geen

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  geen    (hulp, bestand)
  • IPA: / ɣen /
Woordafbreking
  • geen
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘telwoord’ voor het eerst aangetroffen in 1100 [1]
  • afkomstig van:
Middelnederlands: gheen, ghene
Oudnederlands: gēn
Germaans: *jainaz
  • Verwant in Germaans:
Engels: yon (Angelsaksisch: ġeon), Fries: gjin (Oudfries: nēn, nein)

Lidwoord

geen

  1. ontkennend onbepaald lidwoord tegenovergestelde van één, niet een
    • Dit is geen webstek met winstbejag. 
  2. ontkennend onbepaald lidwoord tegenovergestelde van een onbepaald meervoud of onbepaalde hoeveelheid, niet
    • Met deze schoenen kun je geen bergen beklimmen. 
    • Er zit geen suiker in de koffie 
  2. ontkennend bepaald lidwoord: niet, niet de, niet het
    • Hij zou geen paus worden. 
  2. nog geen: nu niets maar later wel
    • Ik heb nog geen huis gevonden in de stad waar ik nu werk, maar ik ben hard op zoek en zal er heus nog wel een vinden. 
Hyponiemen
Afgeleide begrippen
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • geen been aan de grond krijgen
  • geen blad voor de mond nemen
  • geen bokkensprongen kunnen maken
  • geen cent te makken
  • geen daglicht kunnen verdragen/velen
  • geen geld, geen Zwitsers.
  • geen haan naar kraaien zullen of Daar zal geen haan naar kraaien
  • geen haar op mijn hoofd die daar aan denkt.
  • geen handbreed wijken
  • geen hoge pet van iemand op hebben
  • geen knip voor de neus waard zijn
  • geen krimp geven
  • geen land met iemand kunnen bezeilen
  • geen man over boord zijn
  • geen naam mogen hebben
  • geen nagel hebben om zijn gat te krabben
  • geen nieuws is goed nieuws.
  • geen pap meer kunnen zeggen
  • geen profeet is in zijn (eigen) land geëerd.
  • geen rooie cent
  • geen rook zonder vuur.
  • geen rozen zonder doornen.
  • geen sjoege geven
  • geen steek doen
  • geen steek houden
  • geen strobreed wijken
  • geen turf hoog zijn
  • geen twee deuntjes voor één cent zingen
  • geen veer van de mond kunnen blazen
  • geen vin verroeren
  • geen vlieg kwaad doen
  • geen vuiltje aan de lucht zijn
  • geen water te diep zijn
  • geen windeieren leggen
  • geen zier
  • geen zoden aan de dijk zetten
  • geen zuivere koffie zijn
  • Aan mijn lijf geen polonaise
  • Alle hout is geen timmerhout.
niet alles is van voldoende kwaliteit
  • Daar helpt geen lievemoederen aan.
niets helpt, ook vriendelijke woorden niet
  • Daar is geen woord Frans/Latijn/Chinees bij.
iedereen kan dat begrijpen
  • Dat is geen wet van Meden en Perzen
  • Dat snijdt geen hout
daar klopt niks van
  • Dat zal hem geen windeieren leggen
  • De tijd kent geen genade.
de tijd gaat sneller voorbij dan je denkt
  • Een ezel stoot zich in het algemeen geen tweemaal aan dezelfde steen.
wanneer iemand een fout heeft gemaakt past diegene er meestal voor op diezelfde fout nog eens te maken
  • Een rollende steen vergaart geen mos.
iemand die slechts kort ergens werkzaam is komt niet vooruit
  • Een zondagse steek houdt geen week.
er rust geen zegen op het werk dat iemand op zondag doet
  • Één zwaluw maakt nog geen zomer.
het lijkt op een begin, maar dat zegt niets over het resultaat; Of: als 1 ding goed loopt, betekent het niet dat andere dingen ook zo goed gaan lopen
  • Elk schot is geen eendvogel.
niet iedere poging of alles wat je doet is succesvol
  • Er geen doekjes om winden
er voor uit komen zonder er om heen te draaien / direct zijn, de al dan niet onprettige waarheid zeggen
  • Er geen gras over laten groeien
direct iets doen
  • Er geen kaas van gegeten hebben
  • Er geen touw aan vast kunnen knopen
door de onduidelijkheid niet kunnen begrijpen wat er wordt bedoeld
  • Er is geen chocola van te maken
niet te begrijpen
  • Er is geen goed garen mee te spinnen.
iemand die niet in staat is goed samen te werken
  • Er is geen koe zo bont of er zit wel aan vlekje aan.
niets is perfect
  • Er is geen kruid tegen gewassen
  • Er is geen pot zo scheef, of er past wel een deksel op.
ook voor een minder mooi meisje is er een man te vinden
  • Er is geen zalf aan te strijken
ergens niets aan kunnen doen of geen enke zinvol advies mogelijk voor iemand
