Stadhuis van Nijmegen

Het historische gedeelte van het stadhuis is feitelijk een samenvoeging van een aantal woonhuizen uit de 14e eeuw. In de periode 1554-1555 ontwerpt stadsbouwmeester Herman van Herengrave een nieuwe voorbouw voor deze huizen met een schepenhal en daarboven een zaal. Deze voorbouw heeft een zadeldak tussen trapgevels.

In de periode 1879-1882 werd het stadhuis gerestaureerd en de westzijde aangebouwd in dezelfde stijl door architect Cuypers.

Door oorlogshandelingen is het uitgebrand in 1944. De voor- en zijgevels bleven gespaard en werd vervolgens in 1947-1953 gerestaureerd door ingenieur J.G. Deur, die betrokken was bij meerdere restauraties tijdens de Wederopbouwperiode. Hierbij werd de westelijke aanbouw van Cuypers vervangen door een vleugel in moderne stijl. Daarnaast kreeg het stadhuis een bakstenen toren met ui-vormige bekroning. De spanten werden door houtgebrek niet van hout gemaakt, maar van beton, dat wel voorhanden was. Bij de herbouw in 1953 zijn tevens replica’s van de beelden op de gevel geplaatst.

De bakstenen gevels aan de Burchtstraat en de Nieuwstraat hebben vensters met natuurstenen kruiskozijnen. De voorgevel heeft veel beeldhouwwerken. In de borstwering onder het dak zijn zeven medaillons, voorstellende de zeven deugden waaraan de ambtenaren en de stadsbestuurders zouden moeten voldoen: Hoop, Liefde, Geloof, Moed, Voorzichtigheid, Eendracht en Rechtvaardigheid. Tussen de vensters zijn beelden aangebracht van keizers en vorsten die belangrijk zijn geweest voor Nijmegen.

De houtgesneden deur is in een renaissance-omlijsting van de hand van Gaert van Dulcken. De bekleding van de plint en het bordes zijn van natuursteen. De na de restauratie toegevoegde toren heeft een fries van bakstenen met een maaswerk dat afkomstig is van de tijdens Operatie Market Garden verwoeste 14e-eeuwse Broerskerk.

Het moderne, westelijke deel heeft een classicistische poort, daterend uit 1663, de zogenaamde Gedeputeerdenpoort, die voorheen toegang gaf tot de vergaderruimte van de Gedeputeerden van Gelre.

Binnen het stadhuis is een laat-gotische, natuurstenen schouw te vinden, afkomstig uit een Nijmeegs huis. Na de ingrijpende verbouwing van de raadzaal in 2003 was er geen ruimte meer beschikbaar voor vijf van de in totaal zeven historische wandtapijten. De gobelins zijn destijds speciaal aangekocht om te zorgen voor een waardige aankleding bij de onderhandelingen tijdens de Vrede van Nijmegen.

In 1702 vonden onlusten plaats tussen de oude raad (de Oude Plooi), nog benoemd door stadhouder Willem III en de vooraanstaande families die in 1675 buitengesloten waren. Samen met de hulp van de gilden vormden zij een Nieuwe Plooi. Het garnizoen wist echter de Oude Plooi weer in het zadel te helpen.

In januari 1703 heroverde de Nieuwe Plooi het stadhuis met hulp van de opgezweepte Nijmeegse bevolking. In augustus 1705 probeerde de Oude Plooi tevergeefs met hulp van een knokploeg de macht weer in handen te krijgen. In de strijd rond het stadhuis vielen drie doden. De andere vijf leden van de knokploeg van de Oude Plooi werden ter afschrikking opgehangen aan de ramen van de eerste verdieping van het stadhuis. Oud-burgemeester Willem Roukens, een van de aanvoerders van de Oude Plooi, werd buiten het stadhuis opgepakt en de volgende dag onthoofd.

• Lijst van burgemeesters van Nijmegen

• Historische tapijten van het stadhuis
• De Nijmeegse plooijeren
• Beschrijving van het stadhuis op de site van nijmegen.nl