Charlotte van België

Prinses Charlotte kreeg een harde, maar verzorgde opvoeding, met veel aandacht voor talen, behalve het Nederlands.

De prinses was een gewilde huwelijkskandidate. Onder meer George van Saksen dong naar haar hand, maar ook koning Peter V van Portugal, een volle neef van haar. Op deze verbintenis werd zeer aangedrongen door Charlottes nicht, koningin Victoria van het Verenigd Koninkrijk, maar uiteindelijk bepaalde Leopold dat zijn dochter – binnen de eisen van ebenbürtigkeit – vrij was in de keuze van een huwelijkskandidaat.[1]

Op 27 juli 1857 trad zij in het huwelijk met de Oostenrijkse aartshertog Maximiliaan, een jongere broer van keizer Frans Jozef I. De prinses was verliefd op haar Max, het was een liefdesverbintenis. De verbintenis kon ook zeer op de instemming rekenen van de moeder van de bruidegom, aartshertogin Sophie. Deze was inmiddels in allerlei conflicten verzeild geraakt met haar eerste schoondochter, keizerin Elisabeth. Aan Elisabeth – die een grondige hekel aan Charlotte zou krijgen – werd de Belgische prinses door haar schoonmoeder ten voorbeeld gehouden. Zij vestigden zich in Milaan, waar Maximiliaan optrad als gouverneur van het koninkrijk Lombardije-Venetië. Charlotte trachtte haar man te ondersteunen in diens pogingen om deze Italiaanse gewesten voor het Oostenrijkse keizerrijk te behouden. In 1859 onthief Frans Jozef zijn broer evenwel van zijn functie, waarna het paar zich vestigde in het kasteel Miramare nabij Triëst.

Daar werd Maximiliaan, vooral op aandringen van de Franse keizer Napoleon III, de keizerskroon van Mexico, waar hij een marionettenkeizerrijk had weten te vestigen, aangeboden. In 1864 aanvaardde Maximiliaan dit aanbod.[2]

Charlotte – die in Mexico bekend zou worden als keizerin Carlota – en Maximiliaan gingen wonen in het paleis in Chapultepec. Het paar kon geen kinderen krijgen, en adopteerde daarom Agustín de Iturbide y Green, kleinzoon van keizer Agustín I, als zoon en opvolger. Charlotte en Maximiliaan poogden zich de Mexicaanse cultuur eigen te maken. Maar waar het Maximiliaan ging om goed te kunnen regeren over zijn onderdanen was Charlotte meer geïnteresseerd in de grandeur van het keizerrijk. Charlotte stak veel tijd in de hofhouding en het organiseren van bals. Zij wilde het keizerrijk vooral meer aanzien geven, en stelde zelfs voor Centraal-Amerika te heroveren.

In werkelijkheid konden de Franse en monarchistische troepen Mexico zelf niet geheel onder hun bewind krijgen. Eind 1865 begonnen de republikeinen van president Benito Juárez vanuit het noorden hun tegenoffensief. Nadat duidelijk werd dat Mexico niet behouden kon worden, trokken de Fransen zich in 1866 terug. Charlotte reisde naar Europa en ging van hof naar hof. Eerst klopte ze aan bij de Bonapartes in Parijs, maar Napoleon III weigerde haar te helpen. Charlotte weigerde zelfs eten, ze had angst voor vergiftiging. De grootvader van de keizerin was Lodewijk-Filips van Bourbon, deze werd opgevolgd door een Bonaparte, Napoleon III; de keizerin was zich bewust van haar familiebanden en verweet de keizer onpartijdigheid. Algauw besefte de keizerin dat ze niets meer kon inbrengen en verliet ontgoocheld Parijs.

Ook het Oostenrijkse hof was niet bereid het kwijnende keizerrijk te helpen. Van daaruit ging ze de zaak bepleiten bij paus Pius IX, ook daar gaf ze tekens van wanhoop en krankzinnigheid. In Triëst werd de keizerin, die inmiddels helemaal van de wereld was, opgevangen. Ze zou haar man nooit meer terugzien.

Ondertussen, in 1867, verging het haar echtgenoot nog slechter. De keizer besloot zonder versterking de zaak recht te trekken, tevergeefs. Hij werd verslagen en meedogenloos ter dood veroordeeld. Toen het nieuws Europa bereikte, protesteerden alle Europese koningshuizen tevergeefs. Op 19 juni stierf de keizer voor een vuurpeloton van zeven man.

Er werd besloten Charlotte te sparen en te behoeden voor dit nieuws; het personeel mocht niet rouwen zodat de keizerin geen argwaan zou krijgen. Een maand later liet koning Leopold II van België zijn zus naar Laken terugkomen. Ondertussen bleef de keizerin in een kunstmatige roes, niet wetende van de gebeurtenissen. Pas na zeven maanden kreeg ze het nieuws te horen, hetgeen haar geestestoestand niet verbeterde.

De keizerin kreeg vlagen van hysterie en woede, afgewisseld met heldere momenten. Volgens sommigen bleef zij tot haar dood volhouden keizerin van Mexico te zijn. "Haar bruidsjurk, verlepte bloemen en een gevederd Mexicaans afgodsbeeld hingen bij haar aan de muur. Volgens berichten bracht ze haar dagen door in gesprek gewikkeld met een levensgrote pop gekleed in een keizerlijk gewaad". (zie Hochschild A. "De geest van koning Leopold II") Zij sprak deze pop aan met 'Max' en beweerde dat hij het hart van Maximiliaan bezat.

