Bi-nationale staat

Alternatieve vormen van een één-staat-oplossing zijn:

• Een staat met maar één nationaliteit (niet bi-nationaal). Grondwettelijk is er dan geen onderscheid meer tussen een Israëlische en een Palestijnse nationaliteit, of joodse en niet-joodse nationaliteit. Ook hier geldt weer, dat een joodse of islamitische staat een democratische staat uitsluit. Gezien de historische ontwikkelingen is deze optie onwaarschijnlijk.
• Een staat op basis van etnische verdrijving, waarbij ofwel alle joden, ofwel alle niet-joden worden gedood en/of uit historisch Palestina verdreven. Dit scenario heeft zich al grotendeels afgespeeld tijdens de Nakba in 1947-1949, bij de totstandkoming van Israël.

Het verdrijvings-scenario werd in de Joint Poll van juni 2018 door een niet gering aantal ondervraagden als een reële optie gezien.[10] In de Israëlische pers of op sociale media duiken af en toe zulke voorstellen op,[11] al dan niet op basis van de idee, dat Jordanië de eigenlijke thuisstaat is van de Palestijnen.

• Een federatie, waarbij de deelstaten Palestina en Israël, met elk een eigen regering en parlement, worden bestuurd door één overkoepelende federale regering voor historisch Palestina tussen Middellandse Zee en Jordaan.

Een voorbeeld is België (waarbij de Frans-talige etniciteit is geconcentreerd in het gewest Wallonië, de Nederlands-talige in het gewest Vlaanderen en het federale bestuur in het gewest Brussel). Andere voorbeelden zijn Verenigd Koninkrijk en de Federatie van Bosnië en Herzegovina. Die laatste is etnisch opgedeeld in de deelstaat Bosnië en Herzegovina en de deelstaat Servische Republiek. De deelstaat Bosnië en Herzegovina is zelf ook weer een federatie, naar etniciteit opgedeeld in tien kantons.

• Een tussenoplossing zou een confederatie kunnen zijn, waarbij Palestina en Israël onafhankelijk staten zijn, die op een aantal gebieden nauw samenwerken. Dit idee was reeds verwerkt in het VN-verdelingsplan van 1947. Feitelijk is het een tweestaten-oplossing.[12] In de historie is deze vorm als conflict-oplossing niet bestendig gebleken.

Tussen 1917 en 1948 kwamen alle mogelijke oplossingen voorbij. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog wilde Groot-Brittanië historisch Palestina van de Ottomanen veroveren en onder zijn invloed brengen, om de Britse kolonie Egypte te beschermen. Er woonden nog maar zo'n 85.000 joden, circa 12% van de bevolking.[13]

Brief van Chaim Weizmann (1919) waarin een Commonwealth voorgesteld wordt

Al vele eeuwen lang was in Palestina meer dan 90% van de bevolking arabisch geweest. Om de verovering op de Ottomanen te vergemakkelijken, beloofde GB, in ruil voor steun in de strijd de arabieren, een eigen staat (die dan pro-Brits zou moeten zijn). De arabische landen hoopten op grond van deze belofte na het verslaan van de Ottomanen een eenheidsstaat te vestigen voor de lokale Palestijnse bevolking (inclusief de joden die er al woonden).

Na de publicatie van de Balfour-verklaring in dat jaar begon binnen de Zionistische Beweging de hoop te leven, om in plaats daarvan van heel Palestina een (mono-nationale) joodse eenheidsstaat te vestigen voor alle joden in de wereld. Het liefste wilden ze een commonwealth onder bescherming van het Britse leger.[14][15] Het plan was om zoveel joden te laten immigreren, dat ze de meerderheid van de bevolking zouden gaan vormen. Dit was nodig om er een joodse staat van te maken.[16]

Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren brede stromingen binnen het jodendom anti-zionistisch. Sommige waren non-zionistisch, wat betekent dat zij tegen een Joodse staat waren, maar emigratie van Joden naar Palestina steunden. Een deel van de Joden was voorstander van een bi-nationale staat als tussenweg. De eerste ideeën daarvoor ontstonden na WWI onder liberaal-joodse non- en anti-zionisten.[17] Het was gebaseerd op het besef dat Palestina reeds was bevolkt door een meerderheid van Arabieren en een Joodse staat alleen met geweld te realiseren zou zijn.[18]

