Overnachtingshaven

In de nota werd door de toenmalige minister al gepleit voor een onderlinge afstand van maximaal 30 km. RWS motiveerde in die nota de aanleg mede als volgt: "Bovendien versperren de schepen die voor anker liggen een deel van de vaarweg, waardoor er minder ruimte is voor inhaalmanoeuvres. De doorgaande scheepvaart is daarom verplicht om 's nachts snelheid te minderen. In de nabije toekomst is het verboden om langs de vaarweg voor anker te liggen. Langs de Waal moeten daarom voldoende veilige en rustige ligplaatsen beschikbaar komen in overnachtingshavens."

De havens dienen de binnenschippers de gelegenheid te bieden te kunnen voldoen aan de vaar- en rusttijdenregeling, alsmede aan de bemanningsvoorschriften. De bemanningen moeten er kunnen worden gewisseld. Bovendien moet er gelegenheid zijn voor de opvarenden van de schepen om boodschappen te kunnen doen en hun kinderen in het weekend van en naar het schippersinternaat te halen en brengen. Daarnaast zijn ze in het algemeen van belang in geval van calamiteiten op en langs de waterwegen.

Ook Staatssecretaris Huizinga heeft in maart 2008 in de Tweede Kamer opnieuw de wens uitgesproken om op belangrijke vaarwegen een overnachtingshaven om de 30 km te realiseren. Er wordt naar gestreefd om in alle havens standaard een autoafzetplaats te behouden of te realiseren. Ze zal ook nagaan welke mogelijkheden er zijn om ze in het gebruik flexibeler te maken en beter toe te snijden op de huidige tijd. Dat wil zeggen dat er niet alleen mogelijkheden moeten zijn om op de wal te komen, maar daarvandaan ook naar de openbare weg. Door internationale afspraken en veiligheidsvoorschriften is het gebruik van hekken hand over hand toegenomen, met grote overlast voor de schippers.

Rijkswaterstaat, als beheerder van deze havens, wil het gebruik efficiënt benutten. Het belang van een goede registratie van de aanwezige schepen in de havens is daarbij groot. In geval van een calamiteit heeft een verkeerspost met één druk op de knop een volledig overzicht van de schepen die in de haven liggen afgemeerd en het aantal personen aan boord. Er is daarom voor de schippers een meldingsplicht (artikel 14.11 Rijnvaartpolitiereglement).

Het is in de haven zonder toestemming van de verkeerspost verboden:

• schepen te laden of te lossen;
• goederen of andere voorwerpen op de oever of op een aanlegsteiger te plaatsen;
• tanks te ontgassen;
• passagiers aan boord te nemen of aan de wal te zetten;
• schepen zonder bewaking aan boord te laten stilliggen;
• met drijvende voorwerpen of drijvende inrichtingen in te varen;
• in te varen met schepen, die verplicht zijn de tekens bedoeld in het Rijnvaartpolitiereglement, artikel 3.14, tweede en derde lid, te voeren;
• langer dan drie opeenvolgende dagen ligplaats te nemen en daaraan aansluitend binnen twaalf uren wederom ligplaats te nemen;
• met het achterschip naar de wal ligplaats te nemen

De waardeoordelen die over de volgende havens zijn opgenomen zijn uit een inventarisatie van Koninklijke Schuttevaer.[2]

De waterstanden in de huidige overnachtingshaven bij Tuindorp wisselen met de afvoer van de rivier en kunnen meer dan 8 meter verschillen. Er zijn derhalve drijvende steigers, die langs lange palen op en neer gaan. De haven is niet toegankelijk voor duwstellen en een openbare autoafzetplaats ontbreekt. In de bestaande overnachtingshaven zijn er slechts beperkte mogelijkheden. Daarnaast geldt dat de overnachtingshaven over onvoldoende capaciteit beschikt. Het aantal ligplaatsen voor de binnenscheepvaart moet daarom worden uitgebreid. Minister Schultz van Haegen heeft het Gelderse college van Gedeputeerde Staten medio 2012 de opdracht gegeven om te komen tot een locatie voor een nieuwe overnachtingshaven bij Lobith. Het aantal ligplaatsen voor de binnenscheepvaart moet daarom worden uitgebreid tot een totaal van circa zeventig.

Samen met Rijkswaterstaat en de gemeente Rijnwaarden heeft de provincie Gelderland de locaties de Beijenwaard, de Bijland en de Oude Waal onderzocht op geschiktheid. Na afweging van de onderzoeksresultaten hebben de partijen gezamenlijk hun voorkeur uitgesproken voor modernisering van de bestaande haven in Tuindorp in combinatie met de realisatie van een nieuwe overnachtingshaven bij Spijk. In juli 2014 hebben de samenwerkende partijen deze voorkeurslocatie vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. In de huidige fase worden de exacte verdeling van de ligplaatsen over de twee havens, het ontwerp en de inpassing van de nieuwe haven nader onderzocht en uitgewerkt. Het resultaat wordt uiteindelijk vastgelegd in een provinciaal inpassingsplan met bijbehorende milieueffectrapportage. Parallel aan dit proces vragen de partijen alvast de belangrijkste vergunningen aan.

Voor de realisatie van de circa 70 ligplaatsen is een budget van 119,4 miljoen euro beschikbaar. De oplevering van de overnachtingshaven staat gepland in 2019. Anno 2008 is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de overnachtingshaven bij Tuindorp vervroegd te moderniseren.

