Amandus van Maastricht

Volgens de Vita Sancti Amandi werd Amandus in Neder-Poitou in een adellijke familie geboren. Tegen de wil van zijn familie werd hij op ongeveer twintigjarige leeftijd monnik op het eiland Yeu, voor de kust van de Vendée. Van daaruit ging hij naar Bourges, waar hij onder leiding van de bisschop, de heilige Austregisilus, in een kluis nabij de Sint-Martinuskathedraal 15 jaar lang op water en brood in eenzaamheid leefde.

Na een bedevaart naar Rome werd hij in 628 in Frankrijk tot missiebisschop gewijd. Op verzoek van Chlotharius II begon hij eerst de bewoners van Gent te kerstenen, waarna hij zijn werkzaamheden uitbreidde over heel Vlaanderen. Aanvankelijk had hij weinig succes. Hij leed ook grote ontberingen en werd vervolgd zonder dat hij iets bereikte. Hij missioneerde in Vlaanderen langs de oevers van de Schelde. Daar stichtte hij een aantal kerken en kloosters, die later zouden uitgroeien tot de Sint-Pietersabdij en de Sint-Baafsabdij in Gent. Allowin, beter bekend als Sint-Bavo, trad toe tot het klooster, dat later zou uitgroeien tot abdij en naar hem zou worden genoemd.

Amandus stichtte ook het klooster van de Abdij van Elno (Latijn/Frans: Elnone of Elnon; oorspronkelijk de naam van een beekje bij het klooster). De abdij werd later de Abdij van Saint-Amand, in Saint-Amand-les-Eaux. Dit stadje in het noorden van Frankrijk is eveneens naar hem genoemd.

Amandus en Dagobert (15e-eeuws handschrift)

Amandus uitte kritiek op de levenswijze van koning Dagobert I en werd daarom verbannen. Dagobert vroeg hem nadien terug te komen en de opvoeding van de kroonprins op zich te nemen, maar Amandus weigerde. In 647 werd hij door koning Sigibert III benoemd tot bisschop van Maastricht, maar al na enkele jaren vroeg hij aan Paus Martinus I om van deze plicht ontslagen te worden, vanwege de tegenwerking van de lokale clerus.[2]

In deze periode stichtte hij ook diverse kloosters en kerken, met hulp van de Merovingische adel, waarmee hij nauwe banden onderhield. Amandus was de persoonlijke raadsman van de later eveneens heilig verklaarde Itta of Ida van Nijvel, echtgenote van de hofmeier Pepijn van Landen en moeder van drie heiligen. Haar zoon Bavo bouwde het door Amandus gestichte klooster in Gent verder uit en werd er abt. Een dochter van Ida, de heilige Begga, stichtte de abdij van Andenne. Ida stichtte ook zelf een aantal kloosters, waaronder de abdij van Nijvel, waar haar dochter Gertrudis van Nijvel abdis werd.

Aan het eind van zijn leven missioneerde Amandus in Baskenland en/of Gascogne, waar hij aan het begin van zijn carrière al eens vruchteloze pogingen had ondernomen de Basken te bekeren. Zijn missioneringswerk ging hand in hand met de onderwerping van Baskenland aan het Frankische gezag.[3]

Amandus bracht zijn laatste jaren door in het klooster van Saint-Amand-les-Eaux, waar hij ook stierf.

De Vita Sancti Amandi is een tekst uit het begin van de 8e eeuw, die wordt toegeschreven aan de monnik Baudemundus (of Baudemond), leerling van Amandus en opvolger van Florbertus als abt van de Sint-Pietersabdij; deze tekst werd uitgebreid door Philippe, de abt van Aumône (in het departement Loir-et-Cher). Er bestaan een aantal afschriften van de oorspronkelijke levensbeschrijving van Amandus, onder andere handschrift 224 (f° 1-65) uit de 9e eeuw in de bibliotheek van de Universiteit van Gent en de handschriften 502 (tweede helft van de 11e eeuw), 501 (Vie et miracles de St.-Amand) en 500 (beide tweede helft 12e eeuw) in de bibliotheek te Valenciennes. Handschrift 501 bevat bijzondere miniaturen, onder andere met Amandus en schrijver Baudemond. De universiteit van Gent bewaart ook een afschrift uit de 15e eeuw over het leven en de reizen van Amandus (hs 542, f° 1-236). Het is geschreven door Gillis De Wevel, die het strofisch gedicht van 12467 verzen afwerkte in 1366. In 1842 werd het in druk uitgegeven door Ph. Blommaert.

Behalve de vroege datering en de coherente inhoud van de vita prima (eerste biografie), vormen ook een brief van Paus Martinus I uit ca. 649 en het overgeleverde testament van Amandus een stevige basis voor de authenticiteit van de Vita Sancti Amandi.

• Amandus van Maastricht, www.heiligen.net

Zie de categorie Saint Amandus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.