De in 1925 in Palestina opgerichte (niet politieke) joodse organisatie Brit Shalom (Verbond voor vrede) stond kritisch tegenover het zionisme en streefde naar samenwerking met de Palestijns-Arabische bevolking. Het idee was om de levensstandaard van de Palestijnse bevolking te verhogen en zo de immigratie van Joden voor de Palestijnen acceptabel te maken. Dit zou de vestiging van een joods spiritueel centrum in Palestina mogelijk maken, eerder dan een joodse politieke entiteit. De relatief kleine, maar niet onbelangrijke organisatie vertegenwoordigde beroemde joodse denkers als Hannah Arendt, Martin Buber, Judah Magnes, Gershom Scholem, Ernst Simon, Henrietta Szold en aanvankelijk ook Albert Einstein. Simon stelde in 1931 een bi-nationale staat voor en het opgeven van het zionistische streven naar een joodse meerderheid.[17]

Judah Magnes – een Amerikaanse Liberaal Joodse rabbi die in 1923 naar Palestina was geëmigreerd – was de meest prominente voorstander van een bi-nationale staat. Net als Martin Buber zou hij zich in 1947 uitspreken tegen het VN-verdelingsplan en voor een bi-nationale staat. Na de vestiging van de staat Israël pleitte Buber voor compensatie voor de Palestijnse vluchtelingen en gelijke rechten voor de Palestijnse burgers van Israël. Albert Einstein veranderde daarentegen van mening en steunde het Verdelingsplan.[18]

Voor de Arabische Palestijnen was een bi-nationale staat niet alleen principieel onaanvaardbaar, maar ook onrealistisch, omdat de voorstanders van dit idee onder de joden zelf slechts een kleine minderheid vormden en het vanwege de voortdurende joodse immigratie, voor de dominante zionisten slechts een opstapje zou zijn naar een joodse staat in heel Palestina. Het streven naar een joodse meerderheid was in essentie een plan om Palestina te veroveren.[19] Twintig jaar later zou deze strategie bevestigd worden in een onderzoek van UNSCOP. [15]

De in 1913 door kolonisten opgerichte socialistische jongerenbeweging Hashomer Hatza'ir (de Jonge Garde) propageerde al sinds 1929 een bi-nationale staat. In 1946 richtten zij een gelijknamige marxistische partij op. Ze waren voorstander van onbeperkte kolonisatie en meenden, dat de Palestijnen geen enkele last zouden hebben van de immigratie. De landloze Palestijnen zouden eerder worden bevrijd van het juk van de feodale grootgrondbezitters en profiteren van de Joodse investeringen. In de praktijk bleek het marxistische ideaal echter niet verenigbaar met de verdrijving van Palesijnds-Arabische arbeiders van hun land door de zionisten, die alleen Joden tewerkstelden.[20]

In 1939 verenigden verschillende groepen en personen zich in de Joodse politieke organisatie League for Jewish-Arab Rapprochement and Cooperation, inclusief leiders van Hashomer Hatza'ir. Het streven naar een eenheidsstaat was gebaseerd op de visie dat Palestina het thuisland was van zowel de Joden als van de Arabieren. De Joden met het recht op – gelimiteerde – immigratie en kolonisatie op grond van spirituele en vermeende historische banden; de Palestijnse Arabieren met rechten op grond van hun aanwezigheid en eigen cultuur. De organisatie had een voorkeur voor een federatieve bi-nationale staat. De League was vrij nauw met de Zionistische beweging verbonden.[19]

Gealarmeerd door het zionistische Biltmoreprogramma, waarin ondubbelzinnig een Joodse staat (een joodse commonwealth) werd geëist, richtten Judah Leon Magnes en aanhangers van de inmiddels opgeheven Brit Shalom in 1942 de politieke partij Ihud (Eenheid) op. Opnieuw werd gepleit voor een bi-nationale staat.[1] Magnes pleitte voor een beperking van de Joodse immigratie, zodat zij niet meer dan de helft van de bevolking zouden uitmaken. Ook zijn streven naar een bi-nationale staat was gebaseerd op de visie dat Palestina het thuisland was van zowel Joden als Arabieren, maar hij wilde voorkomen dat de Arabieren zouden worden verdreven door de vloed van immigranten.[19]

Toen de Britten in 1947 het Mandaat aan de VN wilden overdragen, werd de UNSCOP-commissie ingesteld. UNSCOP moest voor de VN de mogelijkheden voor een oplossing onderzoeken. De Jewish Agency en de meeste Joodse organisaties pleitten voor een democratische Joodse commonwealth in heel Palestina, met een onbeperkte Joodse immigratie. Precies zoals in 1919 reeds was voorgesteld. De American Council for Judaism verwoordde het anti-zionistische standpunt tegen de vorming van een Joodse staat. De Arabische staten wilden juist een democratische unitaire staat waarin de op dat moment nog bestaande Arabische meerderheid (twee derde) werd gegarandeerd.[21]

