Onzevader
Het Onzevader of Paternoster is het meest verbreide christelijke gebed en dateert reeds uit de 1e eeuw. Het gebed is gericht aan God. De Woordenlijst van de Nederlandse taal vermeldt 'Onzevader' als officiële spelling, maar in de katholieke, orthodoxe en protestantse traditie is Onze Vader gebruikelijker. Het wordt ook het Gebed des Heren genoemd en is een van de bekendste gebeden in de Kerk.
Oorsprong
Volgens de evangeliën heeft Jezus Christus het Onzevader zelf aan zijn volgelingen geleerd. In de Bijbel is het gebed te vinden in Matteüs 6:9-13 als onderdeel van de bergrede en in Lucas 11:2-4. De versie van Lucas is korter dan die van Matteüs. Bovendien is de versie van Matteüs in de wetenschappelijke uitgave van het Nieuwe Testament (Nestle-Aland) korter dan die in de Textus Receptus, de tekstvorm die in gebruik was voor de opkomst van de moderne tekstkritiek.
Matteüs 6:9-13 in de Textus Receptus met Statenvertaling | Matteüs 6:9-13 in Nestle-Aland met NBV | Lucas 11:2-4 in Nestle-Aland met NBV |
---|---|---|
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς
Onse Vader, die in de hemelen [zijt] |
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς
Onze Vader in de hemel, |
Πάτερ,
Vader, |
ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·
uwen naem werde geheylicht. |
ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·
laat uw naam geheiligd worden, |
ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·
laat uw naam geheiligd worden |
ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·
Uw’ Coninckrijcke come. |
ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·
laat uw koninkrijk komen |
ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·
en laat uw koninkrijk komen. |
γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·
uwen wille geschiede gelijck inden Hemel [also] oock op der aerden. |
γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς·
en uw wil gedaan worden op aarde zoals in de hemel. |
|
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·
Ons’ dagelicks broodt geeft ons heden. |
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·
Geef ons vandaag het brood dat wij nodig hebben. |
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δίδου ἡμῖν τὸ καθʼ ἡμέραν·
Geef ons dagelijks het brood dat wij nodig hebben. |
καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·
Ende vergeeft ons onse schulden, gelijck oock wy vergeven onse schuldenaren. |
καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφήκαμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·
Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie ons iets schuldig was. |
καὶ ἄφες ἡμῖν τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ γὰρ αὐτοὶ ἀφίομεν παντὶ ὀφείλοντι ἡμῖν·
Vergeef ons onze zonden, want ook wijzelf vergeven iedereen die ons iets schuldig is. |
καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.
Ende en leydt ons niet in versoeckinge, maer verlost ons van den boosen. |
καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.
En breng ons niet in beproeving, maar red ons uit de greep van het kwaad. |
καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν.
En breng ons niet in beproeving. |
Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.
Want uw’ is het Coninckrijcke, ende de cracht, ende de heerlickheyt inder eeuwicheyt, Amen. |
In jongere handschriften is de versie van Lucas uitgebreid aan de hand van Matteüs.
Joods karakter
Het Onzevader vertoont veel overeenkomsten met oude gebeden uit de Joodse traditie. Ook is de inhoud van het gebed sterk gekleurd door teksten uit de Hebreeuwse Bijbel en de Septuaginta. De aanhef lijkt onder meer op uitdrukkingen in Jesaja 63:15-16 en 64:7, de eerste bede op uitdrukkingen in Jesaja 29:23 en Ezechiel 36:23, de tweede bede op Obadja 1:21, de derde op 1 Samuel 3:18 en 1 Makkabeeën 3:60, de vierde op Spreuken 30:8, de vijfde op Sirach 28:2 en de zesde op Psalm 17:30 (Septuaginta) en Psalm 26:2. De lofprijzing in de jongere handschriften is gebaseerd op 1 Kronieken 29:11-13.
Teksten
De oudste teksten van het Onzevader die zijn overgeleverd, zijn in het Koinè-Grieks. In het Nederlandse taalgebied zijn per religieuze stroming andere vertalingen gebruikelijk, zo zijn er verschillende protestantse vertalingen. De hieronder staande weergaven gaan uit van de langere versie van Matteüs.
Latijnse tekst
- Pater noster, qui es in caelis,
- Sanctificetur nomen tuum.
- Adveniat regnum tuum.
- Fiat voluntas tua,
- Sicut in caelo et in terra.
- Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
- Et dimitte nobis debita nostra,
- Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.
- Et ne nos inducas in tentationem:
- Sed libera nos a malo.
- [Quia tuum est regnum,
- Et potestas,
- Et gloria in saecula.]
