onder aan een krater en daar loopt dan de lava langzaam uit. Dit kan van korte duur zijn tot wel enkele maanden. Ook is de tijd tussen de uitbarstingen erg verschillend van enkele dagen tot enkele jaren. 2011 was een van de actiefste jaren van de afgelopen eeuw met zo'n 20 uitbarstingen. Sindsdien heeft de Etna nog steeds meerdere uitbarstingen per jaar.
24 december 2018 was er een uitbarsting bij de Voragine, een van de vijf hoofdkraters op 3300 meter hoogte. Twee dagen later volgde een aardbeving met een kracht van 4,8 aan de zuidoostelijke voet van de Etna.[2] Er werden in totaal zo'n duizend aardschokken geteld van uiteenlopende zwaarte. Vooral in de plaats Zafferana Etnea werden veel gebouwen beschadigd, waaronder een kerk uit de zeventiende eeuw. Er raakten 28 mensen gewond en 400 dakloos.
Bergtoppen
- Monte Santa Maria (1745 m)
- Monte Pizzillo (2414 m)
- Monte Prumento Netto (2299 m)
- Monte Dagalotto (2623 m)
- Punta Lucia (2934 m)
- Monte Etna (3250 m)
- Monte Prumento Supino (2845 m)
Bereikbaarheid
Met auto of lijnbus kan vanuit plaatsen zoals Catania en Taormina, die aan de voet van de vulkaan liggen, de berghut Rifugio Sapienza op 1800 meter bereikt worden. Een kabelbaan gaat vanaf daar verder tot ruim 2580 meter. Bij goed weer kan met 4x4 jeeps door een heuvelig lavalandschap naar 3000 meter worden gereden, waar het in de zomer tot 25 graden koeler kan zijn dan op zeeniveau. Vanaf het eindpunt, dat in de buurt ligt van de kraters uit 2002, kunnen met een gids diverse routes gelopen worden.
Afbeeldingen
De krater van de flankeruptie van 2002.jpg)
De Etna op 30 december 2002
Route naar berghut Torre del Filosofo
Krater
Gestolde lava
Skiën op de noordflank
Externe links
- De Etna op Vulkanisme.nl
- (de) Etna: Foto's en Video uitbarstingen, QTVR-Panoramen
- (it) INGV webcams en thermo-cam
 |
Zie de categorie Mount Etna van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Bronnen, noten en/of referenties |
| Vulkanen van het Decennium (1990-1999) |
|---|
|
Avatsja · Colima · Etna · Galeras · Mauna Loa · Merapi · Nyiragongo · Mount Rainier · Sakurajima · Santa Maria · Santorini · Taal · El Teide · Ulawun · Unzen · Vesuvius |
