Beschermingsbewind

Indien een meerderjarige tijdelijk of duurzaam niet in staat is ten volle zijn vermogensrechtelijke belangen behoorlijk waar te nemen, als gevolg van zijn lichamelijke of geestelijke toestand, dan wel verkwisting of het hebben van problematische schulden, kan de kantonrechter een bewind instellen over één of meer van de goederen (zoals tastbare goederen en banktegoeden) die hem als rechthebbende toebehoren of zullen toebehoren. Het verzoek kan door meerderjarige personen voor zichzelf worden gedaan, bij minderjarigen door de wettelijk vertegenwoordiger. De rechter kan ook een bewindvoerder aanstellen die ten dienste staat van de belangen van de schuldeisers, de WSNP-bewindvoerder en gemeenten kunnen een verzoek doen wegens verkwisting of het hebben van problematische schulden als een betrokkene voor schuldhulpverlening bij de gemeente terechtkomt.

Een bewindvoerder is een natuurlijk persoon of een rechtspersoon. Los daarvan worden onderscheiden de professionele en de niet-professionele bewindvoerder. Voor de professionele bewindvoerder gelden speciale kwaliteitseisen. De rechter volgt bij de benoeming van de bewindvoerder de uitdrukkelijke voorkeur van de betrokkene (onder bewind gestelde), tenzij gegronde redenen zich daartegen verzetten, en anders bij voorkeur de eventuele levensgezel van de betrokkene, of indien hij die niet heeft bij voorkeur een van zijn ouders, kinderen, broers of zusters.

Het Landelijk Overleg Vakinhoud Civiel en Kanton (LOCVK) geeft aanbevelingen met betrekking tot de uitvoering van het bewind.[1]

Bewindvoering wordt onderscheiden van mentorschap. Een van beide of beide kunnen van toepassing zijn. In het laatste geval kunnen het verschillende personen zijn of dezelfde persoon. Curatele gaat nog verder dan de combinatie van de twee, want iemand die onder curatele is gesteld, is handelingsonbekwaam en kan daarom bijvoorbeeld ook geen testament opmaken, of een bestaand testament wijzigen.

Jaarlijks legt de bewindvoerder rekening en verantwoording af, zo mogelijk met akkoord van de betrokkene, aan de kantonrechter.

Met het overlijden van betrokkene is de taak van de bewindvoerder geëindigd. De bewindvoerder dient het overlijden direct te melden aan de kantonrechter en binnen vier maanden na overlijden aan de erfgenamen eindrekening en verantwoording af te leggen over de periode waarover nog geen rekening en verantwoording is afgelegd. De eindrekening dient, voorzien van akkoordverklaringen van de erfgenamen, aan de kantonrechter te worden gestuurd.[2][3] De bewindvoerder heeft dus geen taken of bevoegdheden ten aanzien van de uitvaart of het nog betalen van rekeningen. Bij testament kan echter door een erflater een executeur en/of een testamentair bewindvoerder worden benoemd die deze rol dan namens of met de erfgenamen op zich kunnen nemen.

De Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap[4] is op 1 januari 2014 in werking getreden. Verkwisting als curatelegrond is verdwenen en als grond voor beschermingsbewind toegevoegd. Ook zijn problematische schulden als grond voor beschermingsbewind toegevoegd (schuldenbewind). Net als geldt voor curatele, worden ook mensen die onder een schuldenbewind worden gesteld, toegevoegd aan een openbaar register, waarin rechtsfeiten worden aangetekend die betrekking hebben op onderbewindstelling.

Een ander soort beschermingsbewind is een testamentair bewind, geregeld in het Nederlands erfrecht. Hierbij worden geen personen onder bewind gesteld, maar goederen. Het is een flexibele beschermingsmaatregel die door een meerderjarige persoon in zijn testament kan worden opgenomen voor één of meer erfdelen en/of legaten of goederen in de nalatenschap, in het belang van één of meer rechthebbenden en voor een bepaalde duur.[5][6] Wordt de strekking van het bewind niet in het testament beschreven, gelden wettelijke vermoedens, is niet duidelijk in wiens belang het bewind is ingesteld, gelden de zwaarste gevolgen voor de rechthebbende.[7]

De erflater wijst in het testament een persoon aan om de taak van bewindvoerder op zich te nemen en geeft deze persoon bevoegdheden, verplichtingen en aanwijzingen voor het doen van zijn werk. Bij onenigheid over de uitvoering van het werk door een testamentair bewindvoerder zijn de bedoelingen van de erflater doorslaggevend. De beslissingen van een testamentair bewindvoerder dienen in lijn te liggen met de wensen van de erflater.

Gebruikelijk is deze vorm van beschermingsbewind voor erfgenamen die de leeftijd van 23 jaar nog niet hebben bereikt, die lichamelijk of geestelijk niet in staat zijn de hen nagelaten goederen zelf te beheren of voor erfgenamen die (gok-)verslaafd zijn. De bewindvoerder krijgt in deze gevallen meestal vergaande bevoegdheden die eindigen als de noodzaak voor de bewindvoering niet meer bestaat.[8][9]

Een erflater is vrij in de keus een testamentair bewind in te stellen, bij het bepalen van de erfdelen of goederen waarvoor het bewind geldt, bij het bepalen van aanwijzingen, bevoegdheden en verplichtingen voor de bewindvoering en bij de duur van het bewind. De wet geeft erflaters de mogelijkheid de bevoegdheden zo ver te laten reiken, dat een bewindvoerder een nalatenschap zonder medewerking van de erfgenamen kan laten verdelen. Voor het uitvoeren van bepaalde opgaven is een notariële akte nodig, de verklaring van bewind. De bewindvoerder dient regelmatig rekening en verantwoording af te leggen. De taak van bewindvoering kan worden gecombineerd met de taak van executeur. Iemand die aangewezen is als bewindvoerder, heeft de vrijheid de taak al dan niet te aanvaarden. Een erfgenaam die het niet eens is met een bewind heeft in specifieke gevallen de mogelijkheid dit aan te vechten.

Er kunnen ook andere vormen van testamentair bewind ingesteld worden, bijvoorbeeld in het belang van de erfgenamen om te komen tot een goede verdeling van de nalatenschap. Dat is echter niet een bewind ter bescherming van personen die zelf niet in staat zijn verantwoordelijk met vermogen om te gaan.