- Amen
Rooms-Katholieke vertaling
- Onze Vader, die in de hemel zijt,
- uw naam worde geheiligd,
- uw rijk kome,
- uw wil geschiede
- op aarde zoals in de hemel.
- Geef ons heden ons dagelijks brood
- en vergeef ons onze schulden,
- zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
- en breng ons niet in beproeving,
- maar verlos ons van het kwade.
- Amen.
Vertalingen tot 2016
De huidige vertaling geschreven van het Onzevader werd in 2014 geschreven, die de verschillen ophief die tot dan toe tussen België en Nederland bestonden. Deze tekst werd van kracht vanaf de advent van 2016, vanaf 27 november 2016. Tot dan bleven de oude Belgische en Nederlandse vertalingen in gebruik.
De verschillen met de vertaling die vanaf 27 november 2016 wordt gebruikt zijn vet-gecursiveerd aangegeven.
Protestantse vertaling
Vertaling volgens het Nederlands Bijbelgenootschap
- Onze Vader die in de hemelen zijt,
- uw naam worde geheiligd;
- uw Koninkrijk kome;
- uw wil geschiede,
- gelijk in de hemel als ook op de aarde.
- Geef ons heden ons dagelijks brood;
- en vergeef ons onze schulden,
- gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren;
- en leid ons niet in verzoeking,
- maar verlos ons van den boze.
- [Want van U is het Koninkrijk
- en de kracht en de heerlijkheid
- tot in der eeuwigheid.]
- Amen.
Oud-Katholieke vertaling
Vertaling volgens het Oud-Katholiek Kerkboek:[2]
- Onze Vader, die in de hemelen zijt,
- geheiligd zij uw Naam,
- uw koninkrijk kome,
- uw wil geschiede
- op de aarde als in de hemel.
- Geef ons heden ons dagelijks brood,
- en vergeef ons onze schulden,
- gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren,
- en leid ons niet in bekoring,
- maar verlos ons van het kwade.
- [Want van U is het koninkrijk
- en de kracht en de heerlijkheid
- tot in eeuwigheid.]
- Amen.
Onzevader in Bijbelvertalingen
Raad van Kerken / Oecumenisch
Oecumenische vertaling zoals die wordt voorgesteld door de Raad van Kerken.
- Onze Vader die in de hemel zijt,
- Uw naam worde geheiligd.
- Uw koninkrijk kome.
- Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
- Geef ons heden ons dagelijks brood.
- En vergeef ons onze schulden
- zoals ook wij onze schuldenaars vergeven.
- En leid ons niet in verzoeking,
- maar verlos ons van de boze.
- Want van U is het koninkrijk
- en de kracht en de heerlijkheid
- in eeuwigheid. Amen.
Gebruik
Verschillen tussen protestanten en rooms-katholieken
In het Onzevader, zoals gebruikt door de protestanten, komen alle drie de onderdelen van een gebed terug, in de katholieke versie zijn de verschillen: beproeving in plaats van verzoeking en kwade in plaats van boze:
- Dankgebed: Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
- Smeekgebed (litanie): Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze.
- Belijdend gebed: Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid.
De slotwoorden Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid ontbreken in de oudste handschriften van het evangelie van Mattheus.
Embolisme
In de katholieke misviering volgens de Novus Ordo Missae sluit de priester het gebed af met het embolisme.
|
Orthodoxe Kerk
In de Orthodoxe Kerk wordt de doxologie nooit uitgesproken door de gelovigen. Deze wordt altijd gedaan door de priester. In de Griekse traditie gebruikt men bij het afwezig zijn van de priester: Door de gebeden van onze Heilige Vaders, Heer Jezus Christus Onze God ontferm U over ons, Amen.
Parodie
Gentsch Vader-Onze
Een parodie op het Onzevader, is het Gentsch Vader-Onze, geschreven door een anonieme auteur in 1572.[4][5]
Helse duvel die tot Brussel zijt
Uwen naam ende faam zij vermaledijd
Uw rijk verga zonder respijt
Want heeft geduurd te langen tijd
Uwen wille zal niet gewerden
Noch in hemel noch op erden
Gij beneempt ons huiden ons dagelijks brood
Wijf ende kinderen hebben 't grote nood
Gij en vergeeft niemand zijn schuld
Want gij met haat ende nijd zijt vervuld
Gij en laat niemand ongetempteerd
Alle die landen gij perturbeert
O Hemelsen Vader, die in den hemel zijt
Maak ons dezen helsen duvel kwijt
Met zijnen bloedigen, valsen raad
Daar hij mede handelt alle kwaad
Ende zijn Spaans krijgsvolk allegaar
't Welk leeft of zij des duvels waar
Amen
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
Bronnen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Onzevader op de Nederlandstalige Wikisource. |
Zie de categorie Lord's Prayer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Beluister | (info) |