Oorlogsmonument Esserveld

Het Oorlogsmonument Esserveld is een gedenkteken op de begraafplaats Esserveld in de stad Groningen, dat is opgericht ter herinnering aan ruim veertig tijdens de Tweede Wereldoorlog in Westerbork gefusilleerde Nederlandse verzetsstrijders. Het monument werd ontworpen en vervaardigd door de Groninger beeldhouwer Willem Valk (1898-1977).

Het Oorlogsmonument Esserveld in 2010

Beschrijving

Het monument is een in witte natuursteen uitgevoerde sculptuur van een uit een urn verrijzende vrouwenfiguur, die het uit de dood oprijzende leven symboliseert.[1] Het beeld staat op een zandstenen sokkel, waarop een ingelijst gedicht is geplaatst.[2] Om het voetstuk heen staat een eveneens grotendeels uit zandsteen vervaardigde U-vormige muur. Hierop zijn aan de binnenzijde gedenkstenen met de namen van 43 verzetsstrijders aangebracht.[3]

Geschiedenis

Voorgeschiedenis
De sculptuur van Willem Valk in 2010

Al kort na de bevrijding bestemde de gemeente Groningen een deel van het Esserveld tot een plaats waar een aantal omgekomen verzetsstrijders zou worden geëerd. Op 2 november 1945 - Allerzielen - werden daar, na afloop van een grote en druk bezochte herdenkingsplechtigheid in de Martinikerk, symbolisch de stoffelijke resten herbegraven van 23 bekende en 12 onbekende verzetsmensen. De toenmalige burgemeester van Groningen, Cort van der Linden (1893-1969), zei in zijn toespraak daarbij in het graf een symbool te zien van de offers door strijdend Nederland gebracht en nam namens de gemeente de zorg voor de tombe, die zal worden opgericht op zich.[4][5][6] Het voormalige illegale dagblad Trouw bracht die dag een speciaal rouwnummer uit, waarvan de opbrengst ten goede kwam aan de bekostiging van dat gedenkteken en waarin abonnees werden opgeroepen daarvoor geld te schenken.[7] Anderhalve week later legde Prinses Juliana tijdens een bezoek aan Groningen een krans bij het graf, op 29 november gevolgd door haar moeder Koningin Wilhelmina.[8]

Het ontwerp

De Vereeniging van Groningsche Oud-illegale Werkers (GOIW), die zich met de totstandkoming van het monument had belast, koos uit verschillende ontwerpen dat van Willem Valk, omdat diens ontwerp in soberheid het best uitdrukte, wat men voelde.[1] De kosten van de opriching van het gedenkteken werden geraamd op 13.000 gulden. In april 1947 had de GOIW daarvan ƒ 2434,64 bijeen weten te brengen, mede dankzij Trouw en familieleden van de verzetslieden. Voor de resterende ƒ 10.565,36 deed het provinciaal bestuur van de GOIW een beroep op de gemeente.

Het college van B&W bleek het ten volle verantwoord [te achten], dat van gemeentewege ook in financieel opzicht aan de totstandkoming van een zoodanig gedenkteeken wordt medegewerkt en was bovendien van mening, dat de gemeente zich in verband met het bijzonder karakter van dit monument kosteloos met het onderhoud [diende] te belasten.[9] Een daartoe strekkend voorstel van het college werd op 28 april 1947 door de gemeenteraad besproken. De raad bleek er niet onwelwillend tegenover te staan, al hadden enkele leden liever de komst van een meer algemeen gedenkteeken gezien. In reactie hierop liet de burgemeester weten, dat op de Grote Markt een gedenkteeken [...] ter eere van alle gevallenen zou worden geplaatst, dat op twee andere begraafplaatsen in de stad de familie reeds gelegenheid [had] haar gevallenen te eeren, dat ook het monument op het Esserveld specifiek was gewijd aan de nagedachtenis van de daar begraven verzetslieden en dat het daarom een meer persoonlijk cachet zou moeten krijgen. De raad besloot daarop met het voorstel van B&W akkoord te gaan.[10]

