The Phoebus Foundation

De Angelsaksische aanpak diende als inspiratie bij het oprichten van The Phoebus Foundation, naar het voorbeeld van culturele stichtingen, zoals het J. Paul Getty Museum in Los Angeles en de Frick Collection in New York.

The Phoebus Foundation en haar werking worden gesteund door de bedrijven van de groep Katoen Natie en van de groep Indaver.

Phoebus Apollo van Jan Boeckhorst, uit de collectie van The Phoebus Foundation

Hugo Van der Goes' Madonna met heiligen uit de collectie van The Phoebus Foundation, in langdurige bruikleen aan The Art Institute of Chicago

'Phoebus' verwijst naar Phoebus Apollo. In de antieke mythologie treedt Apollo op als beschermer van de muzen. Samen vermaken ze zich op de berg Parnassus. Maar ook later keert Apollo steeds terug in de (kunst)geschiedenis: hij brengt inspiratie of zelfs goddelijke verlichting, en is de beschermer van de mythische gouden tijd - een paradijselijke era waarin geweld, hebzucht, jaloezie en onrecht nog niet bestaan.

De zwaartepunten binnen deze collectie van eigen bodem worden gevormd door schilderkunst en sculptuur, maar er zijn ook manuscripten, prenten, tekeningen en siervoorwerpen. De nadruk ligt op kunst uit de 15de, 16de en 17de eeuw, met hoofdrolspelers die gaan van Hugo Van der Goes, Hans Memling, Gerard David, Jan Gossaert, Pieter Bruegel, Maerten de Vos en Michaelina Wautier tot Peter Paul Rubens, Antoon Van Dyck en Jacob Jordaens.

Deze collectie draait om de impressionistische en symbolistische kunstenaars uit Sint-Martens-Latem, met namen als Emile Claus, Gustave Van de Woestyne, Valerius De Saedeleer en George Minne. Van daaruit gaat het naar de expressionisten met Gust. De Smet, Constant Permeke en Frits Van den Berghe. Daarnaast zijn er werken van onder anderen Rik Wouters, James Ensor, Jules Schmalzigaug, Edgard Tytgat en Floris en Oscar Jespers, om te besluiten met surrealisten als Magritte en Delvaux.

Rik Wouters 'De roze laan' uit de verzameling van The Phoebus Foundation

The Phoebus Foundation bezit werken Wim Delvoye, Marcel Broodthaers, Hans Vandekerckhove, Jan Vanriet en Jan Fabre.

In het sculpturenpark Singelberg bewaart The Phoebus Foundation werk van de Britse kunstenares Sophie Ryder, de Urugayaan Pablo Atchugarry, het Nederlandse Atelier Van Lieshout, en andere kunstenaars van eigen bodem zoals Michaël Aerts, Hubert Minnebo en Wim Delvoye. In 2018 verwierf The Phoebus Foundation tal van sculpturen uit de voormalige collectie van Brussels Airport, met namen als George Grard, Jean-Michel Folon, Paul Van Hoeydonck, Jef Van Tuerenhout en Panamarenko.[3]

The Phoebus Foundation is de eigenaar van een aanzienlijke collectie CoBrA-kunst. Daarbij ligt de focus vooral op de ontstaansperiode van deze kunstbeweging met werken van Appel, Alechinsky, Corneille, Jorn, Pedersen en Dotremont.

Deze collectie bestaat uit weefsels en archeologische objecten uit het oude Egypte, van de farao's tot de Zijderoute. Aan deze collectie is de permanente tentoonstelling '3500 jaar textielkunst' gewijd in HeadquARTers. Deze expositie neemt de bezoeker mee doorheen de geschiedenis van Egypte, met linnen doeken, dierenmummies, fragmenten van dodenboeken, dodenmaskers en de tunicazaal. Daar wordt de grootste collectie complete tunica's ter wereld getoond, samen met accessoires zoals haarnetjes, sokken, schoeisel en juwelen.[4]

The Phoebus Foundation bezit een grote verzameling Latijns-Amerikaanse kunst. De collectie bezit topstukken uit - onder andere - Uruguay, Brazilië, Argentinië, Cuba, Mexico, met namen als Torres-García, Gurvich, Alpuy, Berni, Schvartz en Matto.[5]

Wereldkaart uit Ortelius' Theatrum Orbis Terrarum uit de collectie van The Phoebus Foundation

Deze collectie telt ruim vierhonderd kaarten, atlassen en stadsgezichten uit de 16de, 17de, 18de en 19de eeuw, met als hoogtepunten atlassen van Mercator, Ortelius, Hondius, Blaeu en Kaerius.

The Phoebus Foundation is de eigenaar van meer dan 350 boeken over Reynaert de vos, van de vroege 16de eeuw tot vandaag. Deze collectie werd in 2018 tentoongesteld onder de vorm van een 'expeditie' rond het middeleeuwse dierenepos. Daarvoor werkte de Stichting samen met Rik Van Daele, secretaris-penningmeester van het Reynaertgenootschap.

