Bruce Lee

Bruce Lee was een Chinese Amerikaan en werd geboren op 27 november 1940 in het jaar van de draak (volgens de Chinese astrologie), tussen 6 en 8 uur 's ochtends, het uur van de draak. Bruce Lee werd geboren in een ziekenhuis van het Amerikaanse San Francisco waarna zijn ouders met de Chinese opera op tournee gingen in de Verenigde Staten. Dit ziekenhuis lag in het Chinatown gedeelte van San Francisco. Zijn ouders noemden hem Lee Yun Fan. Echter, in de Amerikaanse geboorteakte, die hij toen toegewezen kreeg, noteerde de verpleegster zijn naam als "Bruce Lee". Na drie maanden keerden zijn ouders met hem terug naar Hongkong, waar Lee zijn jeugd zou doorbrengen. Zijn moeder was bijgelovig en om Lee te beschermen tegen de invloed van Chinese demonen, gaf ze hem de meisjesnaam "Sai Fon" ("kleine feniks"). Zijn familie had al eerder een zoon verloren en gaven daarom aan hun pasgeboren zonen meisjesnamen om zo de demonen in verwarring te brengen, zodat die niet de ziel van hun zoon konden stelen.

De vader van Bruce Lee, Hoi Chuen, was film- en opera-acteur. Zijn moeder Grace Ho was de geadopteerde dochter van Ho Kom Tong, die tot een van de rijkste clans van Hongkong behoorde. Het is niet bekend wie de biologische ouders van Bruce Lees moeder waren.[1] Bruce Lee was de op een na jongste van vijf kinderen. Bruce Lee had twee zussen en twee broers: Phoebe, Agnes, oudere broer Peter en jongere broer Robert. Zijn broer Roy Lee werd kampioen schermen en verdween op raadselachtige wijze tijdens een vakantie naar Mexico. Zijn jongere broer Robert werd muzikant. Aangezien zijn vader opera- en filmacteur was, kreeg Lee als kind al de gelegenheid om in enkele Chinese films te verschijnen. Lee´s eerste kennismaking met kungfu kwam via zijn vader, die hem op reeds jeugdige leeftijd de grondbeginselen van het Wu-stijl tai chi chuan bijbracht.

Leraar Yip Man en Bruce Lee

De stad Hongkong, waar Lee opgroeide, was destijds een kolonie van het Verenigd Koninkrijk. Het was een heel drukke stad en het werd geteisterd door straatbendes. Om zich hiertegen te weren vormde Lee met zijn vrienden een eigen straatbende. Ze noemden zichzelf The Tigers of Junction Street. Nadat hij in 1953 door een andere straatbende in elkaar werd geslagen, besloot Lee kungfulessen te nemen. Onder grootmeester Yip Man ging hij de Wing Chun-stijl van het kungfu beoefenen. Bruce Lee werd een fanatiek beoefenaar, die al snel vorderingen maakte en beter werd dan de meeste seniorleerlingen. Van 1954 tot 1958 trainde hij eerst onder meester Yip Man en later onder meester Wong Shun Leung. Hij hield zich daarnaast ook bezig met westers boksen. In 1957 werd hij kampioen van de Hongkong amateur- bokskampioenschappen. Via zijn broer Peter maakte hij tevens kennis met het schermen, die hem enige onderricht hierin gaf. Verder was Lee een zeer getalenteerd chachacha-danser en werd hij in 1958 kampioen danser van Hongkong.

Gaandeweg raakte Lee steeds vaker betrokken bij straatgevechten. Dit bracht hem vervolgens in problemen met de politie. Zijn ouders besloten toen dat hij maar naar vrienden van de familie in de Verenigde Staten moest gaan om te studeren. Zijn zus Agnes en broer Peter waren hem met studiebeurzen reeds voorgegaan. In april 1959 met slechts 100 dollar op zak ging Lee aldus naar de VS, waarbij zijn Amerikaanse geboorteakte hem toegang gaf tot het land. In de VS ging Lee naar Seattle om te werken bij een Chinees restaurant, waarvan eigenaresse Ruby Chow een kennis van de familie was. Lees oudere broer Peter, die in Minnesota studeerde, werkte soms ook in het restaurant. In Seattle ging Lee studeren aan de Edison Technical School, een middelbare school. Hier haalde hij een diploma, om vervolgens toneeldrama te studeren aan de Universiteit van Washington. Hier volgde Lee ook veel colleges over filosofie en psychologie. Inmiddels was hij al gestopt met het werken in het restaurant. Om in zijn onderhoud te voorzien, ging Lee in zijn vrije tijd lesgeven in kungfu, voornamelijk aan studenten van de universiteit. Aan de universiteit leerde hij zijn toekomstige vrouw Linda C. Emery kennen, een van zijn leerlingen.