Onthulling

Het monument op het Esserveld werd op 4 mei 1948 op sobere, doch treffende wijze onthuld.[11] Dat werd gedaan door mevrouw M.H.J. Stouten-de Wilde, een van de drijvende krachten achter de totstandkoming van het gedenkteken. Bij de plechtigheid waren onder anderen de toenmalige Commissaris der Koningin Edzo Ebels (1889-1970), burgemeester Cort van der Linden, een drietal wethouders, twee hoge militairen, de voorzitter van de GOIW M.A.J. Jansma (1888-1959) en nabestaanden van de verzetsstrijders aanwezig. Namens het gemeentebestuur aanvaardde burgemeester Van der Linden het gedenkteken op deze voor de Groningers heilige plek, uiting gevende aan het medeleven met de gevallen verzetshelden. Hij deed daarbij de toezegging dat het gemeentebestuur het monument zal blijven onderhouden met dezelfde zorg en liefde, waarmee het tot stand gebracht is.[1][12]

Latere jaren

In februari 1951 werden, deze keer in alle stilte, urnen met de as van nog negen in Westerbork gefusilleerde verzetsstrijders in het monument bijgezet.[13]

Het gedenkteken was in het voorjaar van 1965 decor van wat het Nieuwsblad van het Noorden een schietpartij noemde, waarbij onbekenden weckflessen met bloemen die ze van andere graven hadden verwijderd bij het monument plaatsten en ze vervolgens daar aan scherven schoten. Het gedenkteken raakte daarbij overigens niet beschadigd.[14]

Zoals bij veel Tweede Wereldoorlogsmonumenten worden ook bij het gedenkteken op het Esserveld ieder jaar op 4 mei (Nationale Dodenherdenking) bloemen gelegd.

De geëerde verzetsstrijders

Op de gedenkstenen van het monument zijn de volgende verzetsstrijders vermeld. De meesten waren afkomstig uit de provincies Groningen en Drenthe, allen werden in het najaar van 1944 in Westerbork gefusilleerd.