In 2003 nam Katoen Natie het initiatief het historische patrimonium van de havenbedrijven te redden. Hieruit is een aanzienlijke verzameling ontstaan van havenerfgoed en historische foto's van de Antwerpse haven.[6][7]

Deze permanente tentoonstelling in Antwerpen toont sinds 2011 weefsels, kledij en archeologische vondsten uit het oude Egypte, Rome en van de Zijderoute.[11] Hier wordt ook tweejaarlijks een internationaal congres georganiseerd rond 'Textiles from the Nile Valley', in samenwerking met The Phoebus Foundation en Katoen Natie. Het bedrijf financiert ook de publicatie van de congresbundels.[12]

Deze tentoonstelling werd georganiseerd in het Gentse Caermersklooster. OER vertelde over een kantelpunt in de kunst- en cultuurgeschiedenis, en nam de bezoeker mee naar de vroege 20ste eeuw. In een aparte scenografie werden hier werken getoond uit de verzameling van The Phoebus Foundation, naast topstukken uit Vlaams privébezit, zoals uit de collectie van Herman De Bode. Deze collectie werd in 2018 tevens vrijwel integraal verworven door The Phoebus Foundation.

Deze tentoonstelling in het Gentse Caermersklooster nam de bezoeker op sleeptouw doorheen de vijf gouden eeuwen van de Zuidelijke Nederlanden, om te eindigen bij de Tachtigjarige Oorlog. Deze expositie toonde niet enkel stukken van The Phoebus Foundation, maar ook van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, het MAS, de Koninklijke Bibliotheek Albert I en het Groeningemuseum. Er waren onder andere werken van Hans Memling, Jan Gossaert en Peter Paul Rubens.[13] Deze tentoonstelling was niet onomstreden. Tegenstanders hadden het over de 'vermarkting van de publieke cultuurwerking'. Bij de opening organiseerden ze daarom een symbolische rouwstoet.[14]

De ruime collectie over Reynaert de vos werd in 2018 tentoongesteld onder de vorm van een 'expeditie' rond het middeleeuwse dierenepos. De expeditie neemt bezoekers mee op een fietstocht van 40 of 60 km doorheen het Vlaamse Waasland en Nederlands Zeeuws-Vlaanderen. Tijdens dit belevingstraject maken de bezoekers op een speelse en toegankelijke manier kennis met het middeleeuwse verhaal van Reynaert de vos.[15]

Na de presentatie van het drieluik Sint Lukas schildert de Madonna, plaatst The Phoebus Foundation een ander stuk uit de collectie in de kijker: een bloemstilleven door Daniël Seghers (1590-1661). De kunst van Daniël Seghers werd in de eerste helft van de zeventiende eeuw erg begeerd door de Europese adel. Volgens de beroemde dichter Constantijn Huygens kon je bijna de bloemen op de schilderijen van Seghers ruiken. Tegenwoordig is Daniël Seghers nauwelijks bekend bij het brede publiek. Met deze nieuwe thematentoonstelling wil The Phoebus Foundation de aandacht vestigen op deze schilder.[16]

In het tweede halfjaar van 2018 vond er een tentoonstelling plaats van een tachtigtal Koptische voorwerpen van de Phoebus Foundation in de schatkamer van het Teseum te Tongeren. Het betrof ambachtelijke voorwerpen zoals kledij, weefsels en gereedschappen. Verder waren er koptische teksten, aardewerk en huishoudelijke voorwerpen te zien.[20]

• OER: De wortels van Vlaanderen, Katharina Van Cauteren, 2017
• Gouden Tijden: Rijkdom en status in de Middeleeuwen, Véronique Lambert en Peter Stabel, 2016
• Politiek en schilderkunst: Hendrick De Clerck (1560-1630) en de keizerlijke ambities van de aartshertogen Albrecht en Isabella, Katharina Van Cauteren, 2016
• Voor God & Geld. Gouden tijd van de Zuidelijke Nederlanden, Katharina Van Cauteren en Fernand Huts, 2016
• Kunst uit Latijns-Amerika: Modern en hedendaags, Laurens Dhaenens, 2015
• 3500 jaar textielkunst, Antoine De Moor, 2008

In september 2017 is de Foundation gestart met de publicatie van een reeks wetenschappelijke publicaties waarin pareltjes uit de collectie in de schijnwerpers worden geplaatst. Hierbij wordt voor elke nieuwe uitgave beroep gedaan op kunsthistorici die gespecialiseerd zijn in het betreffende thema, en het verhaal op een boeiende en toegankelijke manier kunnen vertellen.

• Phoebus Focus I: Sint-Lukas schildert de madonna, Niels Schalley en Sven Van Dorst
• Phoebus Focus II: Keukenstilleven met Christus in het huis van Marta en Maria, Prisca Valkeneers
• Phoebus Focus III: De allegorie van de zeven vrije kunsten, Hildegard Van de Velde
• Phoebus Focus IV: Reynaert de vos, Niels Schalley
• Phoebus Focus V: Het meermonster van Tagua Tagua, Katharina Van Cauteren
• Phoebus Focus VI: Bloemenvaas met rozen, narcissen en tulpen, Sven Van Dorst
• Phoebus Focus VII: Overval op reizigers. Peter Snayers (1592-1667) en de kunst van het oorlog voeren, Leen Kelchtermans
• Phoebus Focus VIII: Apollo op de zonnewagen. Een barok meesterwerk van Jan Boeckhorst (1604-1668), Hans Vlieghe
• Phoebus Focus IX: Elegant gezelschap in een tuin. Een muzikaal schilderij vol zestiende-eeuwse wijsheid, Timothy De Paepe
• Phoebus Focus X: Portret van een jonge vrouw. Minzame dames op hun mooist in de zeventiende eeuw, Leen Kelchtermans