  • Ergens geen been in zien
ergens geen probleem in zien
  • Ergens geen benul van hebben
iets echt niet snappen
  • Ergens geen brood in zien
niet denken dat iets kan werken
  • Ergens geen gat in zien
geen oplossing meer zien
  • Ergens geen hoge pet van op hebben
geen hoge verwachting hebben van iets
  • Ergens geen hoogte van kunnen krijgen
iets maar niet kunnen begrijpen
  • Ergens geen jota van snappen
  • Ergens geen kaas van gegeten hebben
iets niet begrijpen of geen verstand van hebben
  • Ergens geen kruid tegen gewassen zijn
ongeneeslijk
  • Ergens geen peil / pijl op kunnen trekken
  • Ergens geen peil op kunnen trekken
niet op iemand af kunnen gaan
  • Ergens geen sikkepit van geloven
  • Ergens geen spaan van geloven
niets ervan geloven
  • Ergens geen speld tussen kunnen krijgen
iets klopt precies ofwel: geen gelegenheid krijgen in een gesprek ertussen te komen
  • Ergens geen tittel of jota van afweten
ergens geen verstand van hebben, ergens helemaal geen kennis van hebben
  • Ergens (geen) acht op slaan
  • Gedane zaken nemen geen keer.
iets dat gebeurd is, kan je niet meer terugdraaien
  • Goede wijn behoeft geen krans.
men komt vanzelf op goede producten af, die verkopen zichzelf, en daarom is reclame daarvoor niet nodig
  • Het laatste hemd heeft geen zakken.
  • Het leven is geen zoete krentenbol.
het is niet altijd zo mooi, iedereen heeft wel eens tegenvallers
  • Iemand geen haarbreed in de weg leggen
iemand op geen enkele manier ergens mee hinderen of tegenhouden
  • Iemand geen knollen voor citroenen verkopen
iemand niet gemakkelijk kunnen bedriegen
  • Iemand geen strobreed in de weg leggen
niets doen om iemand tegen te houden of te belemmeren
  • In geen twee sloten tegelijk lopen
voorzichtig zijn en op zichzelf kunnen passen
  • In geen velden of wegen te zien zijn
iets is helemaal nergens te vinden
  • Je kan geen omelet maken zonder eieren te breken.
om iets te bereiken moet je kosten maken of moeite doen
  • Je moet geen slapende honden wakker maken.
beter niet over een bepaald onderwerp beginnen; je moet aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen
  • Jij raapt nog geen stro van de aarde.
je hebt nog niets verwezenlijkt
  • Laten we elkaar geen mietje noemen
laten we precies zeggen hoe we denken over de ander
  • Men kan geen ijzer met handen breken.
iets niet doen omdat er op dat moment de tijd/middelen niet voor handen zijn
  • Men moet geen oude bomen verpoten/verplaatsen.
je moet geen oude mensen uit hun vertrouwde omgeving halen
  • Men moet geen oude schoenen wegwerpen voordat men nieuwe heeft.
je moet niet iets al afdanken zonder dat er een vervanger voor is
  • Men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan.
als er allerlei vervelende dingen worden verteld is er vast wel iets van waar
  • Met geen pen te beschrijven zijn
iets niet met woorden kunnen zeggen
  • Nakaarten heeft geen zin.
men moet niet doorgaan met doorzeuren over iets wat al geweest is
  • Op geen stukken na (halen)
met grote achterstand iets niet halen
  • Praatjes vullen geen gaatjes.
met praten alleen komt men er niet, er moet ook wat gedaan worden
  • Uitstel is geen afstel. (Tegenovergestelde wordt ook vaak gebruikt: Uitstel is afstel).
als je iets uitstelt wil dat nog niet zeggen dat je het nooit meer gaat doen (Tegenovergestelde: je kunt het beter maar meteen doen, als je het uitstelt, komt het er vaak niet meer van)
  • Van de prins geen kwaad weten
Niet weten dat hij een fout gemaakt heeft
  • Van zijn hart geen moordkuil maken
zijn gevoelens niet opkroppen, vrijuit zeggen wat je niet bevalt, eerlijk zeggen over hoe er over iets gedacht wordt
  • Voor geen kleintje vervaard zijn
veel durven

Hoofdtelwoord

geen

  1. niet één, nul
    • Eergisteren zaten er nog vier kuikens in het nest, gisteren één en vandaag geen. 

Onbepaald voornaamwoord

geen

  1. niemand
    • Ik heb het alle deskundigen gevraagd, maar geen weet het antwoord. 
Vertalingen
    1. ontkennend onbepaald lidwoord: tegenovergestelde van één, niet een   

Gangbaarheid
  • Het woord geen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Verwijzingen
  1. "geen" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.