Naam[15]Geboren[15]Gefusilleerd[15]LeeftijdBeroepBetrokken bij
Barkema, Pieter T Pieter T Barkema9 jan 188725 sep 194457boekhouder[16]OD (Ordedienst)[17]
Barkema, Willem C L Willem C L Barkema15 feb 188225 sep 194460fabrikant[18]OD[19]
Bosch, Iman J van den Iman J van den Bosch30 mei 189028 okt 1944[20]54procuratiehouder bij Philips[21]NSF (Nationaal Steun Fonds)[21]
Bouma, Klaas Klaas Bouma2 apr 191425 sep 194430leraar tekenen, kunstschilder[22]LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers), OD[23]
Bruggema, Jacob Jacob Bruggema[24]30 jun 190912 okt 194435architect[25]illegale pers (o.m. Trouw), hulp aan Joden, LO, OD, BS (Binnenlandse Strijdkrachten)[26]
Bus, Hendrik D Hendrik D Bus5 feb 190625 sep 194438technisch expert[27]NSF, OD[28]
Dijksterhuis, Jan R Jan R Dijksterhuis31 mrt 189825 sep 194446leider van de Luchtbescherming[29]OD[30]
Dijksterhuis, Pieter H Pieter H Dijksterhuis28 feb 188112 okt 194463accountant[31]OD[32]
Eskes, Johannes J Johannes J Eskes24 nov 188512 okt 194458onderwijzer[33]LO, OD, NC (Nationaal Comité van Verzet)[34]
Gjaltema, Sietse W Sietse W Gjaltema[35]25 mei 192012 okt 194424veehouder[36]LO, OD[37]
Grobbe, Jan A Jan A Grobbe18 feb 190712 okt 194437handelsreiziger[38]LO[39]
Hoving, Cornelis Cornelis Hoving23 sep 189312 okt 194451leraar lichamelijke opvoeding aan het Christelijk Lyceum in Stadskanaal[40]LO, OD, BS[41]
Kiers, Jan Jan Kiers[42]14 aug 190720 okt 1944[43]37landbouwer[44]
Kooi, Hendrik O van der Hendrik O van der Kooi21 aug 191025 sep 194434onderwijzer[45]LO, OD[46]
Kooiker, Jan Jan Kooiker[42]30 mrt 189020 okt 1944[43]54landbouwer[47]
Kooiker, Roelof Roelof Kooiker[42]11 jan 192120 okt 1944[43]23landbouwer[48]
Kriegsman, Karsien Karsien Kriegsman26 sep 188425 sep 194459beëdigd makelaar[49]OD[50]
Kriegsman, Willem A Willem A Kriegsman3 apr 191625 sep 194428ambtenaar bij de Nederlandsche Veehouderij Centrale[51]OD[52]
Kuiper, Christiaan Christiaan Kuiper[42]27 aug 189120 okt 1944[43][53]53boswachter[54]
Kwast, Allard Allard Kwast18 jan 190212 okt 194442ambtenaar bij de voedselvoorziening[55]NSF, OD, NC, voedselvoorziening[56]
Lubbers, Christinus W Christinus W Lubbers2 feb 189912 okt 194445procuratiehouder[57]LO, inlichtingendienst, OD, BS[58]
Medema, Jans Jans Medema[42]29 aug 192320 okt 1944[43]21arbeider[59]
Moerman, Johannes Johannes Moerman24 apr 191912 okt 194425zonder[60]OD[61]
Moesker, Johannes P Johannes P Moesker[42]6 mrt 192320 okt 1944[43]21zonder[62]
Molenkamp, Harm Harm Molenkamp19 jan 192112 okt 194423kantoorbediende[63]LO, KP (Knokploeg)[64]
Nieuwkoop, Hendrik Hendrik Nieuwkoop[42]3 jan 192520 okt 1944[43]19zonder[65]
Nocker, Charles E H de Charles E H de Nocker[42]8 jan 192620 okt 1944[43]18zonder[66]
Oosterhoff, Tonnis P Tonnis P Oosterhoff10 mrt 190912 okt 194435hoofdopzichter bij de "Landbouwcrisis-organisatie"[67]LO, OD, BS[68]
Oosting, Gerard C Gerard C Oosting15 jul 191712 okt 194427zonder[69]LO, OD, BS, KP[70]
Ridder, Hendrik Hendrik Ridder4 feb 191828 okt 1944[20]26slager[71]LO, KP, NSF[72]
Rooda, Claas J C Claas J C Rooda6 jul 191025 sep 194434directeur van een boekdrukkerij[73]illegale pers, OD, BS[74]
Rots, Henri Henri Rots2 jun 189828 okt 1944[20]46architect[75]LO[76]
Smallenbroek, Jan Jan Smallenbroek[77]7 jun 191425 sep 194430opzichter Rijkswaterstaat[78]OD[79]
Sneeuw, Pieter Pieter Sneeuw26 mrt 189512 okt 194449directeur van de Rijkslandbouwwinterschool te Veendam[80]LO, OD, BS[81]
Stolper, Eduard EU Eduard EU Stolper9 nov 188812 okt 194455elektrotechnicus[82]LO, OD, BS[83]
Swart, Anton G Anton G Swart25 sep 190312 okt 194431inspecteur van politie te Veendam[84]OD, BS[85]
Tuinstra, Pieter Pieter Tuinstra9 mei 190112 okt 194434assuradeur[86]
Venema, Pieter B Pieter B Venema3 jan 189725 sep 194447grossier in auto-onderdelen[87]OD, NSF[88]
Veen, Adriaan Adriaan Veen28 sep 192128 okt 1944[20]23landarbeider[89]verbergen van gedropte wapens[90]
Veerman, Jan Jan Veerman[42]29 aug 191020 okt 1944[43]34postbesteller[91]
Veld, Derk ter Derk ter Veld6 jun 192028 okt 1944[20]24landarbeider[92]
Viersen, Miente Miente Viersen10 okt 1910[93]28 okt 1944[20]34voerman[94]verbergen van gedropte wapens[95]
Weerden, Roelof van Roelof van Weerden18 dec 189712 okt 194446inspecteur van een distilleerderij[96]OD, BS[97]

Bronnen, voetnoten en referenties

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.