Dit oude zandgat , oostelijk van het dorp, is omgebouwd tot overnachtingshaven. Deze haven is sinds 1997 in gebruik met een capaciteit van 60 schepen. Ook hier gaan de drijvende steigers met de wisselende waterstanden op de Waal mee. Het verschil tussen lage en hoge waterstanden kan hier zelfs oplopen tot ongeveer 10 meter. De haven voorziet in een grote behoefte en loopt tegen een capaciteitsprobleem aan. De haven is niet verboden voor pleziervaartuigen en die kunnen bij afmeren aan steiger 6 hinder veroorzaken voor beroepsvaartuigen. De ligging van de steigers is ongunstig bij een harde zuid- tot zuidwestenwind.[3] De kwaliteit van de voorzieningen wordt voorbeeldig genoemd en de haven is dan ook populair bij schippers.[4]

Volgens het voorlopige Ligplaatsenbeleidsplan van Rijkswaterstaat[5] zal de haven worden uitgebreid met extra steigers. IJzendoorn is ongeschikt voor schepen langer dan 135 meter lengte. De steigers aan de noordoever zullen echter zodanig aangepast worden, dat 135 meter lange vaartuigen er wel kunnen afmeren. Na de uitvoering van de werkzaamheden telt de haven 70 ligplekken.

Dit voormalige zandgat was bedoeld als industriehaven, maar bleek overbodig en is overnachtingshaven sinds 1985, met een capaciteit van 25 tot 30 schepen. De vier drijvende steigers en de faciliteitensteiger hebben een loopverbinding met de wal. Ook loopt er vanaf de drijvende steigers een verharde weg naar de dijk nabij het dorp Haaften. Bij hoogwater is de invaart gecompliceerd en is er geen verbinding met de wal. Schepen met gevaarlijke stoffen en recreatievaart mogen na toestemming van de verkeersleiding aanmeren. De haven heeft een dienstensteiger voor het van en aan boord zetten van personen en materiaal, zoals auto’s. Deze is voor grote schepen lastig bereikbaar, de kwaliteit van de faciliteiten laat te wensen over,[4] en de haven kan piekbelastingen niet aan, maar moet volgens het Ligplaatsenbeleidsplan uitgebreid worden naar 70 ligplaatsen en geschikt gemaakt worden voor schepen van 135 meter.

Het overnachten met een binnenschip achter het anker op de rivier wordt steeds gevaarlijker. Door het steeds verder gaande proces van professionalisering van de bedrijfstak neemt de wens om - zeker internationaal - continu te varen toe. Achter het anker op stroom rustig kunnen slapen wordt daarmee steeds minder mogelijk. Een aantal ankerplaatsen op de Waal (ook voor gebruik van de spudpalen) zijn vastgesteld, waaronder die bij Hellouw, kmr 939,4 bij Nieuwaal.

Langs de Waal zijn meerdere havens geschikt om te overnachten, alleen zijn die er niet speciaal voor ingericht en zijn de mogelijkheden beperkt:

• Kmr 883,8 – 884,45 Waalkade Nijmegen, voor passagiersschepen en schepen in het goederenvervoer. Het gaat om het aanleggen voor korte duur: auto van of aan boord zetten, wisselen van bemanningsleden, reparaties of levering van diverse goederen en ook een overnachting. Voordeel van de kade is, dat opvarende en kopvoor aanleggende en vertrekkende schepen geen bijzondere manoeuvres behoeven uit te voeren.
• Kmr 887,0 De voorhaven bij de sluizen te Weurt, deze is echter ongeschikt voor duwstellen en gekoppelde samenstellen.
• Kmr 913 - 914 De voorhaven bij de sluizen te Tiel van het Amsterdam-Rijnkanaal,
• Kmr 926 Het toeleidingskanaal naar sluis St. Andries, voor enkele schepen (geen duwstel zijnde)
• Kmr 956 De voorhaven van de Grote Merwedesluis van het Merwedekanaal te Gorinchem is tegelijkertijd vluchthaven. Achter het remmingwerk van de sluis is een ligplaats voor maximaal twee schepen met 1 blauwe kegel. De gemeente Gorinchem heeft bedenkingen tegen de aanwezigheid van deze kegel-ligplaats dicht bij de bebouwde kom. Op de steigers aan de zuidkant van de haven is plaats voor ten hoogste zes overnachters.[7]
• Kmr 984 In Dordtsche Kil Haven De Wacht te 's-Gravendeel

Langs de Boven-Rijn

• Kmr 862,7 De autosteiger is nagenoeg onbruikbaar voor schepen met een lengte van meer dan 110 meter wanneer boven de autosteiger meer dan twee schepen naast elkaar liggen afgemeerd.

Het ligplaatsenbeleidsplan van Rijkswaterstaat uit 2008 stelt een tekort aan overnachtings- en wachtplaatsen vast tussen Lobith en Woudrichem. Daarom worden nieuwe overnachtingshavens in Lobith en Weurt voorgesteld en zullen IJzendoorn en Haaften uitgebreid worden. De nieuwe haven in Lobith zal de bestaande haven vervangen. In Weurt liggen overnachters nu in de voorhaven, tussen de schepen die voor de sluis wachten. In de praktijk botsen deze functies met elkaar en de nieuwe haven moet de capaciteit vergroten en de functies scheiden.

De vernieuwingen moeten tot 2030 voldoende ligplaatsen opleveren, ook voor kegelschepen (schepen met gevaarlijke stoffen) en voor nieuwe scheepsklassen met lengtes van 135 en eventueel meer. Anno 2009 heeft de minister deze plannen nog niet goedgekeurd.