Eemskanaal

In het eerste decennium van de 19e eeuw begon de afwatering in Drenthe en Groningen zorgen te baren.[1] Het afgraven van de veengebieden deed de afwatering sterk toenemen. Al dit water moest via Groningen en het Reitdiep naar de Lauwerszee stromen. Deze afwatering liep niet goed vanwege de relatief hoge ebstanden en dit probleem werd verergerd bij een aanhoudende westenwind.[1]

Men kwam met het plan de afwatering te verleggen naar de Dollard. Er lagen al plannen voor een kanaal voor de scheepvaart tussen de provinciale hoofdstad en Delfzijl en dit kon tegelijk voor de afwatering dienstdoen. In 1877 kwam het Eemskanaal gereed.[1] Bij Delfzijl zijn een spui- en schutsluis aangelegd. Het kanaal voldeed zeer goed als afwateringskanaal, door de stroming werd het kanaal breder en bleef goed op diepte. Voor de scheepvaart was dit op zijn minst hinderlijk; de hoeveelheid af te voeren water was groot en bij het spuien kon de stroomsnelheid een top van 1 meter/seconde bereiken waardoor scheepvaartverkeer eigenlijk onmogelijk was.[1] Het Damsterdiep verloor na de opening van het Eemskanaal haar rol als scheepvaartweg.

In 1953 werden de plannen voor verbeteringen aan het Eemskanaal goedgekeurd.[2] Het kanaal kreeg een bodembreedte van 24 meter, dit was in de oude situatie tussen de 12 en 16 meter.[2] Verder werd het kanaal verdiept naar 5,2 meter bij Groningen en, in verband met de afwatering, tot 5,8 meter bij Delfzijl. Het kanaal is verbreed naar maximaal 60 meter bij Delfzijl.[2] Deze werkzaamheden en de bouw van drie nieuwe bruggen en een zeesluis bij Farmsum vergden een investering van 35 miljoen gulden.[2] Op 27 juni 1967, na een bouwperiode van 13 jaar, werd het vernieuwde kanaal officieel geopend.

Het kanaal is 26,5 km lang en 60 meter breed. Die breedte heeft ervoor gezorgd dat het kanaal ook deels gemeentegrens is geworden. Een klein deel van de gemeente Ten Boer lag ten oosten van het kanaal en lag daardoor nogal geïsoleerd ten opzichte van het hoofddorp. Dat deel, onder andere de buurtschappen Blokum, Roeksweer en Heidenschap, werd daarom bij de gemeente Slochteren gevoegd.

In 1958 is bij Delfzijl de verbinding met open zee vervangen. De oude verbinding wordt sindsdien alleen gebruikt voor het afwateren, terwijl de scheepvaart gebruikmaakt van de nieuwe verbinding. In hetzelfde jaar werd ook de Oosterhornhaven aangelegd, waar zich nu het grootste industrieterrein van Delfzijl bevindt (onder andere op de plaats van het voormalige dorp Heveskes).

Er liggen zes bruggen over het Eemskanaal met een minimale breedte voor de scheepvaart van 16 meter. Daarvan behoren 4 tot de oorspronkelijke 16 bruggen in het kanaal; twee zijn er nieuw bij gekomen, namelijk in de ringweg (Beneluxweg) om Groningen en de N33 tussen Appingedam en Delfzijl(Word in toekomst vervangen door een Aquaduct). De namen van de bruggen zijn, achtereenvolgens van Groningen naar Delfzijl: Driebondsbrug, Borgbrug, Bloemhofbrug, Woldbrug, Eelwerderbrug en ten slotte de brug bij Farmsum over het binnenhoofd van de zeesluis.

Als gevolg van de bodemdaling door aardgaswinning zijn de laatste grote aanpassingen aan de oeverconstructies en dijken van het Eemskanaal uitgevoerd in de periode 1993 tot en met 1995.

In 2011 werd bekend dat het het kanaal in eigendom, beheer en onderhoud door de provincie Groningen aan Rijkswaterstaat[3] zal worden overgedragen.

Rijkswaterstaat is gestart met een reconstructie van de vaarroute Lemmer-Delfzijl.[4] De vaarroute loopt via het Prinses Margrietkanaal naar het Van Starkenborghkanaal en eindigt in het Eemskanaal. Dit traject is een van de drukste en belangrijkste van Nederland. Het vervoer van goederen via deze route blijft groeien en ook de pleziervaart neemt toe. Om deze groei op te vangen en de doorstroming van de scheepvaart te bevorderen en veilig te houden, wordt de vaarweg verbreed en verdiept. Als eerste wordt de vaarweg verruimd, zodat deze straks geschikt is voor de grootste schepen, klasse Va. Verder wordt een deel van de oevers aangepast en zes bruggen worden vervangen. De werkzaamheden worden rond 2017 afgerond.

In de ochtend van 6 januari 2012 werden inwoners van Woltersum verplicht geëvacueerd omdat de Eemskanaaldijk ter hoogte van het dorp ernstig verzwakt was door het aanhoudend hoge water. De dijk lekte kwelwater. De kans op een dijkdoorbraak was klein, maar mocht het gebeurd zijn dan waren de gevolgen groot. Inwoners van delen van Wittewierum, Ten Post en Ten Boer moesten ook hun huizen verlaten. Als tijdelijke oplossing werd in februari de kade bij Woltersum verstevigd met een extra kleilaag.

Medio 2012 maakte waterschap Noorderzijlvest bekend € 1,1 miljoen te investeren in de versteviging van enkele delen van de Eemskanaalkade Noordzijde.[5] De kade ter hoogte van Woltersum, Hoeksmeer, Tuikwerd en Borgbrug werden nog hetzelfde jaar verstevigd met een stalen damwand. Deze werkzaamheden stonden in de planning voor 2016, maar zijn vanwege het hoge water in januari 2012 vervroegd.

Over het kanaal liggen, van Groningen naar Delfzijl, de volgende bruggen:

Nr.:	Naam:	Soort:	Traject:	Afbeelding:
1	Driebondsbrug	verkeersbrug (liggerbrug)	N46RING Groningen - Eemshaven
2	Borgbrug	verkeersbrug (ophaalbrug)	Lewenborg - Meerstad (Borgweg)
3	Bloemhofbrug	verkeersbrug (ophaalbrug)	N865 Ten Post - Schildwolde (Woldjerweg)
4	Woldbrug	verkeersbrug (ophaalbrug)	N989 Laskwerd - Appingedam (Woldweg)
5	Eelwerderbrug	verkeersbrug (basculebrug)	N33 Assen - Eemshaven (Flikkezijlsterweg)
6	Zeesluis Farmsum	verkeersbrug (ophaalbrug)	N991 Delfzijl - Weiwerd
7	Zeesluis Farmsum	verkeersbrug (ophaalbrug)	N990 Delfzijl - Weiwerd

Sinds 1988 organiseert de Groninger Studenten Roeivereniging Aegir op het Eemskanaal de 6 km lange roeiwedstrijd De Hel van het Noorden.

• De website van Vaarweg Lemmer-Delfzijl