Judah Magnes, namens de Ihud (Union) Association,[22] en Hashomer Hatza'ir[20] waren voor een bi-nationale staat, terwijl de oorspronkelijk joodse en non-zionistische Palestinian Communist Party (MPS of PKP = Palestinische Kommunistische Partei) pleitte voor een bi-nationale staat of een federatie. Magnes nam landen als België, Canada en Zwitserland als voorbeelden, waar de rechten van verschillende nationaliteiten zijn beschermd tegen de regering van de meerderheid (democratie).[23] De Joodse Hebrew Communists (Palestinian Communist Union) pleitte voor een federative eenheidsstaat. Drie maanden later werd de PKP echter door Moskou tot de orde geroepen en bekeerde zich alsnog tot het Verdelingsplan.[24]

Zowel een Arabische als een Joodse eenheidsstaat werd door UNSCOP verworpen. Uiteindelijk werd een meerderheids-plan gepresenteerd, om Palestina verdelen in een Arabische en een Joodse staat. Na in het eindrapport eerst het tot in detail uitgewerkte verdelingsplan, inclusief de grenzen, te hebben beschreven, werd hierin als alternatief het minderheids-plan voor een unitaire staat gepresenteerd. Voorgesteld werd een federale staat, de "Federal State of Palestine", bestaande uit een Arabische en een Joodse staat, met één Palestijnse nationaliteit en met gelijke rechten voor Arabieren en Joden.

Van de 11 commissieleden stemden er 7 voor het verdelingsplan en 3 voor een federatie. Een bi-nationale staat vond men te ingewikkeld en kunstmatig en voor kantons was de bevolking te veel gemengd. Nederland, dat lid was van de UNSCOP, stemde samen met Canada, Tsjechoslowakije, Guatemala, Peru, Zweden en Uruguay tegen een eenheidsstaat en vóór het verdelingsplan.[21]

In de daarna benoemde Ad hoc Committee werd het minderheids-voorstel van de Arabische landen voor een democratische unitaire staat uitgewerkt door de Sub-Committee 2. In het midden werd gelaten, of het wel of niet een federatie moest worden.[25]

Als argument voor een eenheidsstaat, stelde Sub-Committee 2 onder andere, dat de Balfour-verklaring, het Brits Mandaat en het Verdelingsplan in strijd waren met het Handvest van de Verenigde Naties en dat de VN niet de bevoegdheid had om een een joodse staat in Palestina te creëren.[26] Het wilde, dat deze zaken werden voorgelegd aan het Internationaal Hof van Justitie (ICJ), dat speciaal was opgericht voor dit soort geschillen.[27] Het Comitee had daar ook sterke juridische argumenten voor.[28]

Op 24 november 1947 werd in de voltallige Ad hoc-commissie – dat was de gehele Algemene Vergadering van de VN – gestemd over de voorstellen van Sub-Committee 2. Deze weigerde, bij stemming met 1 stem verschil, de kwestie eerst door het ICJ te laten toetsen aan het Handvest.[28] De volgende dagen vond er een onfrisse lobby-campagne voor het VN-verdelingsplan plaats,[29][30] waarna op 29 november de Algemene Vergadering besloot het Verdelingsplan op basis van een confederatie van twee staten goed te keuren.[31] In die tijd waren overigens de meeste landen nog niet aangesloten bij de VN.

Judah Magnes bleef daarna nog – de laatste maanden van zijn leven – ijveren voor de omzetting van het confederatieve deel van het Verdelingsplan, maar binnen een regionale federatie (bijvoorbeeld met Jordanië). De kritisch denkster Hannah Arendt, die in nauw contact stond met Magnes, bleef echter het idee van een bi-nationale staat koesteren.[23]

Een poll van maart 2014 gaf aan, dat bij het onmogelijk blijken van een 2SO, tweederde van de Amerikanen de voorkeur zou geven aan een 1SO met gelijke rechten voor iedereen, in plaats van een joodse staat met ongelijke rechten.[43] Bij een vervolg-enquête in 2018, waren ongeveer evenveel Amerikanen voor een 1SO als voor een 2SO (ruim eenderde). In het geval dat een 2SO onmogelijk zou blijken, zou 64% een democratische staat met gelijke rechten willen, terwijl 26% een voorkeur zou hebben voor een apartheidstaat met joodse dominantie.[44]