Arcade (architectuur)
Een gaanderij of arcade (afgeleid uit het Frans) is een bogengalerij, een reeks van achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen. Een arcade van kleine bogen wordt een arcatuur genoemd en wordt vaak gebruikt als versieringsmotief.
Men maakt het onderscheid tussen een werkelijke arcade of een blinde arcade, al naargelang zij een opening of doorgang vormt of niet. Een blinde arcade rust tegen een muur die de opening vult en bestaat uit blinde bogen.
Een arcade kan zowel enkelvoudig als meervoudig zijn, maar als vakterm wordt de arcade enkel in het meervoud gebruikt ter onderscheid van de boog.
Een rij kleine, even hoge bogen wordt in de bouwkunde aangeduid als boogfries.
De reden van het bouwen in een boog is dat hierin veel minder grote trekkrachten voorkomen dan bij een latei, een horizontale balk. In lateien ontstaat aan de onderkant een trekkracht waar beton, metselwerk en steen slecht tegen bestand zijn. In gewapend beton vangt de wapening de trekkrachten op. In theoretisch ideaal materiaal zou een boog in de vorm van een kettinglijn geen enkele trekkracht ervaren; in de praktijk zal de vorm iets van het theoretische model moeten afwijken, zeker bij aan elkaar geschakelde bogen.
Door het toepassen van de boog is het bouwen van een draagconstructie met grote overspanningen zoals in een kathedraal mogelijk.
Een Nederlands woord voor 'arcade' is een gaanderij.
De Romeinen bouwden al pleintjes met arcades, enerzijds ter beschutting tegen de zon, anderzijds tegen de regen, waaronder meestal winkels waren gevestigd, zodat de buiten uitgestalde waren goed bleven. Ook in Parijs komt deze bouwstijl voor. Gave voorbeelden van Place des arcades zijn te vinden in Monpazier, Sauveterre-de-Rouergue, Valbonne en in Biot in Zuid-Frankrijk.
De vorm van een arcade is vaak een rondboog of een spitsboog, en worden respectievelijk een rondboogarcade of spitsboogarcade genoemd.
 |
Zie de categorie Arcades van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |