Butaan

Butaan (C4H10) is een koolwaterstof uit de groep alkanen.

Butaan
Structuurformule en molecuulmodel
Structuurformule van butaan
Molecuulmodel van butaan
Algemeen
Molecuulformule
     (uitleg)		C4H10
IUPAC-naambutaan
Andere namenbutagas, n-butaan
Molmassa58,12 g/mol
SMILES
CCCC
CAS-nummer106-97-8
EG-nummer203-448-7
PubChem7843
BeschrijvingBrandbaar gas
Vergelijkbaar metpropaan
Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen
Gevaar
H-zinnenH220 - H280
EUH-zinnengeen
P-zinnenP210 - P410+P403
OpslagVerwijderd houden van warmte en ontstekingsbronnen, fles niet langdurig blootstellen aan zonlicht.
EG-Index-nummer601-004-00-0
MAC-waarde2400 mg/m³
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestandgasvormig
Kleurkleurloos
Dichtheid0,59 kg/m³ (bij 15°C - vloeibaar) en 2,44 kg/dm³ (bij 15°C - gas)[1] g/cm³
Smeltpunt−138,35 °C
Kookpunt−0,5 °C
Vlampunt−60 °C
Zelfontbrandings- temperatuur287 °C
Oplosbaarheid in water0,061 g/l
Waar mogelijk zijn SI-eenheden gebruikt. Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal    Scheikunde

Bij kamertemperatuur is butaan een brandbaar gas dat als brandstof gebruikt wordt. Ook in de chemische industrie heeft het tal van toepassingen. Het wordt gewonnen uit de raffinage van aardolie en aardgas.

Isomeren

Er bestaan twee verschillende isomere moleculen van butaan. De koolstofketens van de twee soorten butaanmoleculen verschillen daarbij in de mate van vertakking:

  • onvertakt, vier koolstofatomen op een rij: n-butaan, orthobutaan of gewoon butaan.
  • vertakt: isobutaan of methylpropaan.

Etymologie

Het prefix but- is afgeleid uit het Latijnse butyrum, dat boter betekent. Boterzuur is de gebruikelijke naam voor butaanzuur. Zouten en esters van boterzuur heten butyraten.

Zwaarder dan lucht

De relatieve dichtheid van butaan ten opzichte van lucht bedraagt circa 2,09. Butaan is dus iets meer dan twee keer zo zwaar als lucht. Doordat butaan zwaarder is dan lucht kan het zich, bij onvoldoende ventilatie, laag bij de grond ophopen met mogelijk gevaarlijke situaties als gevolg. Uit veiligheidsoogpunt moet daarom worden voorzien in onderventilatie bij opslag en gebruik van butaan.

Toepassingen
butaan in gasfles

Butaan in gasflessen wordt in België gebruikt op plaatsen waar geen aardgas beschikbaar is (voornamelijk om eten te bereiden). In Nederland worden gasflessen voornamelijk gevuld met propaan. Ook wordt butaan gebruikt als gas in aanstekers, hiervoor wordt het ook als navulling in bussen verkocht.

Het kookpunt van −0,5 °C is soms een probleem: butaan is bij omgevingstemperaturen beneden deze waarde vloeibaar en dus niet direct bruikbaar. Bij lage temperaturen is propaan daarom beter geschikt voor verwarming en om te koken.

Mengsels van butaan en propaan worden onder de naam lpg gebruikt als brandstof voor voertuigen. Bij kamperen wordt dit gas gebruikt om op te koken en dergelijke. Ook de gaspatronen voor hobbybranders zijn er mee gevuld. Bedrijfsmatig worden gasflessen met butaan en propaan gebruikt door onder meer dakdekkers en loodgieters. Mengsels in gezuiverde vorm worden gebruikt als drijfgas in spuitbussen.

Gezondheid

Butaangas zoals dat voorkomt gemengd met propaangas in onder andere aanstekers, kan als dat wordt geïnhaleerd ernstige hartritmestoornissen veroorzaken. Iemand kan daaraan zelfs overlijden. Dit wordt aangeduid met het ”sudden sniffing death syndrome”.[2] Gebruik van drijfgassen om ze te snuiven kan bovendien tot leverschade leiden. Door het inhaleren van aanstekergas overleed in maart 2017 een 13-jarige Nederlandse jongen en een maand eerder een 19-jarige Belgische vrouw.[3] In 2010 raakte een 15-jarige jongen in coma.[4]

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Butane op Wikimedia Commons.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.