Wymysöryś

Wymysöryś (Pools: język wilamowski, Duits: Wilmesaurisch) is een West-Germaanse taal of een dialect van de Hoogduitse taal in de kleine stad Wilamowice (Wymysau, Wymysoü in het Wymysöryś), op de grens van Klein-Polen en Silezië in Polen. Wymysöryś is beïnvloed door het Platduits, Hoogduits, Nederlands en Pools.

Wymysöryś (Wymysöryś)
Gesproken inPolen - in de stad Wilamowice
Sprekersca. ~60
Rang?, niet in de top 100
Taalfamilie
Dialecten
 
Creoolse talen
-
AlfabetLatijns alfabet
Officiële status
Officieel in
-
Taalorganisatie-
Taalcodes
ISO 639-1-
ISO 639-2-
ISO 639-3wym
Portaal    Taal
Welkom in Wilamowice in Pools en Wymysöryś

Volgens een artikel in De Standaard uit 2012 zijn er nog maar zestig sprekers die het Wymysöryś machtig zijn, van wie de meesten ouder dan tachtig.[1] De taal staat dan ook op uitsterven. De UNESCO spant zich in voor uitstervende talen als onderdeel van het vluchtig cultureel erfgoed van de mensheid.

Sinds 2016 lijkt de taal een opleving door te maken.[2]

Alfabet

Het Wymysöryś wordt geschreven met het Latijnse alfabet. Het Wymysöryś alfabet telt 34 letters en luidt als volgt:

a ao b c ć d e f g h i j k ł l m n ń o ö p q r s ś t u ü v w y z ź ż
A AO B C Ć D E F G H I J K Ł L M N Ń O Ö P Q R S Ś T U Ü V W Y Z Ź Ż

Kort woordenboek

Een kort woordenboek van Wymysöryś met Duitse, Nederlandse, Friese en Engelse vertalingen. Net zoals in het Pools wordt de ł als een bilabilale (Zuid-Nederlandse of Engelse) w en de w als een v uitgesproken:

Wymysöryś Duits Nederlands Fries Engels
ałan allein alleen allinne alone
ana
an		 und en en and
bryk Brücke brug brêge bridge
duł dumm dom dom dull
fuylgia hören [folgen] horen [volgen] heare [folgje] to hear [to follow]
ganc ganz gans gâns entirely
gyrycht Gericht gerecht gerjocht court
dyr hymół Himmel hemel himel heaven
muter Mutter moeder mem mother
myttółt Mittel middel middel middle
nimanda niemand niemand nimmen no-one
ny nein nee nee no
ödum Atem adem azem breath (maar Oudengels: ǽðm)
öwyt Abend avond jûn evening
śraeiwa schreiben schrijven skriuwe to write
syster Schwester zuster suster sister
śtaen Stein steen stien stone
trynkia trinken drinken drinke to drink
wełt Welt wereld wrâld world
wynter Winter winter winter winter
zyłwer Silber zilver sulver silver
zyjwa sieben zeven sân seven

Voorbeelden

Een wiegeliedje in Wymysöryś met Nederlandse vertaling:

Śłöf duy buwła fest!
Skumma frmdy gest,
Skumma muma ana fettyn,
Z' brennia nysła ana epułn,
Śłöf duy Jasiu fest!
Slaap, mijn jongen, vast!
Er komen vreemde gasten,
Er komen tantes en ooms,
Ze brengen noten en appels,
Slaap, mijn Jantje, vast!

Het Onzevader in het Wymysöryś :

Ynzer Foter, dü byst ym hymuł,
Daj noma zuł zajn gywajt;
Daj Kyngrajch zuł dö kuma;
Daj wyła zuł zajn ym hymuł an uf der aot;
dos ynzer gywynłichys brut gao yns haojt;
an fercaj yns ynzer siułda,
wi wir aoj fercajn y ynzyn siułdigia;
ny łat yns cyn zynda;
zunder kaonst yns reta fum nistgüta.
[Do Dajs ej z Kyngrajch an dy maocht, ans :łaowa uf inda.]
Amen

Literatuur
  • Ludwik Młynek, "Narzecze wilamowickie", Tarnów, 1907: J.Pisz.
  • Józef Latosiński, "Monografia miasteczka Wilamowic", Kraków, 1909.
  • Hermann Mojmir, "Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice" (Słownik niemieckiej gwary Wilamowic), Kraków, 1930-1936: Polska Akademia Umiejętności.
  • Adam Kleczkowski, "Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Fonetyka i fleksja". Kraków, 1920: Polska Akademia Umiejętności.
  • Adam Kleczkowski, "Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Składnia", Poznań, 1921: Uniwersytet Poznański.
  • Maria Katarzyna Lasatowicz, "Die deutsche Mundart von Wilamowice zwischen 1920 und 1987". Opole, 1992: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
  • Tomasz Wicherkiewicz, The Making of a Language: The Case of the Idiom of Wilamowice, Mouton de Gruyter, 2003, ISBN 3-11-017099-X
  • Vlamingen in de vergetelheid (Flamandowie w zapomnieniu) -
  • De taal van Wilamowice (pdf), kort artikel over de taal met voorbeeldteksten.

Bronnen
  1. De Standaard, 27 juli 2012, "Restjes ‘Nederlands' in Polen", geraadpleegd 2016-03-31
  2. NRC Handelsblad, 25 maart 2016, "Hoe de bijna dode Poolse taal Wymysoojs weer populair werd", geraadpleegd 2016-03-31
Zie de Wikipedia-test in het Wymysöryś op de Wikimedia Incubator.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.