Na het doorlopen van de universiteit stortte hij zich volledig op zijn kungfuschool en werd fulltime kungfuleraar. Na genoeg gespaard te hebben opende hij een eigen trainingscentrum in Seattle. Hij noemde zijn school Jun Fan Kung Fu, wat vrij vertaald Bruce Lees Kungfu betekent. Hij gaf daar voornamelijk les in een wat gemodificeerde versie van Wing Chun. Jessy Glover (judo beoefenaar) en Taky Kimura behoorden tot zijn eerste leerlingen. Zij werden later beiden de assistentleraren van Lees school. In die tijd leerde Lee een Chinees, genaamd James Yimm Lee kennen, die twintig jaar ouder was dan hij en een welbekende kungfuleraar uit die buurt was. Hun vriendschap vorderde zover dat ze samen besloten een tweede school in Oakland te openen. Via James Yimm Lee kwam Lee in contact met Ed Parker, de grondlegger van het Amerikaanse Kenpo. Via Ed Parker leerde Lee Dan Inosanto kennen, die vervolgens zijn student werd.

Het feit dat hij ook westerse leerlingen had, wekte het misnoegen op van lokale Chinese kungfu-leraren. Deze leraren vonden niet dat de geheimen van kungfu aan westerlingen doorgegeven mochten worden en daarom onderwezen zij alleen Aziatische mensen. De leraren stuurden vervolgens Wong Jack Man naar Lee met een brief om te stoppen met lesgeven aan westerlingen. Toen Lee hiermee niet akkoord ging, daagde Wong Jack Man hem uit tot een gevecht. Lee nam deze uitdaging aan. Afgesproken werd als Lee dit gevecht zou winnen, hij verder mocht gaan met lesgeven, zo niet dan moest hij zijn school sluiten. In 1964 vond dit gevecht plaats in de trainingsruimte van Lees school en werd bijgewoond door de vrouw van Lee, James Yimm Lee, en door William Chen, die een leraar tai chi chuan was. Lee werd de overwinnaar van dit gevecht.

Het gevecht met Wong Jack Man zette Lee daarna aan het denken. De overwinning was namelijk zeer nipt geweest. Ook vond Lee dat het gevecht te lang geduurd had. Al snel kwam hij tot de conclusie dat zijn gevechtsmethode niet voldoende voldeed aan de praktijk. De daarop volgende periode begon Lee te onderzoeken hoe hij zijn stijl kon aanpassen. Lee wilde een vloeiende en praktische vechtkunst ontwikkelen waarin de beoefenaar ervan vooral zichzelf is en zichzelf kan uitdrukken. Dit alles leidde tot de creatie van een nieuwe gevechtsstijl, die hij jeet kune do noemde, wat vrij vertaald "methode van de onderscheppende vuist" betekent. Het uiteindelijk ontwikkelde jeet kune do bestond uit een combinatie van verschillende vechtstijlen.

Bruce Lee en zoon

Op 17 augustus 1964 trouwde Lee in Seattle met de Amerikaanse Linda C. Emery. Op 1 februari 1965 werd hun zoon Brandon Lee geboren en op 19 april 1969 werd dochter Shannon Lee geboren. Met zijn gezin woonde Lee achtereenvolgens in Seattle, Oakland, Los Angeles en Hongkong. Zodra zijn zoon Brandon lopen kon, begon Lee hem te onderwijzen in oosterse vechtkunsten. Brandon werd later ook filmacteur en speelde in meerdere actiefilms, maar kwam op jonge leeftijd om het leven bij de opnames van de film The Crow (1993). Hij werd per ongeluk dodelijk getroffen door een kogel. Dochter Shannon heeft later ook in een aantal films gespeeld.

