Wilsele

Wilsele-Putkapel bestond voornamelijk uit een aantal boerderijen waarvan er nu nog maar enkele bestaan. Boerderij "de Vier Huizen", waarnaar een straat in Wilsele-Putkapel genoemd is (ironisch genoeg niet de straat waarin de boerderij zelf staat), is één van deze. Terwijl in Wilsele-Putkapel boerderijen stonden, stonden in Wilsele-Dorp meer de huizen van handelslieden. Geleidelijk aan verschoof de dorpskern dan ook van Wilsele-Dorp naar Wilsele-Putkapel, waar nu het oude gemeentehuis staat en de aanwezigheid van de Centrumstraat nog van de centrumfunctie getuigt.

De naam Putkapel komt naar alle waarschijnlijkheid voort van een waterput en kapel gewijd aan de heilige Agatha die zich naast de Vunt bevond. Op een Ferrariskaart uit 1775 noemt men de kapel 'die capelle van put' vandaar de naam 'putkapel'. De kapel verdween enkele jaren nadat er enkele kilometers noordelijker een neogotische kerk door Pieter Langerock gebouwd was.

Eeuwenlang is er voor de gemeente Wilsele slechts één parochie geweest: de Sint-Martinusparochie. Een schepenzegel van in 1298 leverde het bewijs dat Sint-Martinus van in de vroegste tijden patroon was van de parochie en de latere kerk is geweest.

Deze parochie was zeer uitgestrekt. De grenzen ervan kwamen overeen met die van de latere gemeente Wilsele. Bij de oprichting van de "burgerlijke gemeenten" tegen het einde van de 18e eeuw werden immers de parochiegrenzen gewoon veranderd in gemeentegrenzen. De uitgestrektheid van de latere gemeente Wilsele was dus het gevolg van het feit dat er ter plaatse altijd slechts één parochie is geweest wegens het geringe aantal inwoners.

De Sint-Martinusparochie is vermoedelijk ontstaan in de loop van de 10e eeuw, toen tot het christendom bekeerde Franken zich langs de oevers van de Dijle, ten noorden van Leuven, zijn komen vestigen. In Wilsele bestond er in de late middeleeuwen een populaire bedevaart naar een Onze-Lieve-Vrouwebeeld op de Roesselberg[1], dus nog voor de aanleg van de Mechelsesteenweg. Elke Pinkstermaandag droegen meisjes uit Wilsele dit beeld in processie rond. Later werd dit beeld overgebracht naar de Sint-Martinuskerk omdat het vaak onveilig was op de Roesselberg. Wilsele behoorde eeuwenlang tot het bisdom Luik (niet het prinsbisdom Luik) vanaf de Frankische bestuurders tot 1559; meer algemeen behoorde de parochie tot de kerkprovincie van de aartsbisschoppen van Keulen. De Sint-Martinuskerk werd niet gespaard tijdens de Beeldenstorm. In de wijngaarden op de Roesselberg kwamen Lutheranen en gereformeerden uit Leuven samen voor Bijbellezingen.[2] In 1559 vond de hervorming van de bisdommen plaats met de pauselijke bul Super Universas, wat de Spaanse koning en landvoogden meer controle gaf over kerkelijke praktijken. De parochie van Wilsele behoort sinds 1559 tot het nieuw opgerichte aartsbisdom Mechelen-Brussel in de toen nieuwe kerkprovincie van de Zuidelijke Nederlanden. Tijdens het Oostenrijks bestuur in de 18e eeuw liet het kapittel van Sint-Pieter in Leuven de huidige Sint-Martinuskerk bouwen.

Op het kerkhof van Sint-Martinus (in Wilsele-Dorp) ligt Pieter-Jozef Verhaghen (geboren in 1728 te Aarschot en gestorven in 1811 te Leuven) begraven. Verhaghen is een van de laatste schilders die in de stijl van Rubens bleef verder schilderen. Hij is de broer van de "Pottekes" Verhaghen, die zich specialiseerde in het schilderen van stillevens en vooral aardewerk. Hun werk is te bezichtigen in verschillende musea, kerken, abdijen en privéhuizen. Een kopie van een marmeren borstbeeld is tegen de kerkhof muur te zien. Het origineel bevindt zich in het Stedelijk Museum Vanderkelen-Mertens (nu Museum-M) te Leuven.

Nu heeft Wilsele, sinds zijn eerste vorming, zowel parochieel als gemeentelijk, altijd bestaan uit twee gescheiden en te onderscheiden delen.

Gescheiden, om de eenvoudige reden dat de eerste bewoners zich hebben gevestigd aan weerskanten van de Dijle. Later is die scheiding o.a. door het graven van een kanaal en door de aanleg van verschillende spoorwegen, nog duidelijker geworden. We kregen daardoor dus Zuid-Wilsele of Hoog-Wilsele of gewoon Wilsele-Dorp en aan de andere kant Noord- of Laag-Wilsele (Wilsele-Putkapel).

Onderscheiden, omdat alle bronnen, zowel mondeling als geschreven, duidelijk aangeven welk gedeelte van die grote parochie wordt bedoeld, over welke van de twee gemeenschappen men het heeft.

Een drietal voorbeelden uit oude geschriften bewijzen dat:

"Denombrement van Heerlyckheydt van Wilsele de anno 1440, waer bij de selve Heerlyckheydt, sonder die van Putte ..."

"Denombrement van Wilsele ende Putte te samen, van date 9 januarij 1595 ..."

"... de voorschreven Purgen zijn gedaen door den selven deurwaeder aen Put-Capelle naer den Dinst der Misse, gelijck oock naer den Dinst der Hoogh-Misse tot Wilsele (1757)." Hier zien we voor het eerst het woord Putkapel verschijnen; voordien was het steeds Put, Putte, Puth ...