Chinees restaurant

Afhaalmaaltijd nasi goreng met babi pangang

De meeste Chinese restaurants in Nederland noemen zich Chinees-Indisch, waarbij Indisch verwijst naar de Indische keuken, met gerechten als nasi, bami, saté, babi pangang, gadogado en kroepoek. De gerechten zijn minder gekruid en de porties groter. Van dat laatste is de grote loempia een bekend voorbeeld, die echt Nederlands is en aan de Nederlandse gebruiken is aangepast.[1] Naast het Chinese-Indische restaurant, is ook het Chinees-Indisch-Surinaams te zien.

In 1920 was Cheung Kwok Low in Rotterdam Katendrecht het eerste Chinese restaurant in Nederland.[2][3]

Rond 1900 begon de Stoomvaartmaatschappij Nederland goedkoop personeel te werven in China. Met name in (groot) Rotterdam woonde op termijn een grote Chinese gemeenschap. Na 1930 werden veel Chinese werknemers ontslagen en de armoede sloeg toe. Sommigen overleefden door op straat pindakoekjes te verkopen; de zogenaamde "pinda-Chinees" deed zijn intrede. Anderen begonnen een eethuisje.

Na de Tweede Wereldoorlog was er veel interesse in de Indische keuken, zowel door de terugkomst van militairen die gevochten hadden in Indonesië als de komst van Indische Nederlanders. In een aantal steden waaronder Den Haag en later Amsterdam werden Indische restaurants geopend door Indische Nederlanders. Toen Chinese restaurateurs zagen hoe populair Indisch eten was, namen vele van hen Indische koks in dienst, om de kunst af te kijken van de nasi rames, gado-gado en andere populaire Indische gerechten. De Indische gerechten werden een belangrijk onderdeel van het menu en de Chinees-Indische restaurants verspreidden zich over heel Nederland.[3] Echter, in tegenstelling tot de meeste Indische en Indonesische restaurants, pasten de Chinese restaurants Indische gerechten aan de Nederlandse smaak aan, gebruikten minder kruiden en meer vet waardoor de bereidingsduur van de (meestal stoof)gerechten korter werd.[4] Mede hierdoor zijn de Indische gerechten in de Chinese restaurant minder authentiek te noemen. Inmiddels is deze groep Indische Chinezen die restaurants in Nederland begonnen, in de loop van de jaren zestig van de 20e eeuw verdrongen door Chinezen die uit economische en/of politieke redenen uit China zelf of Hong Kong naar Nederland zijn geëmigreerd. Een kleine minderheid van Chinese restaurants in Nederland richt zich op mensen van Chinese afkomst (soms is daar de menukaart alleen in Chinese karakters beschikbaar) en serveert uitsluitend Chinese gerechten die niet aangepast zijn aan de Nederlandse smaak. In deze restaurants zal men Indische gerechten zoals kroepoek, sambal, nasi goreng, gebakken banaan (pisang goreng), babi pangang, spekkoek, rendang en saté dan ook niet vinden.

De gemeenschap van Chinese restauranthouders in Nederland kent elkaar voor een groot deel door bijvoorbeeld de toeleveranciers die allerlei details regelen, zoals decoratiemateriaal voor het interieur, de plastic menumappen en het drukken van de foldertjes. Maar de restauranteigenaren kennen elkaar ook vaak en niet alleen omdat ze allemaal ver van huis in een vreemde cultuur leven, maar ook omdat ze meestal uit dezelfde Chinese streek of zelfs dorp komen. Men tipt elkaar over naar een bepaald westers land gaan. Daardoor is de Nederlands-Chinese cultuur heel anders dan de Amerikaans-Chinese met zijn kartonnen kubusvormige doosjes waar het eten in verpakt wordt. In Amerika kent men ook de gelukskoekjes (Engels: fortune cookies): koekjes met daarin een papiertje waarop een Chinese wijsheid of voorspelling is geschreven. Loempia's hebben daar ook een Engelse naam gekregen, namelijk egg roll of spring roll. Het geven van gelukskoekjes is nu ook in Duitsland populair.

Vóór de Tweede Wereldoorlog waren er in Nederland nog maar 12 Chinese restaurants, in 1982 waren het er 2000, een derde van het totale gastronomische aanbod.[5] Het aantal Chinese restaurants steeg tot 2300 in het jaar 2000, maar daalde weer naar ruim 2000 in 2010.[6] Geleidelijk aan verdwijnen de traditionele Chinees-Indische restaurants, onder meer doordat jongere generaties geen interesse hebben in overname van de zaak van hun ouders. Ook maken ze steeds vaker plaats voor de meer populaire wok- en sushizaken, al dan niet met een all you can eat-formule. In 2018 waren er in Nederland nog 1090 Chinees-Indische restaurants.[7]

In Vlaanderen zijn Chinese restaurants snel populair geworden. In de jaren zestig en zeventig werden ze vooral opgestart door Chinezen die China hadden verlaten voor economische en/of politieke redenen. Men kon er goedkoop buitenshuis eten, het waren grote porties en na een avond uit kon men bij sommige nog terecht voor een maaltijd. Dit was mogelijk door regels te ontduiken, illegale tewerkstelling en uitbuiting. Sinds de jaren negentig daalt het restaurantbezoek bij vele Chinese restaurants, met name door de opkomst van café-restaurants en de opkomst van andere soorten buitenlandse restaurants. In Vlaanderen is er geen standaardmenukaart bij Chinese restaurants. Er zijn wel gerechten die men overal terugvindt, maar de bereidingswijze en de ingrediënten kunnen verschillen. De gerechten zijn genummerd en kunnen zo besteld worden.

Veel Chinese namen hebben karakters die goud, rijkdom, voorspoed of een goede oogst betekenen.

Indische namen:

• Kota Radja 皇城
• Indrapoera
• Djakarta 雅加達
• Riksja
• Jaya

Surinaamse namen:

Chinese namen:

• Lijst van gerechten uit Nederlandse Chinees-Indische restaurants

• Confusion cooking – Nederlands artikel over oorsprong van de Chinees-Indische restaurants
• Etnisch ondernemerschap, De Chinese horecasector in Nederland en in de Verenigde Staten van Amerika, proefschrift Boudewijn Roger Rijkschroeff, verdedigd op donderdag 2 april 1998 aan de Rijksuniversiteit Groningen

Zie de categorie Chinese style restaurants van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.