Prix de Rome

Per 1 januari 2013 werd de organisatie van de Prix de Rome overgedragen aan het Mondriaan Fonds.[1] Het doel van de prijs bleef ongewijzigd, maar de systematiek is enigszins aangepast. De open inschrijving is vervangen door een systeem waarbij kunstenaars en architecten worden voorgedragen door scouts die elk twee namen kunnen voordragen. Daarnaast kunnen derden, onder wie ook kunstenaars en architecten zelf, via het Mondriaan Fonds namen van kandidaten voordragen aan de jury. De jury selecteert uit de voorgedragen kandidaten vier kunstenaars of architecten die ieder een werkbudget van € 7500 ontvangen. De kunstenaars en architecten op de shortlist hebben vijf maanden de tijd om nieuw werk te maken waarop zij uiteindelijk door de jury worden beoordeeld. Voor architecten wordt door de jury een opdracht geformuleerd. De winnaar ontvangt een bedrag van € 40.000 en een werkperiode in de American Academy in Rome.

• (* gedeelde 2e plaats)
• In 2000 en schrikkeljaren vanaf 2008 zijn geen prijzen uitgereikt.

In 1817 stelde Koning Willem I een tweejaarlijkse Prijs van Rome in aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Na de scheiding tussen Nederland en België in 1830 werd dit zonder onderbreking verdergezet, en werd de prijs vanaf 1847 jaarlijks. Er waren wedstrijden voor kunstschilders, grafici, beeldhouwers en architecten (aanvankelijk lag de volgorde niet vast; vanaf 1882 kwamen beeldhouwkunst, schilderkunst en architectuur elk om de 3 jaar aan bod en gravure om de 5 jaar).
Het concours was streng gereglementeerd. Tijdens de proef werden de kandidaten opgesloten in loges en mochten met niemand contact hebben (vanuit het romantische idee dat de inspiratie volledig uit de kunstenaar zelf moest komen). De leeftijdgrens voor de deelnemers was 30 jaar (vanaf 1892 was het 31 jaar). In de drie jaren na het einde van de Eerste Wereldoorlog (in 1919, 1920 en 1921) werd uitzonderlijk een dubbel concours georganiseerd: een gewoon concours voor deelnemers onder de 31 jaar en een bijzonder concours voor deelnemers tussen 31 en 35 jaar die door de oorlog de normale leeftijdsgrens hadden overschreden en die op die manier alsnog de kans kregen om deel te nemen. Het reglement schreef verder voor dat slechts zes personen mochten deelnemen aan de definitieve proef. Als er meer inschrijvingen waren – wat meestal het geval was – werd eerst een voorbereidende proef gehouden. De winnaar ontving een beurs voor vier jaar, uitbetaald per semester, waarvan de laatste betaling gebeurde na zijn terugkeer.
Er werd ook een tweede prijs toegekend en een eervolle vermelding . De tweede prijs bestond uit een gouden medaille ter waarde van 300 frank. Als de jury de kwaliteit van het geleverde werk onvoldoende hoog vond, kon zij ook beslissen geen eerste prijs toe te kennen, en zich te beperken tot een tweede prijs.
Vanaf 1851 moest de laureaat een examen afleggen vooraleer hij op reis kon vertrekken . Hierin werd nagegaan of de laureaat geestelijk rijp was om de confrontatie met de kunstwerken uit de Oudheid en de Renaissance aan te gaan. Het examenprogramma was zeer ruim en omvatte kennis van de Franse taal, literatuur, geschiedenis en antropologie.
In 1921 werd het concours grondig gewijzigd. Het werd niet langer georganiseerd aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en het systeem van de loges werd afgeschaft. Kandidaten mochten maximum 26 jaar zijn en moesten zich aanmelden bij de Minister van Wetenschappen en Kunsten. Nadien werd het reglement nog enkele keren gewijzigd, en voor het laatst in 1961. De organisatie lag toen bij de Minister van Openbaar Onderwijs en de wedstrijd stond open voor Belgen tussen 25 en 35 jaar.

Naar analogie met de prijs voor schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur en gravure, werd in 1840 ook een tweejaarlijkse prijs voor muziek ingesteld te Brussel. Het reglement werd in 1849 definitief vastgelegd. Kandidaten moesten zich aanmelden bij de Minister van Binnenlandse Zaken. Ze moesten Belg zijn en maximum 30 jaar oud. De deelnemers werden in loges ondergebracht en mochten tijdens de proef met niemand contact hebben. Na een voorbereidende proef mochten de zes besten deelnemen aan de finale proef. Hun opdracht was een cantate te componeren over een opgegeven onderwerp. Ze kregen daartoe 25 dagen. De winnaar ontving een beurs waarmee hij zich kon gaan vervolmaken in Duitsland, Frankrijk en Italië. Er kon ook een tweede prijs worden toegekend (een gouden medaille ter waarde van 300 frank) alsook een eervolle vermelding. Als de jury de kwaliteit van het geleverde werk onvoldoende hoog vond, kon zij ook beslissen geen eerste prijs toe te kennen, en zich te beperken tot een tweede prijs.
Het reglement werd gewijzigd in 1929 en voor de laatste maal in 1960.
Alle cantates worden thans bewaard in het Koninklijk Conservatorium in Brussel.

Door de regionalisering van de culturele bevoegdheden in België vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw verdwenen deze nationale prijzen.