Abessief
De abessief is een naamval met als hoofdbetekenis "in de afwezigheid van". In het Nederlands wordt deze naamval meestal vertaald met behulp van het voorzetsel zonder of het achtervoegsel -loos. De abessief komt voor in Fins-Oegrische talen, Altaïsche talen, Australische talen, Kaukasische talen en Afro-Aziatische talen.
| Naamvallen |
|---|
| Abessief |
| Ablatief (zesde naamval) |
| Absolute naamval |
| Absolutief |
| Accusatief (vierde naamval) |
| Adessief |
| Adverbialis |
| Algemene Latijnse vervoegingen en verbuigingen |
| Allatief |
| Apudessief |
| Associatief |
| Aversief |
| Benefactief |
| Causalis-finalis |
| Causatief |
| Comitatief |
| Datief (derde naamval) |
| Delatief |
| Dieptecasus |
| Distributief |
| Elatief |
| Ergatief |
| Essief |
| Exessief |
| Factitief |
| Genitief (tweede naamval) |
| Illatief |
| Inessief |
| Instructief |
| Instrumentalis (achtste naamval) |
| Intratief |
| Locatief (zevende naamval) |
| Multiplicatief |
| Nominatief (eerste naamval) |
| Objectief |
| Obliquus (Hindi) |
| Obliquus |
| Partitief |
| Pegatief |
| Pertingent |
| Prepositionalis |
| Prolatief |
| Sublatief |
| Superessief |
| Temporalis |
| Terminatief |
| Translatief |
| Vocatief (vijfde naamval) |
Afro-Aziatische talen
In het Somalisch wordt de abessief gevormd door het achtervoegsel -laa of -la toe te voegen en alle lettergrepen van het woord behalve de eerste weg te laten. Bijvoorbeeld:
- jeceyl, "liefde" → jee-laa, "liefdeloos"
- dar, "kleren" → dar-la, "zonder kleren" (= naakt)
Australische talen
In het Martuthunira wordt de abessief gevormd met behulp van de achtervoegsels wirriwa en -wirraa:
| Parla-wirraa | nganarna. |
| geld-PRIV | clusiviteit: "wij" |
| Wij hebben geen geld. | |
Fins-Oegrische talen
Fins
In het Fins wordt de abessief gemarkeerd met het achtervoegsel -tta voor achterste klinkers en -ttä voor voorste klinkers, naargelang de klinkerharmonie:
- raha "geld"
- rahatta "zonder geld"
Een gelijkwaardige constructie bestaat uit het woord ilman en de partitief:
- ilman rahaa "zonder geld"
of minder gebruikelijk:
- rahaa ilman "zonder geld"
De abessief wordt weinig gebruikt bij zelfstandige naamwoorden maar wel bij gesubstantiveerde werkwoordsvormen (deze worden gevormd met behulp van het achtervoegsel -ma- / -mä-), zoals puhu-ma-tta "zonder te spreken", osta-ma-tta "zonder te kopen", välittä-mä-ttä "zonder te zorgen (voor)":
- Juna jäi tulematta. "The trein kwam niet".
Deze trein kan vaak worden vervangen door de ontkennende vorm van het werkwoord:
- Juna ei tullut.
Estisch
In het Estisch wordt de abessief gemarkeerd door -ta, in zowel het enkel- als meervoud:
- (ilma) autota "zonder auto"
Gesubstantiveerde werkwoordsvormen worden gemarkeerd door -ma- en de abessiefmarkeerder -ta:
- Rong jäi tulemata. "De trein verscheen niet."
Skolt-Samisch
In het Skolt-Samisch is de abessief nog volop in gebruik. De markeerder is zowel in het enkel- als meervoud -tää:
- Riâkkum veä'rtää. "Ik huilde zonder reden."
Het Skolt-Samisch heeft daarnaast een aan de abessief verwant afhankelijk werkwoord. De uitgang is -ǩâni of -kani:
- Son vuõ'lji domoi mainsteǩâni mõ'nt leäi puättam. "Hij/Zij ging naar huis zonder te zeggen waarom hij/zij was gekomen."
Inari-Samisch
In het Inari-Samisch is de markeerder van de abessief -táá. Het bijbehorende afhankelijke werkwoord heeft de uitgangen -hánnáá, -hinnáá of -hennáá.
In andere Fins-Oegrische talen zoals het Fins komt de abessief alleen nog voor in versteende uitdrukkingen.
Hongaars
In het Hongaars wordt -talan/-telen en varianten daarvan gebruikt voor de abessief. Voorbeeld van vorming: szabályos "regelmatig", szabálytalan "onregelmatig"; független "onafhankelijk"
Altaïsche talen
Het Turks heeft het abessiefsuffix -siz, met de allomorfen -sız, -suz en -süz: Ev-siz, bark-sız, görgü-süz, yurtsuz.