Algauw besefte de koning dat ze niet in Laken kon blijven, en stuurde haar naar het paviljoen in Tervuren, het vroegere zomerpaleis van de prins van Oranje (Willem II), onder toezicht van Antoine Hart[3]. Op 3 maart 1879 brandde het paviljoen van Tervuren af. Niet ver van deze site zou Leopold II later het Koloniënpaleis bouwen. De keizerlijke arts Hart redde de keizerin, die de ernst van de zaak niet besefte. Daarna verhuisde Charlotte met haar hofhouding naar het Kasteel Bouchout te Meise, waar zij tot haar dood bleef wonen.

Dat zij de schoonzus was van de Oostenrijkse keizer, vormde in de Eerste Wereldoorlog een netelige situatie voor koning Albert. De koningskinderen verbleven tijdens de Eerste Wereldoorlog in Engeland terwijl koningin Elisabeth en koning Albert in het niet-bezette deel van België verbleven. De keizerin bleef in haar kasteel in het bezette landsdeel. Aan de ingang hing een bord:

Hier woont hare Majesteit de Keizerin van Mexico; schoonzus van zijne Keizerlijke Majesteit; Franz-Jozef, Keizer van Oostenrijk; Koning van Hongarije.

De Duitse keizer gaf expliciet het bevel de schoonzus van de Oostenrijkse keizer te sparen. De Duitse troepen lieten de keizerin met rust, tot tevredenheid van de koninklijke familie. De koninklijke familie bleef zich bekommeren om de oude vorstin. Ze kreeg veel aandacht van haar neven en nichten: prinses Clémentine en prins Boudewijn, maar ook prinses Louise en prinses Henriëtte vergaten haar niet. Keizer Frans Jozef zou via zijn schoondochter aartshertogin Stefanie contact houden.

De keizerin overleed op hoge leeftijd. Ze werd begraven in de Koninklijke Crypte van Laken. Haar graf is in de Prinsenkapel, naast de grote crypte waar haar vader en broer zijn bijgezet.

• Charlotte is het onderwerp van Adiós, mamá Carlota, een satirisch lied dat vandaag de dag nog steeds gezongen wordt in Mexico. Het is geschreven door de schrijver Vicente Riva Palacio, wiens vader was aangewezen als advocaat van Maximiliaan.
• Bette Davis speelde de tragische keizerin in de film "Juarez" (V.S. 1939), geregisseerd door William Dieterle. Medea de Novara speelde haar in vier Mexicaanse producties van regisseur Miguel Contreras Torres: "Juárez y Maximiliano" (1933), "La Paloma" (1937), "The Mad Empress" (1940) and "Caballería del Imperio" (1942).
• Een van de bekendste literaire portretten van Charlotte verschijnt in de roman Nieuwsberichten uit het Keizerrijk ('Noticias del Imperio') uit 1987 van de Mexicaanse schrijver Fernando del Paso. De roman behandelt de Mexicaanse periode van Charlotte en Maximiliaan en een groot gedeelte van het verhaal wordt verteld in de vorm van een monoloog van de bejaarde en waanzinnige Charlotte.
• In de musical Carlota, a serpentine crown (2009) van componist en librettist Marcel Wick wordt Charlotte geportretteerd als een vrouw die door ambitie naar een onafwendbare ondergang wordt gedreven.

• Maximilian von Götzen-Iturbide

• De terugkeer van Charlotte. Juli 1867 – een delicate opdracht voor baron Adrien Goffinet.- Olivier Defrance, Rossella Fabiani
• Une année de la vie de l'impératrice Charlotte, 1867-1868.
• Brises du pays belge : hommage poétique à Sa Majesté l'Impératrice Charlotte / Théodore De Rive
• Charlotte : la passion et la fatalité : première princesse de Belgique, dernière impératrice du Mexique / Mia Kerckvoorde ; traduit par Liliane Wellekens
• Charlotte et Maximilien : l'empire des archidupes / Janine Lambotte
• Une impératrice dans la nuit : correspondance inédite de Charlotte de Belgique (février-juin 1869) / Laurence van Ypersele
• Le mariage de Maximilien et Charlotte : journal du Duc de Brabant : 1856-1857 / publié par V. Capron
• De waanzin van Charlotte, prinses van België, keizerin van Mexico / Jos Pauwels

• Mexico: de Franse Interventie en het 2de Keizerrijk, 1862-1867

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Charlotte of Belgium op Wikimedia Commons.

Bronnen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Adiós, mamá Carlota op Wikisource.

Prinsen en prinsessen van België (van den bloede)

Generatie I: Lodewijk Filips · Leopold (II) · Filips · Charlotte Generatie II: Louise · Leopold · Stefanie · Clementine · Boudewijn · Henriëtte · Josephine · Josephine · Albert (I) Generatie III: Leopold (III) · Karel · Marie José Generatie IV: Josephine Charlotte · Boudewijn · Albert (II) · Alexander · Marie Christine · Marie Esmeralda Generatie V: Filip · Astrid · Laurent Generatie VI: Elisabeth · Gabriël · Emmanuel · Eléonore · Amedeo · Maria Laura · Joachim · Luisa Maria · Laetitia Maria · Louise · Nicolas · Aymeric