Muntsluis (Amsterdam)

De Muntsluis (brug nr. 1) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. Alhoewel de brug nummer 1 draagt, is het niet de eerste brug van Amsterdam.

Muntsluis
Brug 1 met links onderbouw van de Munt en rechts kassen van de Bloemenmarkt (mei 2018)
Algemene gegevens
LocatieAmsterdam
Coördinaten52° 22 NB, 4° 54 OL
OverspantSingel
Brugnummer1
Bouw
Ingebruikname1915 (verbredingen in 1935, 1939)
Gebruik
WegMuntplein
Architectuur
Typevaste brug
Architect(en)1915: J.M. van der Mey
1939: Piet Kramer

Portaal    Verkeer & Vervoer

De brug is gelegen over de plaats waar de Singel uitmondt in de Amstel. De brug vormt de verbinding tussen de oostkade van de Singel, de Kalverstraat, het Rokin, westkade van de Amstel, de Reguliersbreestraat en Vijzelstraat. De verkeerskruising draagt de naam Muntplein. Ten noorden van de brug staat de Munt, de naamgever van brug en plein. Op de brug staat sinds 1972 het beeld Vrouwe Fortuna van Hildo Krop, behalve voor de periode dat het ontvreemd was.

Geschiedenis

Er ligt hier al eeuwen een brug. Al op de eerste stadsplattegrond van Cornelis Anthonisz. is hier een brug te zien, al ligt die meer in het verlengde van de Kalverstraat dan de huidige. De brug leidt dan vanuit stadspoort De Regulierspoort hier naar landerijen en begraafplaatsen. Op de kaart van Pieter Bast uit 1599 vormt een enkele ophaalbrug de verbinding over de Singel.[1] Joan Blaeu noemde het in 1649 Oude Reguliers Poort. Tussen het noordelijk landhoofd van de brug en het Rokin staat dan nog bebouwing, de zogenaamde vijf Engelse Huizen van John Jorden, ooit neergezet op de fundering van de oude stadswal.

Moderne geschiedenis

De moderne geschiedenis van de brug begint met de afbraak van die vijf gebouwen, sindsdien kent de brug en het plein geen rust. De Engelse Huizen werden in de jaren zestig en zeventig van de 19e eeuw door de gemeente aan- en opgekocht en in gedeelten gesloopt. Tegelijkertijd werden de kades van Rokin en Amstel verbreed, zodat ook de brug verbreed kon worden in 1865 en 1877. Ze schoof daarbij ook meer op richting Rokin/Amstel. In 1903 vond er nog een versteviging plaats, maar in 1913/1914 werd aan de Dienst der Publieke Werken om ontwerp te maken voor een nieuwe versterking en verbreding. De architect die destijds verantwoordelijk was voor de bruggen van Jo van der Mey. Zijn ontwerp werd op 30 april 1914 goedgekeurd door de "Commissie van advies inzake de bebouwing van gemeentebouwterreinen". In januari 1916 werd die bijna geheel nieuwe brug geopend. De brug vertoonde primitieve kenmerken van de Amsterdamse School. Van der Mey ontwierp ook een brughuisje/kiosk die aan de noordwest kant van de brug verrees. Die brug hield het niet lang vol. De Vijzelstraat werd door de gemeente Amsterdam aangewezen als uitvalsweg uit de binnenstad en dat zou resulteren in weer meer verkeer. In de jaren tien en twintig van de 20e eeuw werd de noordelijke gevelwand van die straat gesloopt, herbouw vond ver achter de oude rooilijn plaats. In 1938 en 1939 werd de brug verbreed naar een ontwerp van Van der Mey’s collega en opvolger (het bureau van) Piet Kramer. Het kwam qua uiterlijk neer op een nieuwe brug. Brugleuningen verdwenen en ook de kiosk, die toch al enigszins weggemoffeld geplaatst, verdween en er kwam een nieuwe toegang tot het elektriciteitshuisje onder de brug. Kramer kwam met een brug in een uitgewerkte vorm van de eerder genoemde bouwstijl. Er kwamen aan de noordzijde zitjes en er kwam bewerkt natuursteen en motieven in het baksteen. In 1949 verscheen op de brug een huisje voor de verkeerspolitie.

Ook vanaf dan blijft de brug in beweging. In 1984 en 1985 vond er groot onderhoud plaats aan de brug. Zwaar verkeer met trams hadden hun tol geëist. Het middendeel werd vervangen, hetgeen tot een verkeerschaos leidde. Op 10 oktober 1996 werd door een kapitein van een rondvaartboot een groot gat onder de brug ontdekt dat was ontstaan doordat men bij het boren bij werkzaamheden aan de tramsporen te diep was gegaan.[2] Twee weken moest al het tramverkeer van de brug verdwijnen. In de jaren tien van de 21e eeuw bleek dat een gouden greep, toen voor een herinrichting van het Muntplein kon worden geconstateerd dat er verder geen aanpassingen aan de brug hoefden plaats te vinden. De niet in 1985 vervangen delen, bleken tijdens onderzoek nog voldoende sterk, mede met het oog op het terugdringen van het autoverkeer met bredere voetpaden etc. Het huisje van de verkeerspolitie verdween in 1992 van de brug en werd elders herplaatst.

Trams

Tot 1985 was op de brug in het midden een halte eiland met vier sporen waarvan twee stadinwaarts, waarbij inhalen op het linkerspoor was toegestaan, en twee staduitwaarts waarbij het buitenste spoor staduitwaarts een voorbijrijdspoor was en die trams een halte hadden voor V&D. De trams komende van de Amstel stadinwaarts hadden een halte aan de zijkant van de brug. In 1985 verdween het halte eiland en de tramsporen langs de Amstel en verscheen een halte in beide richtingen voor V&D, behalve voor de lijnen 4, 9 en 14 die het voorsorteerspoor behielden en staduitwaarts een halte in de Reguliersbreestraat kregen. De halte stadinwaarts voor zes lijnen was krap bemeten en bestond slechts uit een smalle vluchtheuvel zonder hekwerk waar het verkeer langs raasde. Daarom verdween in 1994 het voorsorteerspoor waardoor ruimte ontstond voor een brede halte in beide richtingen die staduitwaarts nu ook door de lijnen 4, 9 en 14 kon worden gebruikt waarbij de halte in de Reguliersbreestraat verdween.

Sinds 22 juli 2019 rijden tram 4, 14 en 24 over de brug maar hebben er geen halte terwijl lijn 24 wel een halte met de naam Munt in het begin van de Vijzelstraat heeft. Diep onder de brug ligt de tunnel van de Noord-Zuidlijn. In het verleden hebben ook de tramlijnen 5, 9, 11, 16, 20, 25, S en bus 49 over de brug gereden.

Filmpje over de Muntsluis

Zie de categorie Brug 1, Muntsluis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.