Als vechtkunstenaar gaf hij vaak demonstraties bij het Long Beach Nationals-vechtsportgala, die door Ed Parker georganiseerd werden. Lee heeft hier twee demonstraties vaak gegeven: push-ups op twee vingers van één hand, en een stomp met een gestrekte arm van 1 inch afstand, de zogenaamde "one inch punch". Deze techniek komt uit het Wing Chun. Bij het vechtsportgala maakte hij kennis met andere vechtkunstenaars zoals Chuck Norris, Jhoon Rhee, Mike Stone en Joe Lewis. Hij raakte bevriend met hen en hij trainde soms samen met elk van hen. Het meest trainde hij samen met Chuck Norris, die zijn vaste sparringspartner werd. Met taekwondo-expert Jhoon Rhee wisselde hij vechttechnieken uit. Kickbokser Joe Lewis zocht hem een keer op voor instructie en gedurende een jaar was Bruce Lee zijn privéleraar. Lee heeft ook samen getraind met jiujitsu-expert Gene LeBell, die hij op de set van de televisieserie The Green Hornet tegen zou komen. Ondertussen had hij in Los Angeles een derde kungfuschool geopend samen met Dan Inosanto, die daar assistent-leraar werd. Deze school werd vaak bezocht door beroemdheden zoals Steve McQueen, James Coburn, Stirling Silliphant en Kareem Abdul-Jabbar.

Op 10 mei 1973, tijdens het opnemen van het geluid voor de film Enter the Dragon, viel Lee plotseling neer. Hij werd in bewusteloze toestand overgebracht naar het Hong Kong Baptist ziekenhuis. In het ziekenhuis constateerde zijn behandelend arts dat Lee last had van een zwelling in de hersenen en gaf hem hiervoor medicatie. Ook werd er een kleine hoeveelheid van de drug cannabis uit zijn maag verwijderd. De volgende dag toen Lee bijgekomen was in het ziekenhuis, vroeg zijn dokter of hij drugs gebruikte. Lee bevestigde dat hij soms op cannabis van Nepal kauwde en dat hij op de dag dat hij flauwviel op cannabis gekauwd had. Zijn dokter gaf hem daarop een waarschuwing om hiermee te stoppen.

Later, nadat de verfilming van Enter the Dragon voltooid was, wilde Lee weer verdergaan met de opnames voor zijn volgende film Game of Death. Op 20 juli 1973 zou hij samen met filmproducer Raymond Chow in Honkong een ontmoeting hebben met enkele medeacteurs voor deze film. Eerst een ontmoeting in het huis van actrice Betty Ting Pei en later op de dag een diner met acteur George Lazenby. Tijdens zijn bezoek aan Pei kreeg Lee last van hoofdpijn. Hij kreeg hiertegen een pijnstiller aangeboden door Pei. Na het nemen van de pil, ging hij even liggen om wat uit te rusten. Chow vertrok eerder om in een restaurant het diner met Lazenby te regelen. Toen Chow samen met Lazenby bij het restaurant zat te wachten en Lee maar niet kwam opdagen, besloot hij Pei te bellen. Van Pei kreeg hij te horen dat ze Lee niet wakker kon maken. Daarop haastte Chow zich naar Peis huis. Het lukte Chow ook niet om Lee wakker te krijgen. Er werd een dokter bij geroepen. Lee bleek in een coma te zijn. De dokter adviseerde om Lee met een ambulance over te laten brengen naar het Queen Elizabeth Hospital te Hongkong. Aangekomen bij het ziekenhuis bleek Bruce Lee reeds te zijn overleden.

De oorzaak van zijn dood is nog steeds omstreden. De officiële verklaring beschrijft het als een allergische reactie (anafylaxie) op pijnstillers – hersenoedeem – ofwel het onder druk komen te staan van de hersenen door vochtophoping eromheen. Bij de autopsie van zijn lichaam werd de drug cannabis gevonden in zijn maag, waarna zijn vrouw Linda toegaf, dat Bruce Lee af en toe cannabis gebruikte. Doktoren stelden echter, dat de hoeveelheid gevonden cannabis niet van invloed was op Bruce Lees dood.

Na zijn dood werd er eerst een symbolische begrafenisceremonie gehouden in Hongkong op 25 juli 1973, waar zijn lichaam tentoongesteld werd. Naast zijn familie en vrienden was hier ook de cast aanwezig van de film Enter the Dragon, die vlak na zijn dood in première ging. Zo'n 30.000 fans bezochten ook deze begrafenisceremonie. Daarna werd zijn lichaam overgevlogen naar Seattle en op 30 juli 1973 werd er een kleine ceremonie gehouden in Lakeview Cemetery. James Coburn, Chuck Norris, Steve McQueen en broer Robert Lee dienden als lijkkistdragers bij de begrafenis. Nadat James Coburn een korte toespraak had gehouden, werd Bruce Lee begraven.

