krijgen

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  krijgen    (hulp, bestand)
  • IPA: / ˈkrɛɪɣə(n) /
  • IPA: /ˈkrɛɪ.ɣə(n)/
  • IPA: /ˈkrɛ.ɣə(n)/
Woordafbreking
  • krij·gen
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘verwerven’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1265 [1]
  • Uit Middelnederlands crīghen ‘zich begeven naar; zich inspannen, streven; twisten, strijden; oorlog voeren’, ontwikkeld uit Oergermaans *krīgan-. Men vergelijkt Oudiers bríg ‘kracht, macht’ en Oudgrieks hýbris (ὕβρις) ‘overmoed’, die men terugvoert op de Indo-Europese wortel *gʷrih₂-.[2] Evenals Nederduits kriegen en Fries krije.
stamtijd
onbepaalde
wijs		 verleden
tijd		 voltooid
deelwoord
krijgen
/'krɛɪ.ɣə(n)/		 kreeg
/'krex/		 gekregen
/ɣə'kre.ɣə(n)/
klasse 1 volledig

Werkwoord

krijgen

  1. overgankelijk verwerven, ontvangen
    • Hij krijgt een boek. 
  2. overgankelijk een ziekte oplopen
    • Vlak voor het examen kreeg hij griep. 
  2. hulpwerkwoord maakt met behulp van een meewerkend voorwerp een pseudo-passieve constructie
    • Zij reikten een prijs uit aan de artiest. Hij kreeg een prijs uitgereikt. 
Opmerkingen
  • Hoewel het werkwoord een lijdend voorwerp draagt, ontbreken lijdende vormen geheel. Voor een lijdende constructie wordt meestal verkrijgen gebruikt.
Hyponiemen
   
  • onderkrijgen
  • opkrijgen
  • overkrijgen
  • terugkrijgen
  • thuiskrijgen
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • Krijg de rambam
  • De gekken krijgen de kaart.
dwaze en onverstandige mensen krijgen hun gelijk of ze dat hebben of niet
  • De kous op de kop krijgen
  • De schop krijgen
ontslagen worden
  • De volle laag krijgen
alles over zich heen krijgen
  • De zak krijgen
  • Een bril op de neus krijgen
geen vrij uitzicht of vrije ruimte meer hebben
  • Een hoofd als een boei krijgen
een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen
  • Een pluim krijgen of geven
een compliment krijgen of geven
  • Een veeg uit de pan krijgen
een standje krijgen
  • Ergens geen hoogte van kunnen krijgen
iets maar niet kunnen begrijpen
  • Ergens geen speld tussen kunnen krijgen
iets klopt precies ofwel: geen gelegenheid krijgen in een gesprek ertussen te komen
  • Ergens lucht van krijgen
ergens van de op de hoogte geraken, iets in de gaten krijgen
  • Ervan langs krijgen
erge straf krijgen, al dan niet met een pak slaag
  • Geen been aan de grond krijgen
voorstel werd niet aangenomen
  • Grip / greep op iets krijgen
  • Het heen-en-weer krijgen
  • Het leeuwendeel van iets krijgen
het grootste aandeel van iets krijgen
  • Het op je heupen krijgen
  • Iemand klein krijgen
iemand laten merken dat je hem aankunt ofwel: over iemand de baas zijn en diegene tot gehoorzaamheid dwingen
  • Iemand/iets in het vizier krijgen
iets in de gaten krijgen
  • Iets in de schoot geworpen krijgen
iets verkrijgen zonder al te veel moeite er voor te doen
  • Iets niet over zijn hart kunnen krijgen
ergens niet toe kunnen komen of ergens op gesteld zijn
  • Iets op je bord / brood krijgen
  • Loon naar werken krijgen
loon krijgen dat in overeenstemming is met het gedane werk
  • Nul op het rekest krijgen
iets wordt afgewezen
  • Op zijn baadje krijgen
een pak slagen krijgen
  • Op zijn dak krijgen
van iemand last krijgen
  • Paarden die haver verdienen krijgen ze niet.
de mensen die het hardste werken, krijgen het minste geld
  • Stank voor dank krijgen
voor het gedane werk geen dankjewel krijgen, zelfs commentaar
  • Vaste voet aan de grond krijgen
iets gedaan krijgen en/of als gebruikelijk beschouwd gaan worden
  • Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus.
iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen
  • Wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets.
je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen
  • Zijn beslag krijgen
na veel moeite voor elkaar krijgen
  • Zijn trekken thuis krijgen
door anderen op dezelfde manier behandeld worden als je hun behandelde (bv met een streek)
  • [1]: Iets onder de knie krijgen
  • [1]: pech krijgen
  • [1]: steun krijgen
Vertalingen
    1. verwerven, ontvangen   
    een taal onder de knie krijgen   
  • Duits: eine Sprache meistern
    pech krijgen   
  • Duits: eine Panne bekommen
    steun krijgen   
  • Duits: Unterstützung finden

Zelfstandig naamwoord

krijgen mv

  1. meervoud van het zelfstandig naamwoord krijg

Gangbaarheid
  • Het woord krijgen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
99 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Verwijzingen
  1. "krijgen" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
  2. Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013, blz. 304–305.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.