Nothosaurus

Nothosaurus werd in 1834 benoemd door Georg Graf zu Münster. De geslachtsnaam betekent "bastaardsauriër" omdat het dier zoveel kenmerken van andere diergroepen in zich verenigde.

Volgens Rieppel & Wild (1996) is een diagnostisch kenmerk van het geslacht Nothosaurus onder andere de rij tanden van de bovenkaak die zich ver voorbij het niveau van het voorste uiteinde van het bovenste slaapvenster uitstrekt. Het voorste deel van de bovenkaak (premaxillair) is uitgerust met relatief lange tanden. Bij de overgang naar het hoofdgedeelte van de bovenkaak (maxillair), heeft de snuit, van boven gezien (dorsaal), vaak een lichte vernauwing en zijn de bovenste maxillaire tanden relatief klein. Vanwege de vernauwing lijkt het voorste deel van een Nothosaurus-schedel in het dorsale aanzicht op dat van een krokodil. De buitenste neusgaten zijn echter in krokodillen ongepaard en liggen ver naar voren op de snuit, terwijl ze in Nothosaurus zijn gepaard en relatief dichtbij de oogopeningen liggen. Een ander diagnostisch kenmerk is dat er nog steeds twee grote hoektanden direct op elkaar volgen in de voorste helft van de maxillair, gevolgd door een "palissade" van dicht op elkaar staande, conische, maar aanzienlijk kleinere tanden.

Het staartwaarts van de oogopeningen bevindende (postorbitale) deel van de schedel is zeer lang en maakt ongeveer de helft van de schedellengte uit. Het post-orbitale schedeldak heeft twee grote bovenste slaapvensters. Diagnostisch voor Nothosaurus is dat de lengteas van het slaapvenster twee tot vier keer langer is dan die van de oogopening. Er zijn geen lagere slaapvensters, een karakteristiek kenmerk van sauropterygia. Het aandeel van de paritalia in het bovenste (dorsale) schedeldak is beperkt tot het gebied nabij de centrale naad, en het pinealforamen, de opening voor het pinealoog, is relatief groot. De dwarsdoorsnede van de humerus is meer langwerpig dan rond. Er zijn nooit meer dan drie botten in de pols en enkel - nog een diagnostische kenmerk.

De lichaamslengte varieert sterk binnen het geslacht en bereikt niet meer dan 7 meter bij de grootste soort, met een schedellengte van maximaal 60 centimeter. Alle Nothosaurus-soorten verschillen van de nauw verwante pachypleurosauriërs in die zin dat ze ten opzichte van de romp een kortere staart maar een langere nek hebben. Ze hadden korte brede poten en voeten met zwemvliezen, die als paddels gebruikt werden. Soorten in het geslacht variëren sterk van grootte, van een schatting van minder dan één meter voor N. winkelhorsti tot wel 5-7 meter voor de chinese soort N. zhangi.

Nothosaurus was gebouwd op een amfibische levenswijze en leefde wellicht zowel in het water, wat te zien is aan zijn gestroomlijnde lichaam, als op het land, omdat hij ook nog functionele poten had. Deze waren mogelijk voorzien van zwemvliezen. De soort Nothosaurus giganteus (vroeger bekend onder de geslachtsnaam Paranothosaurus) kon maximaal vier meter lang worden. Nothosaurus leefde samen met allerlei andere primitieve zeereptielen zoals Placodus en Henodus. Net als Nothosaurus en verwanten stierven ook deze dieren aan het einde van het Trias uit. Nothosaurus voedde zich vermoeddelijk vooral met vissen, met toevoeging van andere zeereptielen voor enkele van de grotere soorten.

De manier van leven van Nothosaurus had die van de huidige zeehonden kunnen zijn. Hij was waarschijnlijk meer aangepast aan het zeeleven dan de pachypleurosauriërs en - als reptiel - bracht hij zijn nakomelingen levend en in het water ter wereld, een aanpassing die ook bij de ichthyosaurus wordt bewezen. Met betrekking tot de voortbeweging in het water wordt aangenomen dat de voortstuwing hoofdzakelijk paraxiaal was, d.w.z. door de ledematen, in plaats van door slingerende bewegingen in de lengteas van het lichaam. De platte schedel bood weinig weerstand tegen laterale (laterale) bewegingen onder water.

Nothosaurus was een van de toppredatoren van zijn tijd en leefde van vissen, koppotigen en andere reptielen. De opstelling van de tanden en kaakspieren suggereert dat ze hun prooi hebben gevangen als sommige krokodillen door de prooi vast te houden en vervolgens hun hoofd lateraal te bewegen. In het geval van kleinere prooien zouden deze waarschijnlijk in het tandrooster zijn vastgehouden in plaats van ermee te worden doorboord.

Fossiele resten zijn gevonden in Europa, Azië en in het noorden van Afrika. Fossielen van Nothosaurus zijn ook gevonden in Nederland, in de steengroeve van Winterswijk. Vondsten uit Winterswijk omvatten 2 soorten, Nothosaurus marchicus, en recent benoemde Nothosaurus winkelhorsti. In 2003 werd ook de soort N. winterswijkensis benoemd maar deze is sindsdien weer opgenomen in N. marchicus. Het geslacht is het meest voorkomende reptiel uit de groeve met uitzondering van Anarosaurus. De resten uit Winterswijk zijn erg klein in vergelijking met andere Nothosauriërs, de Nothosaurus exemplaren hier overschrijden zelden één meter in lengte.

Het geslacht Nothosaurus is relatief wijdverbreid. In Duitsland is het gedocumenteerd met talloze exemplaren. Belangrijke locaties in Duitsland zijn Rüdersdorf bij Berlijn en Crailsheim. Andere belangrijke locaties bevinden zich in Winterswijk in Nederland, in de Italiaanse oostelijke Alpen en in Gogolin in Polen. Exemplaren van dit geslacht werden ook gevonden in Machtesch Ramon (Israël) en de provincie Tarragona in Spanje. Deze twee vondsten zijn het bewijs van het bestaan van de Bourgondische poort in het late Anisium en Ladinium, die het Midden-Europese bekken met de Tethys verbond. Het geologisch oudste voorkomen van Nothosaurus, met materiaal dat niet op soortniveau kan worden bepaald, bevindt zich in de Röt (jongste Olenekium) van Rüdersdorf bij Berlijn in Brandenburg. De estherialagen (oudste Carnium) uit Obersulm in Baden-Württemberg en de Bodenmühlwand bij Bayreuth in Beieren bevatten N. edingerae, het meest recente geologische exemplaar van Nothosaurus.

• 
  Skelet van Nothosaurus nog in de steen.
• 
  Het skelet van een Nothosaurus.

De volgende lijsten werden uit Rieppel & Wild (1996) overgenomen.

• Robert L. Carroll: Paläontologie und Evolution der Wirbeltiere. Thieme, Stuttgart u. a. 1993, ISBN 3-13-774401-6.