De vrij plotselinge dood van Lee bracht een stroom van verschillende geruchten teweeg. Zo werd gedacht dat er een vloek op de familie van Lee zou rusten, omdat zowel Lee als later zijn zoon waren omgekomen onder bizarre omstandigheden. Volgens sommigen was de vloek het werk van boze geesten of demonen. Anderen dachten dat de Chinese onderwereld, genaamd de Triaden, hem vergiftigd had, omdat hij geweigerd had om onder hun invloed te staan. Anderen meenden dat Lees dood veroorzaakt was door overtraining. Weer anderen zagen Bruce Lees drugsgebruik als de oorzaak. De meest beruchte verklaring kwam van Mike Stone. In een artikel van 1985 in Black Belt Magazines beweerde hij, dat Lee slachtoffer was geworden van een vertraagde reactie op een Dim Mak aanval, die hij een paar weken eerder door iemand toegediend gekregen had. Naar aanleiding van de geruchten gaf Lees vrouw een officiële persverklaring uit, waarin ze iedereen verzocht te stoppen met het speculeren over haar mans dood.

Standbeeld van Bruce Lee aan de Avenue of Stars in Hongkong

Met de dood van Lee verloren Hongkongse filmmaatschappijen ook hun grootste ster. Daarom gingen filmproducers op zoek naar een vervanger en begonnen acteurs in te huren die een gelijkenis met Lee vertoonden en lieten hen spelen in vele low budget films. Deze acteurs gebruikten artiestennamen zoals Bruce Li, Bruce Le, Dragon Lee en meer. Deze gebeurtenis wordt de Bruceploitation genoemd. Ook de film Game of Death van 1978 kan men hiertoe rekenen. Robert Clouse, de regisseur van Enter the Dragon, besloot na de dood van Lee om de niet afgemaakte film Game of Death te voltooien. Hiervan waren al 100 minuten aan scènes gefilmd. Regisseur Robert Clouse gebruikte hier slechts 15 minuten film van en met behulp van acteur Kim Tai Chung, die op Bruce Lee leek, werden de rest van de scènes gefilmd. Het oorspronkelijke scenario werd hiertoe volledig herschreven. Later in het jaar 2000, werd in de documentaire Bruce Lee: A Warrior's Journey een reconstructie gemaakt over hoe Lee de film Game of Death oorspronkelijk bedoeld had. In de documentaire werden ook de volledige scènes van Lee voor deze film getoond.

Nog tijdens zijn leven was Lee bezig geweest met het schrijven van een boek. Hij begon eraan nadat hij in 1970 tijdens het gewichtheffen een blessure opliep aan zijn rug. De blessure was zo ernstig dat hij zes maanden lang op bed moest liggen om te herstellen. Om zijn tijd nuttig te besteden ging hij veel lezen en werkte hij aan het schrijven van een boek. Vanwege zijn voortijdig overlijden kon hij dit boek niet publiceren. Na zijn dood gaf zijn vrouw Linda het geschreven materiaal voor het boek aan Gilbert L. Johnson, die het zodanig bewerkte dat het gepubliceerd kon worden. In 1975 werd dit boek uitgebracht onder de naam Tao of Jeet Kune Do. In dit boek behandelt Lee zijn visie op de gevechtskunst. Naast een praktische handleiding voor het gevecht, bevat het boek ook veel filosofie.

Hoewel Lee slechts 32 jaar oud werd en in zijn leven in slechts een handjevol films speelde, is zijn invloed onweerlegbaar. Hij is de man die de vechtsport in de westerse wereld in de schijnwerpers wist te krijgen. Zijn toewijding aan de vechtsporten, zijn fysieke en mentale kracht, en zijn energieke uitstraling droegen bij aan zijn roem. Ook nu is Lee nog steeds zeer populair en een idool voor velen. Ook in de vechtkunstwereld is zijn invloed merkbaar en voor velen is hij een inspiratiebron. De vechtkunst jeet kune do, die hij ontwikkeld heeft, wordt nog steeds beoefend. In Hongkong, Seattle en Bosnië is er een standbeeld voor hem opgericht.