Pruikzwam

De Latijnse soortnaam erinaceus betekent egel en is een verwijzing naar de lange stekels. Ook de Nederlandse namen pruikzwam en apekop refereren hieraan.[1] In Nederland en België wordt de zwam vaak verhandeld onder de Franse naam pom pom blanc,[2] daar hij veel lijkt op de witte pompoms zoals cheerleaders die gebruiken.

Naast het Engelse pom pom mushroom worden ook de termen lion's mane mushroom ('leeuwenmanenpaddenstoel'), bearded tooth mushroom of bearded tooth fungus ('bebaarde tandpaddenstoel'[3]), satyr's beard ('satyrs baard') en bearded hedgehog mushroom ('bebaarde egelpaddenstoel') gebruikt. In het Duits, het Chinees en het Vietnamees wordt de pruikzwam respectievelijk Affenkopfpilz, hóu tóu gū[4] en nấm đầu khỉ genoemd, wat letterlijk vertaald 'aap-kop-paddenstoel' betekent. In Korea wordt de zwam Norugongdengi-beoseot[5] genoemd: 'hertenstaartpaddenstoel'.

Zijaanzicht met een zichtbare korte steel

Het knolvormige vruchtlichaam van de pruikzwam is wit, crème, geel of lichtoranje. Gewoonlijk bereikt de zwam een doorsnede tot 25 centimeter, grotere exemplaren kunnen 50 centimeter groot worden.[6] Het vruchtlichaam bestaat uit een of meer dakpansgewijs gerangschikte lobben waaraan stekels hangen die een lengte hebben van een tot zes centimeter. Sommige pruikzwammen hebben een korte steel, bij anderen ontbreekt deze geheel. Het vlees en het sporenafdruk zijn wit.

De pruikzwam is een witrot veroorzakende zwakteparasiet, die groeit op stamwonden van oude loofbomen in parken en langs lanen. Meestal is de gastheer een beuk, maar de pruikzwam is ook aangetroffen op eiken en robinias. Nadat de boom is afgestorven leeft de zwam nog een geruime tijd als saprofyt op het rottende hout.[6] De vruchtlichamen verschijnen laat in de zomer tot in de herfst. In deze periode worden de sporen gevormd op de lange stekels.[7]

De pruikzwam is inheems in Noord-Amerika, Europa en Azië. In Europa is de zwam echter zeldzaam en staat hij in dertien landen op de rode lijst. In Nederland en België is de status van de zwam opgenomen als 'bedreigd'.[6]

Gebakken pruikzwam als vleesvervanger

De pruikzwam is een eetbare paddenstoel en heeft een milde, zoete smaak, die soms met die van kreeft wordt vergeleken. In de Chinese keuken wordt hij vaak gebruikt als vleesvervanger. Voor culinair gebruik worden pruikzwammen op boomstammen of gesteriliseerd zaagsel gekweekt en vers of gedroogd verkocht. Ook zijn er pakketten in de handel om zelf pruikzwam te kweken.

De pruikzwam wordt al eeuwenlang gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde en nog steeds wordt de zwam gebruikt als medicijn. Sommige stoffen in de paddenstoel als threitol, arabitol en palmitinezuur bijvoorbeeld reguleren de lipidespiegel, verlagen de suikerspiegel en fungeren mogelijk als antioxidanten.[8] De pruikzwam wordt ook verwerkt in medicijnen om maagzweren en slokdarmkanker te behandelen.[9]