IJzendoorn

IJzendoorn is een dorp en voormalige gemeente aan de noordoever van de Waal. Sinds 2002 valt de plaats bestuurlijk onder de Nederlandse gemeente Neder-Betuwe in Gelderland.

IJzendoorn
Plaats in Nederland
Details

Situering
Provincie Gelderland
Gemeente Neder-Betuwe
Coördinaten51° 54′ NB, 5° 32′ OL
Algemeen
Oppervlakte6,16 km²
Inwoners (BAG, 2019)1.075[1]
Overig
Woonplaatscode1099
Portaal    Nederland
Beluister (info)

Op 1 januari 1812 werd IJzendoorn bij de gemeente Ochten gevoegd, om daar op 1 januari 1818 weer van te worden afgesplitst. Op 1 mei 1923 werd IJzendoorn bij de gemeente Echteld gevoegd.

De plaats ligt ingeklemd tussen drie belangrijke oost-westverbindingen: de Waal in het zuiden en de A15 en de Betuweroute in het noorden.

Heilige Catharinakerk, plaats van samenkomst voor de plaatselijke PKN-gemeente

Geschiedenis

De gemeente IJzendoorn was een kleine gemeente in de Neder-Betuwe van 1818 tot en met 1923. Het dorpje IJzendoorn, een voormalige hoge heerlijkheid, vormde vóór 1818 met de plaatsen Ochten en Echteld een gemeente. In de jaren 1810-1811 gemeente Ochten genaamd, nadien gemeente Echteld. De gemeente IJzendoorn dankte zijn bestaan aan de eigenaren van de heerlijke rechten: de familie Van Tuyll van Serooskerken.

De bestuurlijke inrichting na het vertrek van de Fransen in 1813 bood plaatselijke heren namelijk de mogelijkheid om hun voormalige heerlijkheid bestuurlijk zelfstandig te laten zijn. Hieraan waren in sommige gevallen wel kosten verbonden. Omdat zij hadden gekozen voor zelfstandigheid moesten de heren (of vrouwen) bijdragen in de kosten van het 'huishoudelijk bestuur' als hun heerlijkheid 'daartoe anders niet volkrijk genoeg was'.

Dit was het geval met IJzendoorn. Naast het gewone aandeel van de heer in de hoofdelijke omslag van de gemeente als ingezetene, moest deze nog een extra quotum betalen. In IJzendoorn was het quotum bijna gelijk aan de helft van de totale opbrengst van de hoofdelijke omslag! Over de jaren 1818-1848 varieerde het quotum van ( 197,60 tot 243,50 per jaar). Hiertegenover stond dat de heer invloed kon uitoefenen op de samenstelling van het plaatselijk bestuur en de benoeming van de dorpsfunctionarissen. De meeste heerlijke rechten en de plichten vervielen met de nieuwe grondwet van 1848.

De naam IJzendoorn wordt voor het eerst vermeld rond 850/865 als Isaandra. De naam houdt mogelijk verband met een plaatselijke waterloop. De gemeente IJzendoorn heeft geen wapen gevoerd. Wel heeft de Hoge Raad van Adel op 7 oktober 1818 het wapen van de heerlijkheid bevestigd. De omschrijving luidt: 'Van rood, waarop drie blaauwe palen, beladen met zilveren lampen, het hoofd van goud'. Met de blauwe banen met lampen wordt het heraldische 'vair' bedoeld. Een officieel vastgestelde gemeentevlag heeft de gemeente ook niet gehad. In de gemeenterekeningen wordt wel jaarlijks de post aangetroffen voor de gemaakte onkosten voor het vlaggen op feestdagen (verjaardagen van het Koninklijk Huis), maar hiervoor zal de Nederlandse vlag gebruikt zijn.

Gelijk de rivierarm tussen Opheusden en Kesteren lag er ook een rivierarm tussen IJzendoorn via Echteld in de richting van het Ommerenseveld. Bij het verlanding van deze rivier kwam naast de oude bedding een weg in gebruik. Dit is de latere Keizerstraat deels langs de Wijenburgsestraat naar de Medelsestraat en zo verder naar het noordwesten. Ook deze oude rivierloop zette een hoge oeverwal af waarop in de préhistorie de mensen woonden. In IJzendoorn is de bekendste plaats ‘De Woerd’ gelegen even ten noorden van de Keizerstraat. Deze woerd is een langwerpige hoogte waarop nog heel veel materiaal uit de IJzertijd en uit de Romeinse tijd is te vinden. Ook liggen hier nogal veel brokken tufsteen en fragmenten van Romeinse dakpannen (Imbrex).

Het lijkt er op dat hier in de Romeinse tijd een ‘villa’ stond. Een, zoals we het vandaag zouden noemen, herenboerderij waar grootschalig gewassen werden verbouwd waarmee de Romeinse militairen werden gevoed.

Evacuatie van het Rivierenland

Ochten en toenmalig burgemeester Henk Zomerdijk kwamen in februari 1995 in het nieuws doordat de dijk die het dorp beschermde tegen de Waal het dreigde te begeven. In allerijl is het dorp en de omgeving (waaronder IJzendoorn) geëvacueerd, maar gelukkig kon de dijk tijdig versterkt worden en zakte het water een week later weer.

Verkeer en vervoer

De belangrijkste verkeersaders voor IJzendoorn zijn de A15, N233 en de N323. Voor de Rijksweg 15 gebruikt men afrit 34 Echteld of afrit 35 Ochten. De N233 voor toegang tot de provincie Utrecht en de N323 naar het Land van Maas en Waal.

Iets ten oosten van IJzendoorn (Rkm 907,8) ligt een overnachtingshaven met een capaciteit van zestig schepen. Deze haven is aangelegd voor de professionele binnenvaart, maar wordt ook door de pleziervaart gebruikt.

Scholen

IJzendoorn heeft één basisschool, de O.B.S. Isandra (openbare school).

Sportverenigingen

IJzendoorn huisvest enkele sportverenigingen, te weten:

Naast de sportverenigingen is er ook Dorpshuis Ons Tehuis.

Geboren
  • Gerrit van Riemsdijk † (16 mei 1926 - 2 november 2018), bankier

Zie ook

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.